Dagblaðið Vísir - DV - 12.12.2012, Blaðsíða 23

„Þetta er afskap-
lega einfalt mál“
„Það hefur ekkert
komið til okkar“
Sigurður Líndal lagaprófessor segir Sigurþór Arnarsson eiga rétt á bótum. – DVGuðbjörg Jóhannesdóttir hjá Prestafélaginu þekkir ekki dæmi um andsetin börn. – DV
Nammipólitík
Spurningin
„Ég held að þetta sé jákvætt
og auki líkurnar á að börn fari
reglulega til tannlæknis.“
Rakel Haraldsdóttir
23 nemi
„Mér finnst ég ekki hafa nægar
forsendur til að meta þetta.“
Jón Áskell Þorbjarnarson
19 ára nemi
„Mér finnst það gott mál.“
Margrét Guðmundsdóttir
49 ára leikskólakennari
„Ég er mjög ánægð með þetta.
Löngu orðið tímabært!“
Unnur Tryggvadóttir Flóvenz
18 ára nemi
„Mér skilst að við séum með
verstu tannheilsu á Norður-
löndunum, svo það er allavega
meira vit í að niðurgreiða tann-
lækningar en starfsemi græðara.“
Björg María Oddsdóttir
23 ára nemi
Hvað finnst þér
um að tannlækn-
ingar barna verði
niðurgreiddar til
fulls?
1 Ásdís Halla græðir á Nuskin Sagði í sumar frá fjárhagslegum ávinn-
ingi sem hún hafði af því að ganga til
liðs við heilsuvöruframleiðandann.
2 „Það á bara að drepa mann lifandi“ Kúabóndi á Brúarreykjum
ósáttur við að vera sviptur starfsleyfi.
3 Sýna skelfilegar afleiðingar metamfetamíns Deilt um
forvarnagildi auglýsinganna sem birtar
eru í Bandaríkjunum.
4 „Mikið langar hann nú að fara heim til sín“ Lögreglan á
Suðurnesjum lýsir eftir eiganda hunds.
5 „Vegna þessa er ég sorgmædd og hrædd“ Móðir langveiks barns
áhyggjufull vegna stöðunnar á
Landspítalanum.
6 Flögguðu íslenska fánanum hjá Jay Leno Of Monsters and Men
spiluðu í spjallþætti Jay Leno.
Mest lesið á DV.is
F
lestallar Evrópuþjóðir standa
nú andspænis sama vanda-
máli: Að hafa eytt um efni fram.
Einkaframtakið hefur misst sýn
á samfélagslega skyldu sína og opin-
berir aðilar vanrækt sitt eftirlitshlut-
verk. Þannig hafa þessar grunnstoðir
fjarlægst upprunann og einu tengslin
við móðurkartöfluna sýndarlýðræði
á fjögurra ára fresti. Þá eru öllu lofað
og innistæðan arfur komandi kyn-
slóða. Sá arfur er víðast uppurinn.
Ísland er líka í þessum sporum.
Stjórnvöld umliðinna ára, stjórn-
sýsla, fræðasamfélagið, fjölmiðlar og
stærstu fjármagnseigendur spila á
landsmenn eins og einnota verslun-
armannahelgargítar. Okkur er sagt
hvað við eigum að kaupa, hvernig
við eigum að borga, hverju við eigum
að trúa, hverju við eigum að una,
hvenær við eigum að þegja og hvað
við eigum að kjósa. Okkur er kerfis-
bundið innprentað að öll dómgreind
sé betri en okkar eigin og best að
henni sé haldið í skefjum. Það er gert
með múgsefjun.
Birtingarmynd múgsefjunar er
efnishyggja. Einir fá eitt ef aðrir fá
annað. Þannig dreifa stjórnmála-
menn nammipokum á öll landshorn,
Vaðlaheiðarkaramellum fyrir norðan,
Dýrafjarðarhlaupi fyrir vestan,
Hörpubrjóstsykri í Reykjavík norður
og sjúkrahúslakkrís í Reykjavík suður.
Þessi múgsefjunarpólitík gengur út á
að allir fái allt, alltaf, alls staðar.
Misskilningurinn í þessu öllu er sá
að enginn þessara nammipoka hef-
ur neitt með velferð samfélagsins að
gera. Þeir gætu átt rétt á sér í góðu
árferði þar sem einkaframtakið legði
sinn skerf til samfélagsins. Veigamik-
ill hluti þess hefur hins vegar rænt
samfélagið réttmætum arði sínum
og komið honum í lóg annars staðar.
Akurinn er þannig sviðinn og heimt-
ur litlar.
Ég hef ákveðið að bjóða mig fram
til þings. Verður það undir merkjum
stjórnmálahreyfingar sem heitir
Dögun. Áðurnefnd nammipokapóli-
tík verður klárlega ekki á mínu pall-
borði. Ég lít á hana sem ógn við þá
velferð sem við viljum þó halda.
Augljóst dæmi er flótti heilbrigðis-
starfsmanna af Landspítala sem ekki
er vegna lélegra húsakynna heldur
lélegra launa. Spyrjið þá bara sjálfa.
Vernd velferðarkerfisins felst ekki í
excel-skjölum. Hún felst í nýju gildis-
mati. Starfsfólkið þarf að finna fyrir
verðleikum og fjölbreytni í starfsvali
sem og staðarvali. Og sé ætlunin að
halda landinu í byggð er galið að
stefna öllum á einn blett. Hér er því
verk að vinna.
Umræða 15Miðvikudagur 12. desember 2012
Kjallari
Lýður Árnason
„Okkur er kerfis­
bundið innprentað
að öll dómgreind sé betri
en okkar eigin og best að
henni sé haldið í skefjum.
