Þjóðlíf - 01.11.1986, Blaðsíða 10

ákaflega erfitt með sætta mig við
kyrrstöðu. Ég vil hafa hlutina á hreyf-
ingu, og ég hef lagt á það áherslu að
þessi fyrirtæki byggðu sig upp. Ég tel
ekki forsvaranlegt annað en að fé-
lagslega rekin fyrirtæki sýni dirfsku
og sæki fram. Ég á mjög erfitt með að
viðurkenna, að við getum ekki verið
jafnokar annarra með allan þennan
fjölda á bak við okkur.“
Ganga þessi fyrirtæki þá vel núna,
KRON og Mál og menning?
„KRON hefur ekkert gengið sér-
staklega vel. Það er hins vegar eigna-
lega sterkt fyrirtæki. Við erum þarna
að gera ákveðnar eignatilfærslur —
og ætlum að auka hlutdeild okkar.
Mál og menning gengur hins vegar
vel. Það hefur tekist að koma því upp
úr þeim öldudal sem það var í fyrir
tilverknað mjög góðs starfsliðs, sem
drífur þetta áfram. Þar er valinn mað-
ur í hverju rúmi.“
Þú varðir þínum háskólaárum í V-
Berlín, einmitt á tímum stúdenta-
óeirða, og heim kominn gast þú þér
orð fyrir að vera róttækur stúdenta-
leiðtogi. Hvernig var ástandið í
Þýskalandi á þessum margfrægu 68-
árum?
„Óróleiki fór að gera vart við sig í
háskólum í Þýskalandi þegar um
1965, en ég var þarna við nám frá
1961-68. Þá var að eiga sér stað mikil
þjóðlífsbreyting. Þjóðverjar höfðu
lifað þvinguðu og gagnrýnislitlu lífi
alveg frá árinu 1933. Síðan kom stríð-
ið, uppbyggingin eftir stríð og aldrei
slakað á. Þegar velmegun varð síðan
almenn tóku pólitísk viðhorf að
breytast í kjölfar lýðræðilegs stjómar-
fars. En þá var óttinn við annars kon-
ar hugsun mikill og viðbrögðin snörp.
Við vildum gera ákveðnar breytingar
í háskólunum og enn meiri úti í þjóð-
lífinu, an allt valdið lagðist gegn því.
Þetta leiddi fljótlega til átaka og náði
síðan hámarki vorið 1968. Einn stú-
dent lét lífið í þessum átökum og það
var mjög mikið um barsmíðar og
óeirðir. Annars var námsmanna-
hreyfingin fyrst og fremst viðbrögð
gegn þjóðfélagi fortíðarinnar, sem
varð að andófi er hún varð fyrir vald-
boði yfirvalda."
Þröstur segist hafa tekið þátt í
mörgum mótmælaaðgerðum, en ekki
verið framarlega í neinu starfi. „Ég
var með í þessu öllu og fékk í mig
þennan anda, sem gagntók menn
þá.“ Hann segir, að þeir sem upp-
Þeir sem upplifðu þessa tíma í
Berlín á árunum 1964-68 hlutu af
mikla lífsreynsiu. Það verðureng-
inn samur og jafn á eftir.
lifðu þessa tíma í Berlín á árunum
1964-68 hafi hlotið mikla lífsreynslu
af. Það verði enginn samur og jafn á
eftir, bæði vegna þeirra hugsjóna sem
þarna voru að gerjast og þeirrar bar-
áttu við valdið sem þar fór fram.
Finnst þér þetta hafa mótað þig
síðan?
„Já,“ svarar Þröstur ákveðinn í
bragði. „Ég hef aldrei losnað við
þetta síðan, né heldur vil ég losna við
það. Áhrifin eru kannski fremur
óbein en áþreifanleg, en þarna var
pólitísk tillitsemi í hávegum höfð á
grunni gagnrýninnar hugsunar. í
Ég á ákaflega erfitt með
að sætta mig við kyrr-
stöðu.
Þýskalandi var lítil tillitsemi sýnd í
stjórnmálum og þjóðlífinu öllu yfir-
leitt. Andstæðar eða gagnrýnar skoð-
anir áttu ekki upp á pallborðið.
Þarna voru menn að prédika það, að
öll blóm ættu rétt á sér, bæði hin
stóru og hin smáu, og að flóra
mannlífsins yrði því fegurri sem
blómskrúðið yrði meira. Mjög fljót-
lega þróaðist þetta hins vegar upp í
andstæðu sína. Fylkingin klofnaði í
hópa og litlar klíkur, sem einbeittu
sér að einstökum málum. Hreyfingin
úrkynjaðist hægt og bítandi í þessum
hópum. Menn örvæntu þegar þeir
sáu, að áhrif hreyfingarinnar voru að
hverfa, og gripu þá í örvæntingu sinni
til réttlætinga, sem voru algjör and-
staða þess er prédikað var í byrjun.
Baader-Meinhof komu andlega séð
út úr þessum hópum. Vegna þess hve
áhrif hópanna voru orðin lítil greip
óþolinmæði suma. Afstaða þeirra
varð æ ósveigjanlegri og tillitslausari
eftir því sem áhrif þeirra í þjóðfé-
laginu urðu minni."
Þröstur Ólafsson kom heim um
áramótin 1968/69 og varð fljótlega
formaður SÍNE og leiddi þau samtök
í tvö ár. Hann var því þar í forsvari er
íslenskir námsmenn stóðu fyrir um-
fangsmiklum mótmælum og tóku
sendiráð íslands í Stokkhólmi her-
skildi. Þröstur segir, að Stokkhólms-
fólkið hafi ekki haft samband við
SÍNE fyrirfram, en hins vegar hafi
SÍNE varið fólkið gegn ófrægingar-
herferð. Þarna voru m.a. á ferð
Björn Arnórsson og Ásgeir Daníels-
son, nú þjóðkunnir menn.
Oft er vitnað til rœðu, er Þröstur
hélt á 1. des. hátíð stúdenta 1970.
Einkum er gripið til hennar, þegar
viðkomandi vill sýna fram á hversu
langt Þröstur hafi leiðst af þeirri
braut, sem hann prédikaði á um-
ræddri hátíð.
Þröstur brosir þegar ég ber þetta
undir hann og segist kannast við
þetta allt saman.
„Við héldum þessa l.des. hátíð
sem hliðarhátíð við samkomu há-
skólanema sem okkur þótti endur-
spegla afturhaldssama heimsmynd,"
segir hann og hlær. „Við troðfylltum
gamla sjálfstæðishúsið, Sigtún, og
þar hélt ég þessa ræðu og það var
dansað um kvöldið við sykódelísk
ljós, sem þá voru vinsæl og gerðu
menn ruglaða! Ég held að þessi ræða
hafi endurómað vel þær hugmyndir,
sem þá voru efst á baugi í Evrópu og
Ameríku. Ég var fyrst og fremst að
berjast gegn stöðun í hugsun og vara
við að staðna í sjálfsögðum hlutum
og gömlum hugmyndum. Þetta var
„heimspekileg heimsádeila"! Annars
man ég þetta ekki svo vel; ég hef
aldrei litið á þessa ræðu síðan. En ég
man að þetta vakti mikla athygli, það
er rétt.“
Ég spyr hvort honum finnist hann
kominn langt frá upphafinu, eins og
sumir vilja halda fram.
„Nei, alls ekki,“ segir hann ákveð-
10 ÞJÓÐLÍF