Ritmennt - 01.01.1998, Page 138

RITMENNT 3 (1998) 132-39
Gunnlaugur SE Briem
Gleropna í
Þjóðarbólchlöðu
/
Aannarri hæð Þjóðarbókhlöðu hangir glerskreyting sem í
fljótu hragði virðist vera bókaropna. Þegar betur er að gætt
kemur í ljós að textinn er ólæsilegur og á blaðsíðunum ýmislegt
krumsprang sem erfitt er að henda reiður á. Viðfangsefnið er
samspil þeirra þátta sem allir bólcagerðarmenn eru stöðugt að
fást við. Myndefnið er uppkast að tveimur blaðsíðum bókar.
Mest ber á hornalínum sem sýna aðferð til að ákveða spássíu-
hlutföll. Þessi aðferð hefur lengi verið í hávegum höfð meðal
hókagerðarfólks þótt sjaldan sé hún notuð nú á dögum.
Útlit hóka og handrita hreyttist mishratt eftir því um hvaða
þætti var að ræða. Bókhnútar, sem oft eru kallaðir vignettur, og
lýsingar (illuminatio) fylgdu tísku síns tíma í skreytingum. Þar
gátu orðið nær árlegar breytingar. Leturþróun tók lengri tíma.
Hún mældist í áratugum. Spássíur þróuðust frá öld til aldar. Fal-
leg hlutföll entust lengst. (Blaðrönd átti að leysa af hólmi orðið
„spássíu". En spássía getur verið þriðjungur af hverri síðu svo að
hugtakið dugði ekki.)
Sjálfsagt hefur heilbrigð skynsemi haft áhrif þegar hlutföll
voru ákveðin. Neðsta spássían er oftast breiðust en þar ganga fúi
og slit mest á síðurnar. Ekki þurfti mikið rými í kjölinn þegar
arkir voru saumaðar á stög. í þá daga þurfti ekki að halda bókum
opnum; þær breiddu út faðminn.
Ýmislegt fleira kemur við sögu en hagsýnin ein þegar hlutföll
eru ákveðin. Góð hlutföll hljóta líka að gleðja augað. Flestir
hókavinir kannast við hversu ánægjulegt er að opna vel unna
bók og sjá að ekki verður betur gert. Sú tilfinning er ótvíræð og
ekki háð tíma.
Röðun texta fer ekki síst eftir hlutverki hans. Neðanmáls-
greinar, myndskýringar og annað smælki mega ekki renna sam-
132