Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Qupperneq 22

Jóhann Axelsson:
Vísindaspjöll
Fyrri grein
Þegar Dagskrá bað mig að skrifa
alþýðlega um vísindi mín, þá var
mér vandi á höndum. Ég þarf að
taka tillit til háttvirtra lesenda, að
greinin verði þeim aðgengileg og
skiljanleg, en ég þarf líka að taka
tillit til vísindanna.
Ég er hræddastur um að hvorugt
takist.
Schrödinger segir í bók sinni, Phy-
sics in Our Time: Eina viðfangsefni
allra vísinda er: Hvað erurn við?
Þetta hafa margir sagt, bæði á
undan og eftir hinum snjalla eðlis-
fræðingi. Þessari spurningu leitast
lífeðlisfræðin við að svara með rann-
sóknum á mannslíkamanum og lif-
andi efni yfirleitt. Hún leitast við
að skýra manninn út frá þekktum
lögmálum eðlis- og efnafræði. Öll líf-
færakerfi og vefir eru rannsökuð.
Mörgum finnst þó sem lausnar á
spurningu Schrödingers sé fyrst og
fremst að leita í taugakerfinu, heil-
anum. í taugaendum skynfæranna
eigi sú atburðarás upptök sín, sem í
heilanum verði að mcðvitaðri reynslu.
Hugsun okkar og sálarlíf sé tengt
gráu frumunum í heilaberkinum. Þess
vegna séu rannsóknir og skilningur á
20
starfsemi þessa líffæris það eina sem
máli skipti fyrir skilning okkar á
þessu merkilegasta rannsóknarefni
mannkynsins, manninum.
Öll önnur líffæri komi í annarri
röð, séu mikilvæg vegna beinna og
óbeinna áhrifa á nefnt viðundur.
í þessum hópi eru menn með ólík-
ar skoðanir: þeir, sem álíta, að mað-
urinn sé gerður úr anda og efni, tví-
hyggjumennirnir, og sú tegund ein-
hyggjumanna, sem kallar sig efnis-
hyggjumenn upp á gamla móðinn.
Það er afar auðskilið, að tvíhyggju-
menn einblína á heilann. í þeirra
augum er hann það líffæri, þar sem
áhrif andans á efnið, og öfugt, eiga
sér stað.
Þeir efnishyggjumenn í hópi vís-
indamanna, sem leita lausnar á gát-
unum í heilaberkinum, hafa og mik-
ið sér til réttlætingar. Klassiskar
spurningar mótaðar af viðhorfi tví-
hyggjunnar, eins og t. d., hvernig
geta efníibreytingar í taugafrumu í
heilanum eða hreyfing rafeinda orð-
ið að andlegri reynslu, skynjuninni
rautt og gult o. s. frv.? — eða hvar
í heilanum verður eðlisfræðin að
reynslu, þ. e. meðvituð? — einkenna
DAGSKRÁ