Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Blaðsíða 6

skáldum mikið fordæmi þótt fátt
verði sagt um bein áhrif hans á skáld-
skap þeirra. Formtilraunir Steins út
af fyrir sig eru heldur ekkert megin-
atriði þegar rætt er um skáldskap
hans, — tilraunir með form eru lítils-
verðar ef ekki býr annað undir. Ein-
ber viðleitni til skáldskapar skiptir
engu máli, en þar í móti er viðleitni
til sannleika ævinlega nokkurs verð.
Og allur góður skáldskapur er meðal
annars sannleiksleit.
í bók Steins Ferð án jyrirlieits
sem út kom 1942 stendur síðast ljóð
er nefnist / draumi sérhvers manns:
I draumi sérhvers manns er fall hans falið.
I>ú ferðast gegnum dimman kynjaskóg
af blekkingum, sem brjóst jritt hefur alið
á bak við veruleikans köldu ró.
Þinn draumur býr þeim mikla mætti yfir
að mynda sjálfstætt líf, sem ógnar þér.
Hann vex á milli þín og þess, sem lifir,
og þó er enguin ljóst, hvað milli ber.
Gegn þinni líkamsorku og andans mætti
og öndvert þinni skoðun, reynslu og trú,
í dimmri þögn, nreð dularfullum hætti
rfs draumsins bákn, og jafnframt minnkar þú.
Og sjá, þú fellur fyrir draumi þínum
í fullkominni uppgjöf sigraðs nranns.
Hann lykur unr þig löngunr armi sínunr,
og loksins ert þú sjálfur draumur bans.
Þessi bók markar tímamót á ferli
Steins, hér eftir tekur skáldskapur
hans nýja stefnu. Og að minni hyggju
er einmitt þetta kvæði einna athyglis-
verðast til skilnings á hinum nýju við-
horfum í ljóðagerð hans. Hér hefur
hann komizt að eins konar niðurstöðu
í heimspeki sinni fram til þessa, eitt
stef er kveðið til hlítar og ný hljóta
itð taka við
4
í fyrstu ljóðum sínum, Rauður log-
inn brann, 1934, er Steinn verkalýðs-
skáld og byltingarsinni. Vandséð er
þó hversu djúpt byltingarhugurinn
ristir, enda Steinn til margra hluta
líklegri en boða öreigum t'agnaðarer-
indi. Og í þessum ljóðum er Steinn
enn ómótað skáld þótt greina megi
sum þau einkenni er síðan setja var-
anlegt mark á kveðskap hans. Það er
fyrst í Ljóðum, 1937, að þessi ein-
kenni taka að koma skýrar í ljós,
heimspekihneigð hans og margvísleg-
ar tilraunir með sjálft ljóðformið. Hér
er efinn í hásæti, skáldið dregur í efa
tilgang og tilveru flestra hluta, fá-
nýti lífsins og þar með sjálfs hans er
það stef sem hann glímir stöðugt við
með nýjum og nýjum tilbrigðum.
Svipuð viðhorf ríkja enn í næstu bók
hans, Sporum í sandi, 1940, en honum
hefur vaxið ásmegin, tök hans á við-
fangsefninu eru þróttmeiri, formið
snjallara. Athyglisverð er afstaða
Steins til umhverfis og samfélags ein-
mitt í þessum ljóðum: ævinlega er
einstaklingurinn honum efstur í hug,
glíman við vandamál sjálfs hans verð-
ur honum leið til skilnings á vanda-
málum lífsins. Og afstaðan til þjóð-
félagsins er ævinlega neikvæð í ljóð-
um hans, hann er utangarðsmaður er
hlýtur að berjast einn til sigurs og
falla ellegar. Þetta tvennt stendur
djúpum rótum í öllum kveðskap
Steins: annars vegar bölsýni og efa-
girni, hins vegar rótgróin einstaklings-
hyggja. Það er því ekki að kynja
þótt Steinn yrði aldrei boðberandi í
þjóðfélagsmálum á einn veg eða ann-
an þó að hinu sé sízt að leyna að
gagnrýni og róttækni eru höfuðein-
kenni á miklum hluta ljóða hans.
DAGSKRÁ