Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2001, Blaðsíða 24

tíópentótal, súkkinýlkólin, petidín og túbókúrare. Þessi
aðferð var notuð við allar stærri aðgerðir þar sem þörf var
á vöðvaslökun. Flúótan var notað ef sjúklingurinn andaði
sjálfur. Etergasarar voru á flestum vélunum og síðan bæði
flúótan og efran þegar það kom. Þá voru þessir gasarar
fastir og ekki hægt að skipta um. Á tímabili vorum við með
þrjár útgáfur af Manley „ventilatorum" eða það sem ég
kalla „assistanta" (af Manley). Síðan fengum við Dameca
en núna erum við með tvær gerðir, Servo og Dameca, svo
það hefur orðið algjör bylting í tækjakosti hjá okkur á
svæfingardeild Landspítalans síðustu árin,“ segir Margrét.
Á þessum árum, þegar ekki var treyst eins á vélar og
tæki, reyndi á klíníkina. Gangur svæfingarinnar var túlkaður
eftir því hvernig sjúklingnum leið. Var hann kaldsveittur,
rauk blóðþrýstingur upp, hvernig var hjartslátturinn, tárað-
ist sjúklingurinn? Þessum þáttum var horft eftir við mat á
svæfingunni. Á upphafsárunum var mun minna notað af
verkjalyfjum. Þetta voru smáskammtasvæfingar miðað við
nú. Ástæðan var m.a. sú að svæfingarlæknar voru fáir og
engin gjörgæsla. Það þurfti alltaf að gæta sín á því að hafa
sjúklinginn í því ástandi að hægt væri að skila honum.
„Maður stýrði svæfingunni, var óskaplega stoltur og
mjög meðvitaður. Maður horfði á kírúrginn meðan hann
var að sauma og þá byrjaði maður á sínu. Um leið og verið
var að setja umbúðirnar var maður tilbúinn að „extúbera".
Þegar maður er með lyf eins og túbókúrare þurfti maður
að vera vel á verði því það varð mjög mikið blóðþrýstings-
fall af því. Þá var maður líka mjög ánægður ef kírúrginn
kom sem fyrst og byrjaði aðgerðina," segir Margrét.
í svæfingarnámi allra viðmælenda okkar voru nokkrar
vikur við hjartaaðgerðir. Margrét lýsti því hvernig börn voru
svæfð við hjartaaðgerðir.
„Það var þannig úti að þá voru þau kæld niður í vatns-
baði. Við vorum búin að svæfa það niður og „intúbera",
setja stálnálar undir húð til að tengja EKG og plástra þessu
öllu með brúnum plástri. Þá fór maður í gúmmístígvél og
plastsvuntu og barnið sett í vatnsbaðið. Svo losnuðu allar
leiðslur því allt varð rennandi blautt. Svona var barnið kælt
niður. Þessi litlu börn fóru ekki í hjarta- og lungnavél. Við
vorum bara tvö, svæfingarlæknirinn og svæfingahjúkrunar-
fræðingur. Stundum gat maður verið svo heppin að fá hjálp.
Svo var bara að horfa á græjunar og reyna að plástra allt
saman aftur. Svona voru þau smám saman kæld niður. En
þetta var gaman og maður lærði á þessu."
Eftirminnileg svæfing
Á þeim tíma, sem Valtýr var eini svæfingarlæknirinn, var
enginn kollegi til að leysa hann af ef hann þurfti að komast
frá. Eitt sinn fékk Valtýr frí og þá gerðist atburður sem
Friðrikka sagði okkur frá:
„Fljótlega eftir að ég kom heim lenti ég í akút keisara
sem hefur leitað á hugann í gengum tíðina. Ég var á vakt
ásamt nýútskrifuðum aðstoðarlækni. Við vorum kölluð út í
312
keisaraskurð hjá frumbyrju sem að var komin í kramþa.
Hún hafði verið lögð inn akút 2 dögum áður með með-
göngueitrun svo þetta var hyperakútkeisari. Barnið fæðist
lifandi en andaði ekki. Ég veit ekki enn þá hvernig á því
stóð að ungbarnalæknirinn, sem sá um og var alltaf við
þessa keisara, var ekki við og það var enginn barnalæknir
viðstaddur þennan keisara. Ég barkaþræði barnið því það
andaði ekki en var með hjartslátt. Þetta var fyrirburður
þannig að maður sá að hjartað sló. Ég lét aðstoðar-
lækninn taka við svæfingu móðurinnar, hann var búinn að
vera hjá okkur í tvo daga. Síðan varð ég að blása í barnið
um túbuna því við áttum ekki græjur til þess að „ventilera"
svona lítið barn. Ég hugsaði oft um það eftir á hvernig
þessu barni hefði reitt af. Ég fékk upplýsingar frá barna-
lækni ári seinna að hann merkti ekki annað en að það væri
í lagi með barnið. Það hefur kannski ekki komið í Ijós á
fyrsta árinu. Eftir þetta hætti ég að spyrjast fyrir um barnið.
Ég hafði alltaf mínar efasemdir um að það hefði lukkast af
því það var svo lengi sem það var blátt. Náttúrlega var
búið að gefa móðurinni mikið af lyfjum til þess að reyna að
iaga hennar ástand. Þetta er það sem mér er mest hugað
um hvort ég hafi gert rétt. Hvort það hafi verið rétt að grípa
inn í með engin tæki og engan sérfræðing sér við hlið.
Þetta er svona sem situr alveg í manni, mikil lífsreynsla."
Framtíðarsýn
„Mér fannst ég oft rosalega ein, ég segi fyrir mig, mér fannst
ég hafa of mikla ábyrgð. Ég vildi ekki fara til baka, ég segi
það heils hugar. Þetta var bara tímanna tákn, það vantaði
fólk til starfa. Við sem höfðum áhuga fyrir þessu gerðum
okkur grein fyrir ábyrgðinni. Hún þarf að vera mikil. Ég vissi
það alltaf, ég fór aldrei af stað með svæfingu öðruvísi en ég
treysti alfarið á að ég hefði allt, ég þoli ekki hlaup. Ef ég var
á vöktum þá tók ég allt af og var búin að undirbúa mig á
vaktinni vegna þess að við vorum ekki með útbúnað eins og
er í dag. Þetta er hluti af þróuninni. Bæði erum við með
frábært fólk og það kemur líka með frábærar hugmyndir. Ég
vona að við höfum verið að breyta og bæta, gert það og
gengið til góðs,“ eru lokaorð Margrétar.
En í drögum þeirra Ásrúnar Kristjánsdóttur, Hönnu Þ.
Axelsdóttur og Hrafnhildar Kristjánsdóttur að tillögum um
stefnu og hugmyndafræði fagdeildar svæfingarhjúkrunar-
fræðinga innan Fíh (1998) kemur þetta fram:
„Starfsemi svæfingadeilda fer fram víðar en á skurð-
gangi, þar með talin skurðstofa Kvennadeildar. T.d. er
meira en 15% af starfsemi Svæfingardeildar Landsspítal-
ans við Hringbraut utan skurðstofanna. Það er mikil
verkjaklínik, svæfingar fyrir barnadeildina, í röntgen og í
hjartaþræðingunum. Segja má að þróun svæfinga hafi
verið mikil síðustu ár og margt hafi breyst en líklega er
þróunin mest í undirbúningi og eftirmeðferð. Ný og betri lyf
og tæki koma en vinnan er svipuð. Sjúklingarnir verða
erfiðari og veikari en aðferðirnar breytast iítið. Nýjustu
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 77. árg. 2001