Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.1995, Side 15

/Vniia Gyða Giuinlaugsdóttii'
Viðhorf einstakra stétta til bótaábyrgðar og réttarstöðu þeirra:
Hjúkrunarfræðingar og
lyfjafyrirmæli
Byggt á eríndi semflutt var hinn 5. nóvember 1994 á ráðstefhunni Bótaábyrgð heilbrigðisstétta
ogsjákrastofhana, semhaldinvarafFélagiforstöðumannasjúkrahúsa, Félagiíslenskra
hjúknuuirfrœðinga, Félagium lieilbrigðislöggjöf Landssambandi sjúkrahúsa, Lœknafélagi Islands
og Lögmannafélagi Islands.
Anna Gyða Gunnlaugsdóttir:
B.Sc. próf í hjúkrunarfræði frá
IIÍ 1982 og M.S. próf 1992 frá
Johns Hopkins University,
Baltimore, Maryland,
BandaiJkjimum.
í þessari grein mun ég fjalla uni bótaábyrgð og réttarstöðu
hjukrunarfræðinga eins og bún kemur mér Ivrir sjónir. Eg tek hér
einungis fyrir einn þátt í hjúlírunarstarfinu, en það er í sambandi
við lyfjagjöf sjúklinga ogþá sérstaklega í tengslum við fyrirmæli
um lyfjagjöf. Þennan einstaka þátt tel ég gefa nokkra hugmynd
um stöðuna alinennt livað varðar viðhorf til bótaábyrgöar og
réttarstöðu oldíar hjúkrunarfWrðinga.
Hjúkrunarfræðingar hafa í gegnuin tíðina, auk þess að
sinna því sem kallað er bcíðbiindin hjúkrunarstörf (þ.e. bein
imiömitm sjúklúiga), tekið að sér slörf sem fyrr voru framkvæmd
af læknum. Erlendis sem og hérlendis liaí'a lögin sjaldan tekið
mið af þessum hreytingmn og hefur gætt misræmis í hinu almenna
starfi á heiDirigðisstofniuium hvað varöar lilutverkaskiptingu og
þess sem fram kemur í lækna- og hjúkrunarlögum og öðrum
lögum um heilbrigðismál. Ujip koma aðstæður þar sem ekki er
ljóst hvert er hlutverk og áhyrgð hvers og eins. Eitt skýrasta
dæmið erlendis er gangur mála í tengslum við öflun skriflegs
samþykkis sjúklings sem liefur verið fræddur vegna meðferðar,
eða svokallað „inforrned consent“. Það er á ábyrgð lækna a ð sjá
Skýrt kemur fram í lyfjalögum að leyfi til að ávísa lyfjum
á Islandi hafa einungis læknar, tannlæknar og dýralæknar.
Einnig er ljóst víða erlendis, og í vaxandi mæli hérlendis, að
gagnvart lögunum hefur það sem ekki hefur verið skráð í
sjúkraskrár ekki verið gert, bvað svo sem okkur sem störfum í
heilbrigðisgeiranum finnst um þetta. Það gerist hins vegar
daglega að hjúkrunarfVa-ðingar gefa lvf þar sem engin skráð
fyrirmæli frá lækni eru til.
Astieðurnar geta verið margvíslegar, sumar skiljanlegar
eins og fyrir keipur í bráðatilfelluin eða þegar læknir kemst alls
ekki á vettvang. Fyrirmælin gela því verið munnlegí stað Jiess að
vera skriflegogjiau geta verið gefin símleiðis. Omiur ástæða getur
verið að læknarnir hirða stundum ekki um að skrifa og/eða
undirskrifa fyrirmælin og telja ekki Jiörf á Jiessari skráningu. I
liesta falli em Jiað hjúki'unarfneðingar sem skrifa fyrirmælin fyrir
læloiana.
Enn ein ástæöa getur verið að sú hef'ð eða
vinnufyrirkomulag hefur skapast að hjúkrimarfræðingar gefa lyf
án Jiess að fyrirmæli frá lækni liggi fyrir, hvorki munnleg né
mn Jieiman Jiátt en í vaxandi mæli er Jietta J >ó að verða enn eitt af skrifleg. Á Jietta sérstaldega rið um rissa lyfjaflokka sem oft þarf
verkefnmn hjúkrunarfræðinga. Næi-tækasta dæmið hérlendis er að gríjia til hjá sjúklingum, s.s. verkjalyf, ógleðistillandi lyf,
í samliandi rið PN-lyfjagjöf. i svefnlvf'eða róandi lyf. Oft er Jietta í svokallaðri einkennameðferð,
|>.e. verið er að slá á riss einkenni, s.s. verki, ógleði, óróleika,
Að gefa lyf Ón fyrirmaela inagaóþá'gindi, ogerulyfinþáoftekki gefin leglulegaheldureftir
Hver er staða hjúkrunarfraeðings ef ujip keinm' liigsókn í tengshmi __^,J>örfum hvers sjúklings, svokölluð PN-lyfjagjiif. Orsakirnar fyrir
iví að Jietta yinnufyrirkomulag hefur skapast, ég vil kalla Jietta
rið lyfjagjöf þar sein hjúkrimarfra'ðingur hefur gefið lyf en hvergi
eru til í sjúkraskrám fyrirmæli um Jiessa lyfjagjöf?
I Ijúkrunarí'ra'ðingar eru í Jieirri stöðu að samkvæmt lögum geta '
i inn á löghelgað sérsvið la*kna en samkvæmt
þeir verið að ganga i
hefð er þetta fyrirkomulag orðið partur af bjúknmarstarfinu.
Þ.e.a.s. hjúkrunarfræðingar gefa riss lyf án skrillegra lyrirmæla
eða án þess að skriflegar, samþykktar starfsreglur segi Jiar til um.
Er þetta riimufyrirkomulag sem rið hjúkrunarfræðihgar viljum
eða eigum að sætta okkur rið? Brýnt er að fjalla um þetta að mínu
mati og skýra ábyrgð og réttarstöðu hvers og eins, Ji.e.
hjúkrunarfræðinga, lækna og vinnuveitenda, því vissulega er
Jietta algengt fyrirkomulag á stærri sjúkrahúsunum og að
einhverju leyti á heilsugæslustöðvunum, t.d. í heimahjúkrun.
ósið, eru að af einliverjum ástæðum sinna læknar margir hverjii*
Jiessum km'irtimumsjúldinga illa, t.d. kvörtunmn mn svefnleysi,
kriða eða verki svo eitthvað sé nefnt. Eðlilegt má telja að í svona
tilfellum séu fyrirmæli um lyf gefin, jafnvel fyrir fram, sem
hjúkrunarfræðingar geta gripið til eftir þörfum eflæknir er ekld
á staðnum. Allir sem starfa með sjúklingum vita að langflestir
Jieirra geta t.d. illa sofið daginn fyrir aðgerð eða eru með verki
fyrstu dagana eftir skurðaðgerð og þurfa því á svefn- og/eða
verkjalyfjum að halda.
Fram kom í rannsókn minni og Herdísar Sveinsdóttur sem
gerð var árið 1993 (óbirtar niðurstöður) á verkjum 130
skurðsjúklinga á Borgarspítalanum og Landsspítalanum aö
TlMAIiIT 11.1 UKRUNARFRÆDINGA l.tbl. 71. árg. 1995