Vísbending - 23.12.2013, Blaðsíða 37

37
23. tbl. Ritstjóri Benedikt Jóhannesson
Útlitið er ekki gott því að á liðnu ári fluttu fleiri frá Íslandi
nokkru sinni áður allt frá flutningunum miklu til Ameríku um
1880. Margt bendir til þess að nokkur helstu fyrirtæki landsins
séu að flytjast úr landi. Forstjórar Actavis, Marel og Össurar
búa nú í útlöndum og smám saman munu höfuðstöðvar og loks
heimilisfesti flytja frá Íslandi, ef aðstæður hér á landi verða sífellt
verri hér en erlendis.
17. tbl. Ritstjóri Benedikt Jóhannesson
Ein af lexíum af hruninu hefði átt að vera að sígandi lukka sé
best. Ef menn ætli sér að ná raunverulegum árangri verði að
skapa fyrir því forsendur. Forsendur fyrir launahækkunum eru að
vinnuafl afkasti meiru en áður. Þetta getur gerst með því að færri
vinni verkin en áður, eða framleiðsla verði meiri. Ef eftirspurn
breytist ekki er fyrri lausnin uppskrift að atvinnuleysi. Reynslan
bendir til þess að kaupmáttaraukning umfram eitt til eitt og hálft
prósent á ári sé ekki raunhæf til lengdar. Þegar kaupmáttur hafði
aukist um 50% á tólf árum undir stjórn Sjálfstæðisflokksins
hefði það átt að vera sterk vísbending um að eitthvað yrði að gefa
eftir. Það jafngildir tæplega 3,5% aukningu á ári og á þessum
árum varð engin sú bylting sem réttlætti svo mikla hækkun
kaupmáttar. Jafnvel eftir hrunið var árleg kaupmáttaraukning frá
1995 nærri 1,8% sem þykir mikið yfir svo langt tímabil.
45. tbl. Ritstjóri Benedikt Jóhannesson
Sanngirnisrök mæla með því að reynt verði að leysa vanda
þeirra sem skulda mest með því að lækka greiðslubyrði. Þeim
sem skulda meira í húsum sínum en þeir eiga verði leyft að skila
húslyklunum og vera þannig lausir allra mála. Skynsemisrök
mæla með því að horft sé heildstætt á þennan vanda því að
þjóðfélagið líður fyrir hann. Hann verður aldrei minnkaður
ókeypis og eiginfjárvandinn aldrei bættur að fullu. Á það ber þó
að líta að þegar ríkið ákvað að tryggja innistæður í bönkunum
talaði enginn um það hver ætti að borga. Hver greiddi fyrir
gjaldþrot útrásarvíkinga upp á tugi eða hundruð milljarða króna?
Allt gerist slíkt með eignatilfærslum, frá þeim sem eiga til
hinna sem skulda. Ef ríkið tekur á sig að lækka skuldir hækkar
það skatta í framtíðinni. En hinu má ekki gleyma að vanskil
hafa aukist og í mörgum tilvikum væri lækkun lána aðeins
viðurkenning á þegar orðnum hlut. Lánardrottnar væru bara að
viðurkenna staðreyndir.
1. tbl. Ritstjóri Benedikt Jóhannesson
Efnahagsvandi Íslendinga er tvíþættur: Til skamms tíma
þurfa þeir að leysa það sem blasir við. Annars vegar eru
ríkið, fyrirtækin og einstaklingar enn allt of skuldug. Hins
vegar eru hér gjaldeyrishöft sem þýða að íslensk fyrirtæki og
almenningur hafa minni tækifæri en fyrirtæki og einstaklingar
í samkeppnislöndunum.
Langtímavandinn er aftur á móti miklu erfiðari við að eiga.
Hann felst í því að hér er undirliggjandi meiri óstöðugleiki í
efnahagslífinu og hægari hagvöxtur en í flestum öðrum löndum
sem við viljum bera okkur saman við. Þessi vandi ætti að vera
aðalviðfangsefni íslenskra stjórnmálamanna næstu árin, en flestir
þeirra virðast hafa lítinn áhuga á að takast á við hann, a.m.k ber
lítið á hugmyndum um langtímastefnu sem leiðir til þess að
Íslendingar búi við sömu kjör og íbúar nágrannalandanna.
kútinn. Ákærur ríkisins á hendur eigenda Baugs voru ekki til
þess fallnar að má út „gangstera-stimpilinn“. Tilraunir til þess
að útskýra uppkaup Íslendinga með þeirri kreditsprengju sem
hafði átt sér stað á Íslandi varð heldur ekki til þess að draga
úr efasemdum útlendinga. Gríðarleg skuldasöfnun heimila og
fyrirtækja á skömmum tíma, útlánaþensla, eignaverðshækkanir
og viðskiptahalli eru atriði sem í mörgum kennslubókum eru
talin vera uppskrift að forleik að alvarlegu efnahagsáfalli.

