Tímarit Máls og menningar - 01.10.1981, Page 103

Eru lslendingar kristnir?
fræðilegum spurningum varðandi kristni á Islandi getum við orðið margs visari
um sögu okkar, siði og venjur og dregið af þeim fróðleik ýmsar ályktanir um
viðgang kristninnar meðal landsmanna. En slíkar ályktanir eru allar vafasamar.
Kristnitakan árið 1000 eða þar um bil var í sjálfu sér stórmerkilegur pólitískur
atburður — en af því verður ekki réttilega dregin sú ályktun að íslendingar
hafi skyndilega orðið kristnir í eiginlegri merkingu þess orðs. Ef til vill væri nær
að segja að sú friðsamlega leið sem farin var við kristnitökuna hafi einkum falið
það í sér að Islendingar slógu því á frest að taka endanlega afstöðu til hins
kristna boðskapar — og þá er ekki fjarri lagi að bæta því við að trúlega sé sá
frestur enn ekki runninn út. Siðbreytingin á 16. öld breytir hér engu um. Hún
átti naumast rót sína að rekja til trúarlegrar vakningar hér innanlands, nema að
litlu leyti, og er okkur nær að minnast þeirra helgispjalla og manndrápa sem þá
voru framin í nafni hins nýja siðar.
Kirkjusókn eða tala fermingarbarna á ári hverju segir heldur ekkert til um
eiginlegt trúarhf landsmanna af ástæðum sem tæpast þarf að rekja, svo augljósar
sem þær eru. Kirkjan, þjóðkirkjan, er svo viðamikil opinber stofnun að undar-
legt væri ef ekki mætti tína til alls kyns tölur sem ættu að sýna ræktarsemi
Islendinga við hinn kristna sið. Spurningunni: eru Islendingar kristnir? er eftir
sem áður ósvarað. Henni er ósvarað vegna þess að hún er fyrst og fremst
trúarleg: Erum við kristin eða ekki — þ. e. a. s. játum við raunverulega trú á
Jesú Krist sem guðsson og frelsara manna eða viðurkennum við einungis kirkju
hans sem sögulega staðreynd í þjóðfélagi okkar? Viljum við vera kristin eða
teljum við boðskap Krists forneskjulega bábilju? Vorum við e. t. v. kristin en
höfum glatað trúnni í þeim flaumi framfara og breytinga sem gengið hafa yfir
þjóðlífið? Hvernig höfum við farið með kristna kenningu gegnum aldirnar,
hvaða máli hefur hún eiginlega skipt okkur, hvaða áhrif hefur hún haft á
menningu okkar og hugsunarhátt? Höfum við verið alin upp í eiginlegum
kristnum anda? Teljum við æskilegt að innræta börnum okkar kristilegt hug-
arfar?
Það er við efni af þessu tagi sem við þurfum að glíma ef við ætlum okkur að
leita svara við spurningunni: eru Islendingar kristnir? Við getum nú orðað hana
á eftirfarandi hátt: Reynum við og viljum við móta og skoða líf okkar í ljósi
kenningar Jesú Krists — eða tökum við í reynd mið af öðrum kenningum þegar
við hugleiðum merkingu mannlífsins og viljum gefa því stefnu og tilgang? Sem
sagt: Hvaða máli skiptir okkur hin kristna kenning?
Nú kynni einhver ykkar hlustenda minna að hafa hnotið um málflutning
minn til þessa. Rökfærsla hans gæti verið eitthvað á þessa leið: Kristin kenning
349