Skólavarðan - 01.09.2012, Blaðsíða 18

18
Skólavarðan 1. tbl. 2012gEgn EInELtI
Brot úr kafl anum Forvarnir gegn einelti
Stjórnandinn og staðarbragur
Vellíðan og vinsemd á vinnustað … smitar út frá sér til barnanna og
foreldra þeirra með beinum og óbeinum hætti. Áhrifamáttur fyrirmynda
er mikill. Börn læra það sem fyrir þeim er haft og tileinka sér það. Börn
sem sjá kennara sína og leiðbeinendur glaða og geislandi í vinnunni fá
skilaboð um að í þessum skóla geti öllum liðið vel.
Jákvætt andrúmsloft kemur ekki af sjálfu sér heldur byggist það á
fjölmörgum þáttum. Jákvæður staðarbragur er einnig sjaldnast sjálfbær
og eigi hann að vera viðvarandi þarf að hlúa að honum. Ábyrgðin er
ekki í höndum tiltekins starfsmanns, kennara eða leiðbeinanda en
ábyrgð stjórnenda og umsjónarmanna er þó mest. Þeir geta í krafti
stöðu sinnar lagt línurnar um samskiptahætti og reglur og séð til þess
að þeim sé framfylgt. Hvort þeir fá starfsfólkið til liðs við sig er háð
stjórnunarstíl, leiðtogahæfi leikum og sambandi stjórnandans við
starfsfólkið.
Farsæll stjórnandi er heiðarlegur og lætur nærumhverfi ð sig varða.
Hann heldur starfsfólkinu upplýstu um nauðsynleg vinnutengd atriði
og gefur skýr skilaboð um samskiptareglur. Stjórnunarstíll hans er
gegnsær og fyrirsjáanlegur. Góður stjórnandi er oftast einnig góður
leiðtogi. Hann býr yfi r færni í samskiptum, er næmur á líðan fólks og
hugmyndaríkur þegar kemur að lausn ágreiningsmála. Góður stjórnandi
veit að vandamál leysast ekki af sjálfu sér og hefur þess vegna tiltæka
viðbragðsáætlun sem skapar lausnarfarveg fyrir vandamál. Góður
stjórnandi hvetur starfsfólkið til að gera skaðvalda óvirka séu þeir á
staðnum og upplýsa um neikvæða hegðun verði hennar vart. Hann ber
heilsu og hag allra á staðnum fyrir brjósti. Stjórnandi sem hefur þessa
þætti í heiðri er líklegur til að vera í heilbrigðu og jákvæðu sambandi
við starfsfólkið.
Jákvæðum staðarbrag er viðhaldið með því að skapa tíðan vettvang
fyrir umræðu og hvatningu. Ræða þarf hvernig almenn ánægja sé
í þágu allra. Umræðan ætti ekki að vera á neinn hátt háð því að
kvörtun eða eineltismál sé í ferli. Stjórnendur skóla og íþrótta- og
æskulýðsfélaga eins og annarra vinnustaða hafa margar leiðir til að
mynda og viðhalda góðum tengslum við kennara, leiðbeinendur og
annað starfsfólk. Nefna má:
• Starfsmannaviðtöl
• Skýrar starfslýsingar
• Starfsánægjukannanir
• Tíða starfsmannafundi
Það þarf ekki að kosta skóla eða aðrar stofnanir mikið fé að kanna
líðan starfsfólks. Fáeinar spurningar geta gefi ð mikilvægar upplýsingar
um staðarmenninguna og ríkjandi andrúmsloft:
• Hvernig líður þér á staðnum?
• Hvaða þætti ertu ánægð(ur) með á staðnum?
• Hvað er það sem þú myndir helst vilja að breyttist á staðnum?
Slakur stjórnandi:
• Hefur ekki leiðtogahæfi leika
• Er óheiðarlegur og undirförull
• Baktalar starfsfólk
• Heldur upplýsingum frá starfsfólki
• Leggur á ráðin baksviðs
• Veltir ekki fyrir sér líðan og aðstæðum starfsfólks
• Viðhefur sveifl ukenndan stjórnunarstíl
• Er óútreiknanlegur í skapi
• Hefur þrúgandi nærveru, skapar ógn og veldur kvíða
Brot úr kafl anum Úrvinnsla eineltismála
Einelti er ofbeldi. Afl eiðingar langvarandi eineltis geta orðið alvarlegar
og lifað með þolandanum alla ævi. Sjálfsmat og sjálfsöryggi bíður
skaða af og verður oft rústir einar ef ekki næst að taka í taumana.
Tilfi nningar svo sem reiði og vanmáttur geta fylgt eins og skuggi.
Hvenær og hvort bataferill getur hafi st er háð því að eineltið hætti.
