Morgunblaðið - 20.11.2010, Blaðsíða 32

32 UMRÆÐAN Stjórnlagaþing
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. NÓVEMBER 2010
Það þarf engan að
undra að við Íslend-
ingar sem erum nýfarn-
ir að feta okkur einir og
óstuddir til sjálfstæðis
eftir að hafa aðra þjóð
sem bakhjarl; Dani til
1944 og síðan Bandarík-
in eftir það, kunnum
ekki fótum okkar forráð
í þeim efnahagsflækjum
sem skyndilega opnast
hér á landi sem víða annars staðar á
Vesturlöndum.
Það þarf ekki að fara í grafgötur með
þá staðreynd, að eftir að við kusum að
lýsa yfir sjálfstæði árið 1944, mitt í
átökum seinni heimsstyrjaldar, og slit-
um samskiptum við Dani, þá varð okk-
ur til happs, að Bandaríkin tóku við sem
bakhjarl Íslendinga á flestan hátt. –
Fyrst
með Marshall-aðstoðinni og síðan
með hvers konar samningum milli þjóð-
anna, í formi viðskipta og efnahagslífs,
þar með taldir fisksölusamningar, milli-
landaflug til Ameríku, rekstur Kefla-
víkurflugvallarins og afleidd verkefni á
vegum NATO.
„Umkennisleikur“
Það er kannski vegna ofangreindrar
aðstoðar í formi samvinnu og gagn-
kvæms trausts milli Íslands og Banda-
ríkjanna, að minni hluti landsmanna
hefur haft horn í síðu Bandaríkjanna og
sem komið hefur fram með ýmsum
hætti. Fyrst og lengi vel var krafan um
að Ísland gengi úr NATO og varn-
arliðið færi brott. Síðar með reglu-
bundnum pistlaskrifum einstaklinga úr
hinni „rómuðu“ málskrafsstétt – hin
seinni árin – þar sem hamast var á þeim
George Bush, Davíð Oddssyni, Halldóri
Ásgrímssyni og Birni Bjarnasyni með
dólgslegum hætti.
Mátti nánast lesa úr þessum pistlum
elítunnar að koma þyrfti þessum mönn-
um „fyrir kattarnef“, þannig að þeir
væru ekki til trafala, hver á sínum stað.
Einkum fór svonefnd innrás Bandaríkj-
anna í Írak fyrir brjóstið á þessum skri-
bentum sem töldu að tveir ráðherranna
íslensku, Davíð og Halldór hefðu rekið
endahnútinn á innrásina!
Þessi „umkennisleikur“ (orðið kynnt
til sögunnar af núv. fjármálaráðherra)
er nú sviðsettur allt hvað af tekur í
þremur liðum; 1) Með skipun nefndar
sem rannsaki á aðdraganda stríðsins í
Írak með aðstoð Íslands, 2) Með því að
utanríkisráðuneytið kanni hugsanlegt
eftirlit sendiráðs Bandaríkjanna með
íslenskum þegnum og svo 3) Með því að
taka upp eftirlætisslagorðið „Ísland úr
NATO“ – vantar aðeins að geta haft
með „….og herinn burt“.
Í „hruninu mikla“ sem nú er sagt
ganga yfir Ísland, og rekja má til frekju
íslenskra peningaplokkara í sam-
skiptum við íslenskar fjármálastofn-
anir, er umkennisleikurinn stundaður
grimmt af stjórnvöldum, en þó sér-
staklega af einstökum ráðherrum í rík-
isstjórninni með leikbrellum af því tagi
sem hér hefur verið stiklað á.
Skuldavandi heimilanna og of-
urþungi leikenda í röðum hins svo-
nefnda vinnumarkaðs til þess að tengja
vanda skuldara við „hrunið“ er blekk-
ingarleikur sem ábyrgum stjórn-
málamönnum ber skylda til að afhjúpa
hið bráðasta og taka til við uppbygg-
ingu atvinnuvega og framkvæmda úr
öllum þeim auðlindum sem Ísland hefur
yfir að ráða. Ekki bara einstökum orku-
lindum, heldur líka þeim sem bíða
ónýttar og sumar órannsakaðar.
Hræðslugæði
Þótt sífelldur áróður sé í gangi gegn
stóriðju, sem hefur þó skapað þjóðhags-
legan ávinning og stendur ásamt sjáv-
arútveginum sem önnur styrkasta stoð-
in í tekjuöflun þjóðarinnar, þá er langt í
frá að nóg hafi verið virkjað, einmitt til
að auka stóriðju enn frekar.
