Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Síða 73

Þetta er ekki LIST
Mér dettur ekki í hug að efast um „sérstæða reynslu" kvenna, né heldur
að undrast það þótt það þyki mikils virði að hún komi fram sem
skilmerkilegast, meðal annars í fagurbókmenntum. Það er heldur ekki að
undra þótt nú um skeið hafi konur verið mjög kappsamar við að undir-
strika sérstöðu sína, sitt sérstaka og sérstæða framlag. Hliðstætt kapp
hleypur mönnum í kinn fyrr og síðar þegar þjóð, minnihluti, stétt er að
kveða sér hljóðs með öðrum hætti en fyrr. En það er líka ástæða til að vara
við þvi, að þetta kapp leiðir líka til þess að konur reisa um sig múra sem eru
óþarfir. Slík iðja er skammgóður vermir. Og mér sýnist af þeim dæmum,
sem nú voru rakin, að það sé ófært að sjá karlavélar og sérlegan kvenna-
fögnuð þar sem ekki er um annað að ræða en þann sameiginlegan sjóð,
sem rithöfundar af ætt þeirra Evu og Adams eiga kost á að sækja í, hver
eftir sinum þörfum, sínu næmi og sínum tíma.
Hinn „sameiginlegi bókmenntasjóður" er ekki ýkja sameiginlegur heldur
geymir hann fyrst og fremst innlegg karla. Sú bókmenntastofnun, sem skilið
hefur sauðina frá höfrunum, hefur löngum verið drjúg við að hafna bók-
menntum eftir konur en þær fjalla oftast um reynslu og veruleika kvenna.
Hvorttveggja hefur þótt óáhugavert raus, hversdagslegt og ólistrænt með
afbrigðum — enda hefur mörg konan tekið þann kostinn að þagna eða trúa
kistubotninum fyrir skrifum sínum. Hins vegar hafa áhyggjuefni, metnaðarmál
og sjálfskilningur þeirra karla, sem nokkurs mega sín í mannfélaginu, þótt mjög
þess virði að um væri fjallað í bókmenntunum. Þær lýsingar, sem við þekkjum
af veruleika kvenna, hafa því lengst af verið samdar af körlum, stundum mjög
vel og eftirminnilega en áhugaleysi og vanþekking á aðstæðum kvenna hafa
oftar rýrt gildi lýsinganna. Og fátt sannar áþreifanlegar þá meðferð sem veruleiki
kvenna hefur hlotið hér en einmitt reynsla þeirra nútímakvenna sem leita vilja
vitneskju og skilnings á lífi formæðranna. Lesendur í hópi kvenna reka sig á að
þeir finna næsta fátt af því tagi í hinum „sameiginlega sjóði“. Þegar ungar
konur spyrja núna: Hvernig upplifði langamma sig? Hver voru hennar vanda-
mál, sorgir og gleði? — þá fáum við ekkert svar (nema ef vera skyldi að langaíl
hafi rausnast til að leggja henni eitthvað í munn). Og því er það, sem okkur
tekst að grafa úr gleymskunni, mjög dýrmætt. Það sýna ljóslega söfn eins og
Draumur um veruleika sem Helga Kress tók saman.
Og það er ekki runnin upp önnur öld í þessum efnum. Ennþá eru konur
þrælkúgaðar, bæði með tilliti til kynferðis síns og stéttarstöðu; þær eru mótaðar
til annars veruleika en karlarnir, þær hafa aðra reynslu, aðra möguleika og annan
319