„Feitt fólk fær
lægri laun“
Sigrún Daníelsdóttir sálfræðingur segir mismunun vegna holdafars vera staðreynd. – DV
S
amfara bankahruninu haustið
2008 féll gengi íslensku krónunn-
ar eins og steinn. Á skömmum
tíma hækkaði verð á innfluttum
vörum um fjórðung og verðbólgan fór
í lok ársins í 18,6 prósent, yfir öll rauð
strik. Höfuðstóll verðtryggðra íbúða-
lána hækkaði að sama skapi og setti
greiðslugetu heimilanna í uppnám. Ör-
yggisleysi og vonleysi fylgdi í kjölfarið.
Talað var um forsendubrest og skulda-
fjötra heimilanna enda raskaði gengis-
hrunið jafnvæginu milli skuldanna og
greiðslugetunnar.
Það var því ekki að ófyrirsynju að
hagfræðingur við Háskóla Íslands, dr.
Ásgeir Jónsson, var fenginn af ráð-
herrahópi um skulda- og greiðslu-
vanda heimilanna til þess kanna kosti
þess og galla að setja þak á verðbætur
verðtryggðra fasteignalána eða raun-
vexti slíkra lána. Skýrslan var kynnt op-
inberlega í gær, en hún varpar ljósi á
hvað mögulegt er að gera í þessum efn-
um og getur lagt grunninn að málefna-
legri umræðu um leiðir til þess að bæta
öryggi lántakenda. Úttektin bendir þó
til þess að þak á raunvexti sé ekki raun-
hæfur kostur.
Trygging gegn óvæntri hækkun
Öðru máli gegnir um þak á verð-
bætur verðtryggðra lána. Sú leið virðist
raunhæf.
Með því að setja þak á verð-
tryggingu íbúðalána er heimilum veitt
ákveðið skjól fyrir áföllum í efnahagslíf-
inu. Fari verðbólgan yfir tiltekin mörk,
segjum 4 prósent, færist öll verðbólga
umfram það á reikning lánveitandans
sem tryggir þannig lántakandann gegn
verðbólgunni. Gert er ráð fyrir að um
slíka tryggingu gegn verðbólgu verði
samið í frjálsum samningum. Útreikn-
ingar skýrsluhöfunda benda til þess
að árlegt tryggingargjald vegna 40 ára
íbúðaláns með 4 prósenta verðbóta-
þaki verði að samsvara 1,5 prósenta
vaxtaálagi við núverandi aðstæður.
Þetta gjald hækkar eða lækkar í takt
við verðbólguvæntingar, en verðbólga
nú er nálægt 5 prósentum. Þetta þak á
verðbætur ætti einnig að vera lánveit-
endum hagstætt þar sem líkur á van-
skilum og neikvæðu eigin fé heimil-
anna minnka til muna. Jafnvel má færa
fyrir því rök að lán með verðbótaþaki
ættu að njóta betri vaxtakjara en al-
menn verðtryggð lán.
Þetta má útskýra betur. Skýrslu-
höfundur tekur dæmi af 20 milljóna
króna láni Íbúðalánasjóðs til 40 ára
með uppgreiðsluheimild sem nú ber
4,7 prósenta raunvexti. Á upphafsdegi
lánsins væri mánaðarleg greiðslubyrði
um 93.000 krónur. Ef sett væri þak á
verðbætur lánsins eins og útskýrt var
hér að framan og bætt við 1,5 prósenta
tryggingargjaldi myndi mánaðarleg
greiðsla verða um 113.000 krónur eða
um 20 prósentum hærri en ella. Með-
an verðbólgan væri undir 4 prósent-
um yrði greiðslubyrði lánsins ríflega
20 prósentum hærri á hverjum tíma
en af venjulegu verðtryggðu húsnæð-
isláni. Færi verðbólgan hins vegar yfir
þessi mörk myndi lántakandinn strax
njóta verulegs ávinnings. Árið 2008 fór
verðbólgan hæst í 18,6 prósent eins og
áður segir og miðað við þær aðstæð-
ur hefði lántakandinn í dæminu hér að
framan sparað sér nærri 15 prósent af
höfuðstóli lánsins þar sem ekki hefðu
lagst á lánin neinar verðbætur umfram
4 prósent.
Getur komið í stað vaxtabóta
Annar áhugaverður kostur er rædd-
ur í umræddri skýrslu. Hann er sá að
stjórnvöld kaupi verðbótatryggingu
fyrir tiltekna hópa lántakenda. Slíkt
gæti komið fram sem stuðningur við
þá sem eru að kaupa sér íbúð í fyrsta
skipti, tekjulága eða aðra sem eiga aug-
ljóslega í erfiðleikum með að mæta
verðbólguskotum og aukinni greiðslu-
byrði. Slíkt þak myndi tryggja eigið fé
slíkra hópa sem bundið er í húsnæði.
Skýrsluhöfundur telur að þessir hópar
gætu fyrir vikið notið betri fyrirgreiðslu
lánastofnana og jafnvel betri vaxtakjara
og bendir á að markviss stuðningur af
þessum toga við tiltekna hópa gæti að
einhverju leyti leyst af hólmi núverandi
vaxtabótakerfi.
Það er ástæða fyrir stjórnvöld að
skoða betur þennan kost sem hér hef-
ur verið ræddur. Þetta gæti verið liður
í því að auka fjárhagslegt öryggi heim-
ilanna gegn óstöðugleika á borð við
þann sem fylgt hefur gjaldmiðli okkar
og fylgir honum enn.
„Öðru máli gegnir
um þak á verðbæt-
ur verðtryggðra lána. Sú
leið virðist raunhæf
Nýjar varnir fyrir heimilin
Kjallari
Guðbjartur
Hannesson
velferðarráðherra