Jón á Bægisá - 01.12.2010, Síða 14

Friedrich Schleiermacher - Martin Ringmar
lesendum sínum eftir því sem unnt verður það sem frumritið var upphaflegu
lesendunum; til þess að bjarga áþekkum áhrifum er eðli verksins fórnað.
Endurskaparinn vill því á engan veg samanfæra þá báða, höfundinn og
lesanda endurmyndarinnar (vegna þess að hann telur beint samband milli
þeirra ógjörning), heldur vill hann einungis orka á hinn síðarnefnda eins
og frummyndin orkaði á samtímamenn sinnar tungu. Endursögnin er
notuð einkum og sér í lagi á sviði vísinda, endursköpunin fremur á sviði
fagurra lista; því alveg eins og hver og einn má viðurkenna að listaverk
í endursögn muni glata tóni og ljóma sínum og öllum listaeinkennum
sínum, þá hefir engum dottið sú fásinna í hug að með frjálsri meðferð
innihaldsins sé endurskapað vísindalegt meistaraverk. En hvorug þessara
aðferða dugir þeim sem, uppfylltur af gæðum framandi meistaraverks, vill
víkka áhrif þess inn á eigið málsamféiag og sem hefir í hyggju hugtakið
þýðing í strangari skilningi. Hvorug aðferðin er því, vegna frávika sinna frá
þessu hugtaki, til frekari umræðu hér, þær eru hér eingöngu til að afmarka
eiginlegt svið umíjöllunar vorrar.
En hinn raunverulegi þýðandi, sá sem virkilega vill leiða saman þessa
tvo algjörlega aðskildu einstaklinga, höfund sinn og lesanda, og veita hinum
síðarnefnda (án þess þó að neyða hann út fyrir vébönd móðurmálsins)
sem beztan skilning á og yndi af hinum fyrrnefnda, hvaða leiðir eru
honum færar? Að mínum dómi eru þær ekki nema tvær. Annaðhvort
lætur hann höfundinn í friði eftir því sem unnt er, og færir lesandann til
móts við hann; eða þá lætur hann lesandann í friði og færir höfundinn til
lesandans. Leiðirnar tvær eru svo gjörólíkar að fylgja ber annarri þeirra
eins samvizkusamlega og unnt er, því sérhver blöndun er líkleg til að skila
ótraustri útkomu, og líkur á að höfundur og lesandi farist alveg á mis.
Munurinn á þessum aðferðum — og það að hann ræður innbyrðis tengslum
þeirra — hlýturað liggjabeint íaugum uppi. í fyrra tilfellinuerþýðandanum
annt um að bæta lesandanum upp skort á þekkingu á frummálinu. Mynd
þeirri sem þýðandinn vegna þekkingar sinnar á frummálinu hefir skapað
sér afverkinu eins og það er, reynir hann að miðla lesendunum og að færa
þá til sín, á stað sem er þeim í raun framandi. Ef á hinn bóginn þýðingin
vill láta rómverskan höfund tala eins og Þjóðverji skrifar og talar við
Þjóðverja, þá færir hún höfundinn ekki á þann stað þar sem þýðandinn er
(því við hann talar höfundurinn latínu en eigi þýzku), heldur dregur hún
hann inn í heim hinna þýzku lesenda og gjörir hann að jafningja þeirra; og
er þetta hið síðara tilfelli.1
i Hér er sem sé um þrjá „staði“ að ræða: H (Höfundur) — Þ (Þýðandi) — L (Lesandi).
Hin fræga tvískipting Sclileiermachers er ekki, strangt til tekið, fólgin í að færa höfund til
lesanda eða öfugt, heldur að færa höfund til lesanda eða lesanda til þýSanda (enda orðaði
12
/7 .ýftr/ydiá - Tímarit um þýðingar nr. 14 / 2010