Jarðhitinn, t.d., á enn langt í land
með að vera fullnýttur, og koma stöð-
ugt nýjar hugmyndir þar um. Nýverið
mátti lesa grein eftir fyrrv. orku-
málastjóra , Jakob Björnsson, um nýt-
ingu jarðhita á Torfajök-
ulssvæðinu, sem hann
segir mikilvægt svæði
bæði frá útivistarsjón-
armiði og sem orkulind.
Einnig verður að telja
óeðlilegt að fossaaflið
skuli ekki eiga jafn auð-
veldan aðgang að ríku-
legri uppbyggingu iðn-
aðar og jarðhitinn.
Hvaða rök, önnur en
mótmæli Sigríðar heit-
innar í Brattholti við hug-
mynd um sölu Gullfoss í
hendur útlendinga, eru gegn því að
þetta mikla vatnsfall sé virkjað? Til eru
drög að hugmynd um virkjun neðan
við Gullfoss, þar sem allt vatnið er nýtt,
en fossinn sjálfur heldur sínu útliti
óskertu. – Byggt á minni fallhæð en
meira vatni.
Gullfossi eða umhverfi hans gagn-
vart ferðamönnum hefur sjaldnast ver-
ið sómi sýndur og lengi vel var engin
aðstaða þar til að ganga örna sinna.
Það er svo gráglettni „örlagagyðju“
Ferðamálastofnunar, að Sigríðarstofu
við Gullfoss, skuli nú hafa verið breytt í
sæmilega salernisaðstöðu (samkv. ný-
legri blaðafrétt).
Það er eitt með öðru í þeim þætti
hræðslugæða sem hér eru landlæg,
a.m.k. á yfirborðinu í hugskoti ráða-
manna, að ekki skuli leitað til erlendra
olíufélaga um ókeypis fullnaðarrann-
sóknir á setlögunum á Skjálfandaflóa.
Þess í stað hafa landsmenn verið
blekktir með því að Ísland „bjóði út
rannsóknir“ á Drekasvæðinu, langt
norður í höfum, á svæði þar sem engar
líkur eru á að rannsakað verði í náinni
framtíð. – Og allra nýjustu fréttir
herma að rannsóknir á Drekasvæðinu
verði slegnar af.
Geymist fyrir ESB
Hvað sem líður endalausum og
gagnslausum ráðagerðum um aðstoð
við stórskulduga einstaklinga í hrundu
þjóðfélagi verður því varla á móti
mælt, að nægar auðlindir eru til staðar
í þjóðfélaginu til að brauðfæða og
vinnuvæða allar vinnufúsar hendur til
bærilegrar afkomu. Ef ekki enn betri.
Það er hins vegar afar auðvelt að
standa í stað undir ráðleysi ónýtra
stjórnmálamanna allra flokka, þar sem
enginn gengur lengra í hugmyndaflug-
inu en að nefna „þjóðstjórn“ til sög-
unnar. – Og andskotar alþingismanna:
utanþingsstjórn.
Núverandi forsætisráðherra hefur
sárbeðið þingheim um að efna til van-
trauststillögu. Enginn flokkanna hefur
áhuga. Vilja fremur hnoðast með kröfu
skuldara og óreiðufólks þar til jólaleyfi
gengur í garð á Alþingi.
Umræðu um nýjar auðlindir og
orkuvinnslu skal geyma þar til ESB
kallar á þær til skoðunar á sínu borði.
Áfergja ESB í Ísland undir hand-
arkrikann ræðst af hinni rúmlega 600
þúsund ferkílómetra auðlindalögsögu
landsins.
Allt stefnir því í stöðnun að
óbreyttu. Og ekki nokkur skilningur ís-
lenskra stjórnvalda, hvorki þessara né
annarra undangenginna, á því að fá-
mennri eyþjóð í norðurhöfum er ekki
stætt á fullveldi, hvað þá sjálfstæði án
stuðnings sterks bakhjarls. Vera má,
hins vegar að ef allt um þrýtur verði
Ísland nauðbeygt til að ganga að af-
arkostum ESB. Verði ESB þá enn við
lýði.
Ég mæli hins vegar eindregið með
tafarlausri upptöku viðræðna við
Bandaríki Norður-Ameríku og Kan-
ada um efnahagslegt bandalag ásamt
gjaldmiðilstengingu við annað hvort
þessara ríkja. – Ein og óstudd gengur
íslenska þjóðin ekki héðan af til móts
við nýja tíma og endurnýjað sjálfs-
forræði sem mark er takandi á eða vilji
landsmanna til að sætta sig við.
