Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Blaðsíða 47

ekki freraur „hús“ en ziggúratið cða pýramkl-
inn. Kosmíski symbólisminn, sem við verðum
varir við í misjafnlega ríkum mæli í allri trú-
arlegri byggingarlist, er ekki kerfisbundin sýn-
ing á heiminum, heldur leið til þess að skapa
staði, þar sent maðurinn býr til heimsmynd úr
kaos ytraborðsins — og úr þessari heims-
mynd tengilið við það afl sem umlykur hann
og stjórnar honum, en ekki verður náð til.
Fyrir okknr er kirkja fyrst og fremst bygg-
ing, þar sem trúarathafnir fara fram; en
síðan á tímum Súmers hafa orðið til fjöl-
mörg musteri, þar sem trúarathafnir hafa
aldrei farið fram, þó þau hafi verið til-
beiðslustaðir. Musteri Indlands eru tákn
Fjallsins heilaga, sem guðirnir byggja; í
Bayonmusterinu í Angkor horfa tvö hundruð
andlit konungsins, sem myndaður er í bod-
hisattava, í höfuðáttirnar og tróna yfir ósýni-
legum, heilögum brunni, er tengir hugleið-
ingar þeirra heimum undirdjúpanna; á Jövu
hefur arkitekt Barabúdúr beygt svo rækilega
það sem sést undir það sein er, að af þeirri
löngn leið er helgigöngtirnar urðu að fara
til þess að komast í heim og tíma Uppljóm-
unarinnar hefur cnginn getað augum litið
hið gríðarmikla merki sem er tákn heims-
ínyndarinnar, fyrr en fyrstu flugvélarnar
kornu til sögunnar ... Og hvort sem musterið
er bygging eða helgistaður, er hlutverk högg-
mynda og málaralistar að gefa Sannleikanum
form á þeim stað Sannleikans sem hluLverk
þess er að skapa.
Heilög stylta ev líkneskja óliáð ylraborðinu,
á sama hátt og musterið er staður óháður
umheiminum. „Grafartvífarinn" egypzki iík-
ist hinum framliðna sem hvílir í gröfinni,
Gúdea og Pantokratorinn líkjast mönnum,
en þeir verða „tvífarar", Gúdea og Panto-
krator, vegna þess sem greinir þá frá mönn-
um. Myndhöggvarinn í Elefanta gæti bætt við
limum að vild á hina óteljandi guði sína,
hann gæti ekki höggvið Siva, sem væri að-
eins maður; og þar sem hann heggur ekki
líkneskjur sínar nema með hliðsjón af guð-
unum, gæti hann ekki lieldur gert mann, sem
væri aðeins tnaður. Það sem er sameiginlegt
nteð musterum Þebu, F.llora, Barabúdúr,
Sánkti Sofíukirkjunni og Keisaralegu Mosk-
unni í Ispahan, er sköpun staða sem sigrazt
hafa á ytraborðinu; það sem er sameiginlegt
DAGSKRÁ
Hellarnir i Long-Men. Kina.
6. iild. e. Kr.
mcð Djoser, Gúdea, Pantokratorunum, heims-
myndunarútlistunum Elefanta og Framkomu
hins Eilífa í Moissac, er sköpun líkneskja, sem
samræma form lífsins hinum æðsta Sannleik
er stjómar þeini.
Einu listir, kristnar eða ekki, sem taldar
voru einhvers virði fyrir einni öld, — lisl
Evrópu frá og nteð Renaissansinum, list
Grikklands frá og með Períkles, list hellen-
45