Íslenzk tunga - 01.01.1961, Síða 128

124
RITFREGNIR
Ornir (ormsheiti í þulum) telur ltöf. í ætt við so. orna, en grnir (einnig orms-
heiti í þulum) sé sk. grn eða lo. grr. Mjög er þetta með ólíkindum og raunar
eðlilegast að líta á ornir og grnir sem mismunandi úrlestrarmyndir sama orðs
og líklegast, að þessi orð séu leidd af ori ‘ormur’, sbr. duri : durnir, þing-logi :
hug-lognir. Ekki er fullvíst um lengd stofnsérhljóðsins i ori. Sé það ó, er orðið
sjálfsagt skylt órar, og órnir ætti sér þá nokkra hliðstæðu í so. órna í sæ. og n.
máll., ‘falla í dá eða mók’, og ætti sú merking ekki illa við. Sé sérhljóðið hins-
vcgar stutt, gætu ori og ornir verið í ætt við sæ. máll. or (m.) ‘mjölmaðkur’, d.
oret ‘feyraður’, nísl. or (n.) ‘(úldin) hákarlsbeita, grugg’, ora ‘grugga’, nno.
aura, yrja ‘úa’, nísl. urður (m.), nno. ur ‘sægur, mor’.
Höf. ætlar, eins og flestir aðrir, að pallr sé tökuorð úr slavn., sbr. rússn. pol
‘bekkur, fjöl’, en bendir þó á vandkvæði, er skýringunni fylgi varðandi lengd
/-sins. En annmarkarnir eru fleiri, fyrst það, að pallr virðist koma fyrir í fornum
örnefnum vesturgermönskum, t. d. e. Palton, Pealton (þ. e. fe. *peall) og fþ.
Pellingen, Pallinc, Pallinc mons (á 11. og 12. öld). Auk þess eru svo nísl. orðin
paldur ‘stallur, sylla í bjargi’, pöldrur ‘ójöfnur í götuslóða eða móum’, paldri,
pallri, paltur (n.) ‘þrep, stallur’, lo. pöldróttur o. s. frv. Naumast verður synjað
fyrir ættartengsl þessara orða við pallr. Þau sýnast runnin frá eldri orðmyndnm
*palðra og jafnvel *paltra, og bendir það fremur á germanskt ætterni þessarar
orðsiftar, hvort sem menn aðhyllast æltfærslu K. F. Johannsons eða ekki.
Olíkleg þykir mér sú tilgáta, að refill í refilstigr sé smækkunarorð af refr
‘tófa’, enda ætti orðið þá að heita *rifill (< *refilan). Mér finnst auðsætt, að
refill sé eiginlega sama orð og refill ‘klæðislengja’, sbr. tannrefill, blóðrefill,
nísl. refill (rebbi) ‘spóngarmur’, nísl. rœfill ‘rýja, garmur’, rœflur ‘rafabelti’ (<
*röfil-) o. s. frv. Orðið merkti einfaldlega ‘lengja, strimill, slitur’. Refilstigr
merkir eiginlega ‘vegarslitur, sundurslitinn, óljós götuslóði’, sbr. nísl. refilþá
(rœfilþá) ‘grindajörð, þar sem þánað hefur af jarðrimum og þúfnakollum’,
sbr. ennfremur nno. revla, nísl. rœfla ‘þána af á pörtum’, fær. revla ‘rofa í (þoku
eða él)’. Þá er og óvíst, að blóðrefill tákni mjótt sverðsblað eins og höf. vill
vera láta, en fullt eins líklegt, að orðið hafi í öndverðu lotið að mynstrinu cða
rákunum á sverðsblaðinu.
Ilöf. telur, að refjur (fpl.) sé í ætt við nno. ravgal, og þykir mér það harðla
ósennilegt merkingarinnar vegna og auk þess óvíst, að hve miklu leyti sú orð-
sift er germönsk eða blönduð rómönsku tökugóssi. Refjur virðast ekki eiga
beina samsvörun í skyldum grannmálum, en vel má orðið vera í ætt við d.máll.
vravle ‘vefja, þvaðra’, sæ. máll. vravla ‘vinda, masa’, me. wrabbe, ivrobbe, e.
wrap ‘sveipa’. Rejjur (< *wrafiö-) væri þá af sömu rót (ie. *wrep-) og gr. répö
‘sveigist, hneigi mig’ og upphaflega merkingin ‘vafningur, krókar’, og ætti það
ekki illa við.
Bæði rósta ‘upphlaup’ og rosti (fornt auknefni) eru að dómi höf. tökuorð úr
ffr. rustic (lat. rusticus), og mun hann hafa það eftir Fischer og Holthausen.