Stefnir í stöðnun
að óbreyttu
Eftir Geir R.
Andersen
Geir Andersen
Höfundur er blaðamaður.
»Ein og óstudd geng-
ur íslenska þjóðin
ekki héðan af til móts
við nýja tíma ...
Í skjóli nætur, á há-
tindi góðærisins 2008,
læddist ég ásamt
tveimur öðrum piltum,
um miðbæ Reykjavík-
ur, vopnaður penslum
og hvítri málningu.
Markmiðið nætur-
innar var að fegra
borgina, losa Lauga-
veginn við leiðinda
veggjakrot. Við tókum
málin í okkar hendur á meðan borg-
arbúar sváfu og borgaryfirvöld með
málin í nefnd og frekari skoðun.
Verkið var hvorki erfitt né kostn-
aðarsamt, tveggja klukkutíma
göngutúr niður Laugaveginn og á
leiðinni til baka máluðum við jafnvel
aðra umferð á nokkra staði.
Þetta framtak okkar vakti skilj-
anlega mikla athygli og fengum við
mikið lof fyrir. Borg-
arstjóri þurfti að svara
fyrir þennan verknað
daginn eftir, koma með
pólitískar afsakanir
hvers vegna þetta hefði
ekki verið gert fyrr og
lofa að bæta úr mál-
unum, sem hann að lok-
um gerði.
Borgin hlaut að lok-
um alþjóðleg verðlaun
fyrir frábæran árangur
við hreinsun miðborgar
Reykjavíkur.
En hvað þurfti til, það þurfti bara
þrjá unga menn til að sýna fram á
einfaldleikann við að leysa þetta
vandamál. Stjórnsýslan virðist vera
einkar lagin við að flækja einföld-
ustu mál. Unga kynslóðin í landinu
er orðin leið á þessum stjórnsýslu-
leikjum og vill fá ákveðnari aðgerðir
og framkvæmdir.
Það er síður en svo að okkur
standi á sama um það samfélag sem
við búum í. Við erum nú einu sinni
framtíð landsins. Unga kynslóðin er
að leggja grunn að því samfélagi
sem við viljum búa í næstu 80 árin,
grunn að því samfélagi sem við vilj-
um að börnin okkar alist upp í.
Við höfum nefnilega margt til mál-
anna að leggja. Við erum snjöll við
að finna nýjar leiðir og frumlegar
aðferðir við að leysa þau vandamál
sem til staðar eru: Einfaldar lausnir
á flóknum vandamálum.
Því er mikilvægt að unga kyn-
slóðin, með sinn ferskleika, nái kjöri
til stjórnlagaþings. Þannig má semja
stjórnarskrá til framtíðar, fyrir
framtíðaríbúa þessa lands.
Kjósum ungt fólk til áhrifa við
gerð nýrrar stjórnarskrár.
Einfaldar lausnir
á flóknum vandamálum
Eftir Eyþór
Jóvinsson
Eyþór Jóvinsson
Höfundur er sjómaður og nemi í arkí-
tektúr og er frambjóðandi til Stjórn-
lagaþings.
Stjórnlagaþing er
stórkostlegt tækifæri
til að setja þjóðinni
stjórnarskrá nú þegar
lýðveldið er á sjötugs-
aldri. Stjórnarskrána
þarf að styrkja sem
sáttmála um lýðræði,
mannréttindi og jafn-
rétti; grunngildi í
samfélagi þar sem
manninum er sýnd
virðing og allir fá meira að vita og
hafa áhrif.
Gildandi stjórnarskrá er að
grunni til gott skjal enda mótað af
frelsisanda nítjándu aldar. En hún
hefur hvorki verið vörn gegn
græðgi sérhagsmunaseggja né
heldur hefur hún spornað við af-
glöpum í stjórnarháttum. Við end-
urskoðun stjórnarskrárinnar þarf
að ígrunda gaumgæfilega hvernig
hún getur orðið þjóðinni slík vörn.
Til þess að mistök
fortíðarinnar end-
urtaki sig ekki hallast
ég einkum að tvennu.
Það þarf að styrkja
stöðu löggjafarvalds-
ins, Alþingis, m.a.
með því að ráðherrar
sitji ekki á þingi.
Jafnframt þarf að
skapa aukið aðhald og
eftirlit með öllu valdi,
hvort sem það er
framkvæmdarvaldið,
Alþingi eða jafnvel
dómstólarnir. Sameina mætti það
aðhaldsvald sem við höfum með
umboðsmann Alþingis í broddi
fylkingar. Þessi sameinaði vett-
vangur yrði að umboðsmanni al-
mennings gagnvart ríkisvaldinu
um leið og Hæstiréttur fengi hlut-
verk stjórnlagadómstóls.
