Vísbending - 23.12.2013, Blaðsíða 18

18
SIguRðuR
JÓHaNNESSON
HagFRæðINguR
Í
byrjun ágúst 1966 hófst vinna við höfn í Flatey á Skjálfanda á
vegum Vita- og hafnamálaskrifstofunnar í Reykjavík. Flateyingar
voru þá um 50, en þeim hafði fækkað mikið árin á undan. Hæst
komst íbúatalan í 120, árið 1945. Eyjarskeggjar lifðu aðallega á
útræði og fiskverkun, en auk þess var talsverður búskapur í eynni. Þar
var þokkaleg höfn frá náttúrunnar hendi, en bryggja fyrir báta var gerð
árið 1930 og hún stækkuð í nokkrum áföngum næstu áratugina. Síðla
árs 1967 lauk hafnargerðinni sem hófst árið á undan.1 Þeim sem unnið
höfðu að verkinu var haldið samsæti í Sjálfstæðishúsinu á Akureyri
sunnudaginn 12. nóvember. Sama dag fluttu 10 síðustu íbúarnir úr
eynni. Flestir settust að á Húsavík.2
Hornstrandir og Jökulfirðir fóru líka í eyði á skömmum tíma.
Varla verður þó sagt að endalok byggðar þar hafi komið öðrum
landsmönnum á óvart. Menn gerðu sér yfirleitt ekki háar hugmyndir
um lífið í þessum sveitum. Almennt virðist hafa verið litið á þær
sem vanþróað svæði. Árið 1900 kaus hópur bænda af Hornströndum
í alþingiskosningum á Ísafirði. ,,Það var bæði brosleg og raunaleg
sjón, að sjá og heyra Hornstrandalýðinn, sem kom hér á kjörfundinn,“
sagði Skúli Thoroddsen, ritstjóri Þjóðviljans. ,,Með all-áleitinni
smalamennsku inn í hvert einasta hreysi“ hafði stuðningsmönnum
Hannesar Hafsteins tekist að fá dágóðan hóp með sér. Skúli hélt því
fram að sumir hefðu verið narraðir með fráleitum fullyrðingum til
þess að koma og kjósa. ,,En við allan fjöldann af þessum náttúrunnar
börnum þar nyrðra, sem mega heita utan við heiminn, vegna
samgangna- og póstferðaleysis, var þó auðvitað ekki svona mikið
haft. Að eins látið í veðri vaka, að ferðin yrði til skemmtunar, og nóg
að fá úr ,,bokkunni!“.“3
Á heimamönnum í Sléttuhreppi (sem náði úr Jökulfjörðum um
Aðalvík og í Hælavík og Hornvík) og afkomendum þeirra er að
heyra að þar hafi að mörgu leyti verið gott að vera. Samgöngur
voru að vísu erfiðar og búskapur fremur lítill, en fiskveiðar voru
þó nokkrar og mikil hlunnindi af fuglum og sel, þannig að alltaf
var nóg af mat.4 Fæstir trúðu því að þeir þyrftu nokkurn tíma að
hverfa frá heimahögum sínum. En gamlir búskaparhættir héldust
lengur en annars staðar og kjör bötnuðu hægar en í byggðunum
fyrir sunnan. Í stríðslok brast á flótti. Íbúar Sléttuhrepps urðu
flestir árið 1933, um 500, en árið 1943 voru þeir 420. Það ár flutti
læknirinn úr hreppnum og fleiri embættismenn fylgdu á eftir.5 Í
ársbyrjun 1946 voru þar 280 íbúar en 121 flutti það ár. Bændur í
Fljótavík á Hornströndum ákváðu að bregða búi, allir sem einn, á
miðju sumri 1946. Einn hafði keypt jörðina árið á undan. Svipað
var um fleiri sem fluttu. Sumir höfðu þá nýlega steypt sér í skuldir,
sem þeir voru mestalla ævi að borga.6 Árið 1951 voru 30 manns
eftir í Sléttuhreppi. Síðasta fólkið fór á brott 1952. Flestir fóru fyrst
um sinn til Ísafjarðar og annarra bæja á Vestfjörðum, en margir
héldu síðar suður til Reykjavíkur.7
dEYJaNdI BYggðIR
Byggðir geta eyðst á skömmum tíma þegar fólki er á annað borð farið að fækka. Skýringin er ekki
bara að hreyfing komi á hópinn þegar einhver fer, heldur líka að lífið verður á ýmsan hátt erfiðara
þegar fólki fækkar. Erfiðara er að kaupa nauðsynjar, lengra er í skóla og þjónustu lækna og
ljósmæðra. minna er um mannfundi og afþreyingu. Í þéttbýli er meira af þessu öllu.
Flóttinn úr fásinninu