33. tbl. Ritstjóri Benedikt Jóhannesson
Raunávöxtun af því tagi sem sést hefur á íslenska
hlutabréfamarkaðinum undanfarin ár getur hreinlega ekki
staðist. Hvers vegna hækkaði vísitalan þá um 10% á tæpri viku?
Höfundur þessa dálks hitti fyrir nokkrum dögum enn mesta
sérfræðing um markaði hér á landi og hann var ekki í neinum
vafa um hvað væri að gerast: Þessu er öllu saman handstýrt. Með
öðrum orðum þá er það ekki venjulegt framboð og eftirspurn
sem ræður verði hlutabréfa heldur halda menn því uppi með því
að vera með falska eftirspurn. Í flestum hlutafélögum hérlendis,
ef ekki öllum, er framboð flesta daga ekki meira en svo að
þeir sem hagsmuna eiga að gæta geta fjármagnað kaupin. Það
er ekki nema þegar örvænting grípur um sig á markaðinum að
fjármagnið þrýtur og menn verða að lækka verð. Hagsmunir
kaupendanna af því að verðið sé hátt eru augljósir. Nær öll kaup
eru mikið skuldsett og hlutabréfin sjálf eru sett að veði. Ef verð á
þeim lækkar rýrnar veðið og bankinn grípur til ráðstafana.

37. tbl. Ritstjóri Benedikt Jóhannesson
Ávarp forsætisráðherra mánudaginn 6. október verður lengi
í minnum haft. Ekki vegna þess að það hafi verið sérstaklega
skorinort eða skýrt, því að það var hvorugt, heldur fyrst og
fremst að það skyldi vera haldið. Engum duldist að slæm tíðindi
voru í uppsiglingu. Þegar þetta er skrifað eru áhrif af lögunum
sem sett voru í kjölfarið enn ekki komin fram. Ástandið minnir
á yfirvofandi hernaðaraðgerð. Vandinn er sá að menn vita ekki
nákvæmlega hver óvinurinn er eða hvaða vopn menn hafa til
þess að berjast við hann.
29. tbl. Ritstjóri Benedikt Jóhannesson
Icesave-málið er erfiðasta úrlausnarefnið. Tortryggnin sem
hefur komið upp vegna samningaferlisins sýnir að samningar
af þessu tagi eru ekki flokkspólitískir. Stjórnarandstöðunni var
haldið frá samningunum og reyndar gerði fjármálaráðherra
það flokkspólitískt með því að skipa samherja sinn formann
nefndarinnar. Enginn samningur um þetta dapurlega mál hefði
valdið hrifningu en margt bendir til þess að viðsemjendur
hafi neytt aflsmunar. Það er að minnsta kosti skoðun ritstjóra
Financial Times. Málið þarf hins vegar að leysast. Hugmynd
Þorsteins Pálssonar um að forsætisráðherra freisti þess að höggva
á hnútinn með starfsbræðrum sínum frá Hollandi og Bretlandi er
kannski eina leiðin til þess að leysa vandann á skömmum tíma.
Augljóslega þarf að halda áfram að vinna að þeim málum sem
hér að framan eru nefnd. Kannski springur stjórnin á einhverju
þeirra, sennilega þá ríkisfjármálunum. Ekki vegna þess að
formenn stjórnarflokkanna skorti vilja heldur virðast þeir
ekki hafa aga yfir samflokksmönnum sínum. Einkum virðist
þingflokkur VG hafa litla hugmynd um það hvernig eigi að vera
í ríkisstjórn.

2007
2008
2009-2013
Tilraun til endurreisnar
2009
2013
2012
2011
2010
V
30
ára