Við erum fámenn þjóð. Því verð-
ur að gæta hófs við endurgerð
stjórnarskrárinnar og setja okkur
stjórnkerfi við hæfi. Smæð þjóð-
arinnar veitir líka tækifæri, m.a.
til beinnar aðkomu almennings að
meginákvörðunum en einnig til að
fólkið geti haft aukin áhrif á val
fulltrúa sinna. Aukið persónukjör
er tvímælalaust kall tímans. Kosn-
ingin til stjórnlagaþings er stór-
merkur áfangi á þeirri leið. Því er
brýnt að kosningarþátttaka verði
mikil og kjósendur nýti sér valrétt
sinn.
Ég býð mig fram til setu á
stjórnlagaþingi. Nái ég kjöri mun
ég m.a. halda fram ofangreindum
sjónarmiðum en ég mun hlusta á
viðhorf annarra og taka rökum.
Samfélagssátt fæst aðeins með
samræðu á stjórnlagaþingi og
samráði við þjóðina. Ég mun hafa
almannaheill að leiðarljósi. Ég
þigg engin fjárframlög til fram-
boðs míns og dreg ekki taum
neinna sérhagsmuna.
Virkjum þingræðið
og veitum aðhald
Eftir Þorkel
Helgason
Þorkell Helgason
Höfundur er stærðfræðingur og er
frambjóðandi til stjórnlagaþings með
auðkennistöluna 2853.
Skyndiendurskoðun
á stjórnarskránni er í
takt við annað sem rík-
isstjórnin býður upp á.
Til hennar er efnt nú
þegar ólga og upplausn
er í þjóðfélaginu og æs-
ingamenn fá nær einir
orðið. Drjúgur hluti
landsmanna á enn
ófarna talsverða leið út
úr því moldviðri sem
ákaft hefur verið þyrlað upp, í þeirri
von að fólk dragi rangar ályktanir af
bankaþrotinu. Við þær aðstæður
hefðu venjuleg stjórnvöld reynt að
verja undirstöðurnar og tryggja að
grunnur þjóðfélagsins yrði ekki ólg-
unni að bráð. En Íslendingar búa
ekki við neina venjulega ríkisstjórn.
Ef núverandi ríkisstjórn stýrði skipi
sem hreppti illviðri, þá myndi hún
hætta að stýra en reka þess í stað alla
áhöfnina í að eyðileggja akkerið. En
af því að ríkisstjórnin stýrir aðeins
þjóðarskútunni, þá þykir henni brýn-
ast að níða niður stjórn-
arskrána og efnir nú til
sérstaks stjórnlaga-
þings utan um þá mein-
loku sína að hún sé „úr-
elt“ og „þarfnist
endurskoðunar“.
Stjórnarskráin þarfn-
ast ekki endurskoð-
unar. Mikilvægasta
hlutverk hennar er að
vernda borgarana fyrir
ríkisvaldinu. Einföld og
skorinorð stjórnarskrá
er líklegri til að þjóna
því hlutverki en langur listi fagurra
fyrirheita. Aldrei er meiri þörf á að
sjá stjórnarskrána í friði en á óróa-
tímum. Það er af og frá að efna nú til
heildarendurskoðunar hennar, hvað
þá að til þess verks sé skipað fólki
sem þarf aldrei að leita endurkjörs og
ber ekki ábyrgð gagnvart neinum.
Stjórnlagaþingið er misráðið, en sú
staðreynd breytir ekki hinu, að kosið
verður til þess eftir viku. Úr því svo
er komið, þá er eins gott að fólk, sem
veit hvað stjórnarskrá er og hvað
ekki, mæti og kjósi þá frambjóðendur
sem líklegir eru til að verja grund-
vallaratriði stjórnskipunarinnar. Ég
býð mig fram til stjórnlagaþings,
beinlínis í þeim varnartilgangi. Sér-
staklega vil ég gæta þess að ekki
verði gengið á réttindi borgaranna,
bæði eignarrétt og persónuleg rétt-
indi, og þess að fullveldi landsins sé
varið. Ég mun aldrei styðja tillögur
sem auðvelda það að skerða fullveldi
Íslands.
Skemmum ekki
stjórnarskrána
Eftir Þorsteinn
Arnalds
Þorsteinn Arnalds
Höfundur er verkfræðingur.
St j ó rn l agaþ ing
www.mbl.is/stjornlagathing