Þjóðlíf - 01.11.1986, Side 26

Áreitnin
miklu meiri en vitað er
Hulda Guðmundsdóttir, yfirfé-
lagsráðgjafi geðdeildar Borgarspítal-
ans, er einn þeirra aðila, sem náið
hafa kynnst kynferðislegri misnotkun
á börnum hér á landi í tengslum við
störf sín, bæði á geðdeildum og á
stofu. Hún hefur ásamt nokkrum öðr-
um aðilum komið á fót tengslahóp
þeirra, sem vinna með og kynnast
málum af þessu tagi.
Hulda segist í starfi sínu hér á landi
frá árinu 1979 hafa í vaxandi mæli
orðið vör við, að valdbeiting og of-
beldi gegn börnum ættu sér stað hér á
landi, þar á meðal kynferðisleg ár-
eitni og misnotkun, og það miklu oft-
ar en almennt væri vitað. „Um leið
varð ég þess vör, að það er erfitt að fá
slík mál tekin til opinnar og hreinskil-
innar umræðu og raunhæfrar með-
ferðar hér á landi,“ segir hún. „Það
var, og er enn, sterk tilhneiging til að
líta á mál af þessu tagi sem óþœgileg
mál, feimnismál, sem reynt var að
loka augunum fyrir, þagga niður eða
afneita.
Þegar efnt var til fyrstu norrænu
ráðstefnunnar um ofbeldi gegn börn-
um í Danmörku árið 1983 ákvað ég
því að sækja hana og glöggva mig
betur á stöðu þessara mála. Næstu
ráðstefnu um þessi mál, sem haldin
var í Stokkhólmi 1985, sóttu tíu ís-
lendingar og fjögur okkar héldu
framsöguerindi. Þriðja norræna ráð-
stefnan verður haldin í Osló 1987.“
Hulda segir, að íslensku þátttak-
eridurnir hafi allir sótt ráðstefnuna að
eigin frumkvæði vegna áhuga á þess-
um málum, og þeir hafi síðan haldið
áfram að funda um þessi mál á und-
anförnum mánuðum, með það fyrir
augum að vinna að þróun og upp-
byggingu raunhæfra aðgerða á þessu
sviði. Að hópnum standa aðilar úr
heilbrigðis-, félagsmála, - mennta- og
dómskerfinu. Tilgangur hópsins er að
vinna að kynningar- og fræðslustarfi
um þessi mál út á við, svo og rann-
sóknum á umfangi og eðli þessara
vandamála hér á landi. Slíkar grunn-
upplýsingar þarf að vinna upp, því
Hulda Guðmundsdóttir: Sterktil-
hneiging til að líta á þessi mál sem
„óþægileg mál“.
eins og kemur fram annars staðar í
blaðinu, m.a. hjá fulltrúum Félags-
málastofnunar Reykjavíkur og Rann-
sóknarlögreglunnar, eru mál af þessu
tagi ekki skráð sérstaklega og því erf-
itt að gera sér grein fyrir umfangi
þeirra.
Vitið þið eitthvað um félagslegar
aðstœður fjölskyldna þeirra barna,
sem verða fyrir kynferðislegu ofbeldi
eða misnotkun á heimilum hér á
landi?
„Hér á landi hefur þetta ekki verið
kannað til hlítar,“ svara Hulda. „En
það er afskaplega líklegt, að þessum
málum sé svipað farið hér og annars
staðar. Erlendar athuganir benda til
þess, að kynferðisleg valdbeiting á
börnum komi fyrir í öllum stéttum,
óháð menntun og efnahag, en hinum
betur stæðu tekst oft betur en þeim
verr stæðu að leyna innri vandamál-
um.
Þessar fjölskyldur virðast fljótt á
litið svipaðar öðrum fjölskyldum, en
við nánari athugun má greina hjá
þeim ýmis samkenni, sem einnig
koma fyrir í fleiri vandamálafjöl-
skyldum. Eitt megineinkenni þeirra
er, að þær eru oft tilfinninga- og fé-
lagslega einangraðar frá umheimin-
um og hinu félagslega umhverfi sínu.
Þær hafa lítil tengsl út á við og eru oft
fremur vinasnauðar. Þær eiga altént
ekki vini, sem þær geta sýnt trúnað
hvað varðar persónuleg vandamál og
tilfinningar sínar. Tortryggni þeirra
sjálfra er hér mestu um að kenna, en
af þessu leiðir, að tilfinningalegum
þörfum, sem og öðrum þörfum, verð-
ur að fullnægja innan fjölskyldunnar.
Mörk fjölskyldunnar út á við eru
yfirleitt stíf og ósveigjanleg, en oft
þeim mun óljósari milli hinna full-
orðnu og barnanna. Barnið lendir oft
í fullorðinshlutverki, bæði í bókstaf-
legri merkingu og tilfinningalegri.
Slík kona trúir því oft, að hún
sé eða hljóti í eðli sínu að
vera fórnarlamb kúgunar og
misnotkunar.
Oft þarf það að annast yngri systkini
og tekur óeðlilega mikinn þátt í heim-
ilishaldinu, og á tilfinningasviðinu
þarf það að taka mikið tillit til for-
eldranna og fullnægja tilfinninga-
legum þörfum þeirra.
Breskur geðlæknir, Anton Bento-
vim, hefur bent á, að foreldrarnir í
þessum fjölskyldum hafi oft mikla
26 ÞJÓÐLlF