Þess vegna er nauðsynlegt að allar stofnanir þar sem börn stunda nám,
íþróttir eða tómstundir hugi að forvörnum, hafi tiltæka viðbragðsáætlun
og leggi metnað í faglegt úrvinnsluferli.
Því fyrr sem tekið er eftir að einelti viðgangist og það stöðvað,
því meiri líkur eru á að hægt sé að vinna úr neikvæðum áhrifum og
afl eiðingum þess. Öllum skólum ber nú skylda, samkvæmt lögum, til
að vera með viðbragðsáætlun í eineltismálum. Engin tvö eineltismál
eru eins. Viðbragðsáætlun getur því aldrei verið eins og mataruppskrift
sem hægt er að fylgja í blindni. Engu að síður þarf viðbragðsáætlun
að innihalda ákveðin atriði eigi úrvinnsla að vera markviss og fagleg.
Fálmkennd vinnubrögð geta leitt til þess að málið taki á sig verri mynd.
Viðbragðsáætlun við einelti þarf að endurskoða reglulega og endurbæta
í samræmi við fengna reynslu. Góð viðbragðsáætlun batnar með hverri
endurskoðun.
Hvers vegna er nauðsynlegt að gera viðbragðsáætlun?
• Af því að einelti er vandamál sem fyrirfi nnst víða, í
mismiklum mæli þó.
• Af því að öllum þarf að vera ljóst að einelti eða
önnur ótilhlýðileg háttsemi er ekki liðin.
• Af því að allir þurfa að fá að vita hvernig tekið
verður á eineltismálum sem upp koma.
Út er kominn leiðarvísir um aðgerðir gegn einelti fyrir starfsfólk skóla,
íþrótta- og æskulýðsfélaga, foreldra og börn. Höfundur er Kolbrún
Baldursdóttir sálfræðingur. Meginhluti bókarinnar er tileinkaður
umfjöllun um úrvinnslu eineltismála, viðbrögð og viðbragðsáætlun í
eineltismálum og reynt er að miðla tilteknu verklagi, hvernig best er
að forgangsraða í úrvinnsluferli og hvað einkennir fagleg vinnubrögð.
Kolbrún leggur mikla áherslu á að bókin hafi almennt notagildi fyrir
fullorðna og börn, gerendur og þolendur. Hún leyfði okkur að birta
texta úr bókinni sinni, glóðvolgri úr prentsmiðjunni.
Leiðarvísir í aðgerðum gegn einelti fyrir starfsfólk skóla, íþrótta- og æskulýðsfélög, foreldra og börn
Kolbrún Baldursdóttir
K
o
lb
r
ú
n
B
a
ld
u
r
sd
ó
t
tir
EKKI MEIR
EK
K
I M
EIR
Bók um eineltismál
B
ó
k
u
m
e
in
e
ltism
á
l
Bókin EKKI MEIR er leiðarvísir ásamt því að vera verkfæri til að
nota í fyrirbyggjandi vinnu gegn einelti eða grípa til í úrvinnslu
mála. Hún hefur að geyma ráðgjöf fyrir skóla, íþrótta- og
æskulýðsfélög, foreldra og börn.
Í bókinni er umfjöllun um hinar mörgu tegundir forvarna og
tengsl þeirra við uppbyggingu jákvæðs starfsanda í skóla- og
frístundaumhverfinu. Jákvæður staðarbragur og almenn
vellíðan kennara, leiðbeinenda íþrótta- og æskulýðsfélaganna
og annars starfsfólks skilar sér til barnanna og foreldra þeirra
eftir ýmsum leiðum.
Bókin er ekki eingöngu hugsuð fyrir fullorðna. Í henni eru
einnig leiðbeiningar til barna um hvað einkennir jákvæða
samskiptahætti ásamt skilaboðum til þeirra barna sem eru
annars vegar þolendur eineltis og hins vegar gerendur eineltis.
Hægt er að miðla efni bókarinnar til barna með ýmsum hætti.
Ein leiðin er að lesa úr bókinni fyrir barnið sitt eða bekkinn/
hópinn.
Kolbrún Baldursdóttir hefur sem sálfræðingur komið að málefnum barna og unglinga með fjöl-
breyttum hætti svo sem með fræðslu, ráðgjöf og meðferð. Hún hefur jafnframt reynslu af kennslu á öllum skólastigum. Lengst af hefur Kolbrún verið sálfræðingur barnaverndarmála og skólasálfræðingur. Hún hefur rekið eigin sálfræðistofu frá 1992.
Leiðarvísir í aðgerðum gegn einelti fyrir starfsfólk skóla, íþrótta- og æskulýðsfélög, foreldra og börn
EKKI MEIR
Bók um eineltismál
strikamerki
Ekki meir