Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2001, Blaðsíða 68

Helga Birna Ingimundardóttir
hagfræðingur
Starfsmannaval og meðmæli
Við ráðningu starfsmanns er algengt að leita
upplýsinga um hann hjá fyrri atvinnurekanda
og fá svokölluð meðmæli með starfsmann-
inum. Meðmæli eru þó vandmeðfarin gögn,
bæði fyrir þann sem gefur þau og þann sem
móttekur þau. Til stuðnings grein þessari er
notuð bókin Starfsmannaval eftir Ástu Bjarna-
dóttur.
Umsækjenda um starf má afla með form-
legum eða óformlegum leiðum. Athuga ber
þó að samkvæmt reglum nr. 464/1996 um auglýsingar á lausum störf-
um á að auglýsa laus störf hjá stofnunum ríkisins, sbr. iög nr. 70/1996.
Sama gildir um störf hjá Reykjavíkurborg.
Óformlegum aðferðum við öflun umsækjenda má skipta í þrennt:
• Ábendingar. Þær geta verið gagnlegar til að afla umsækjenda
um störf, hins vegar getur verið að ekki hafi verið kannaðar
aðrar leiðir og því engin leið að vita hvort betri starfsmaður
hefði verið fáanlegur.
• Leit í hópi núverandi starfsmanna. Þegar núverandi starfsmenn
koma til greina í hærra starf innan sömu starfsheildar fylgja því
sömu gallar og þegar um ábendingar er að ræða. Alltaf ætti að
leita jafnframt að öðrum umsækendum, bæði innan og utan
stofnunarinnar.
• Óumbeðnar umsóknir.
Formlegar aðferðir við öflun umsækjenda geta verið á fimm
mismunandi vegu:
• Auglýsingar í fjölmiðlum. Á íslandi er það algeng leið og góð
þar sem hægt er að ná til fólks sem ekki er formlega að leita
að starfi en sér auglýsinguna fyrir tilviljun.
• Ráðningarskrifstofur. Þær hafa á skrá breiðan hóp umsækjenda,
bæði fólk sem er þegar í vinnu og þá sem eru atvinnulausir.
Ráðningarstofur hafa það umfram aðrar leiðir að meiri líkur eru á
að fólk sem þegar er í vinnu, sæki um starfið, og því er meiri
trúnaðar gætt við umsóknir.
• Menntastofnanir. \ mörgum löndum er hefð fyrir umfangsmikilli
vinnumiðlunarstarfsemi í háskólum á síðasta ári náms.
• Faglegur vettvangur. Gagnlegt getur verið að auglýsa í
sérstökum miðlum fagfélaga, t.d. í tímariti eða á ráðstefnum.
Með þeim hætti er tryggt að upplýsingarnar nái til fólks með
ákveðinn bakgrunn.
• Veraldarvefurinn. Það færist í vöxt að fyrirtæki og stofnanir
auglýsi eftirfólki á heimasíðu sinni. Þessi aðferð er mikið notuð,
t.d. í tölvugeiranum og heilbrigðisgeiranum.
Algengt er að sá sem sækir um starf eftir formlegum leiðum fylli út
umsóknareyðublöð og láti fylgja svokallaða starfsferilskrá. I
starfsferilskrá geta verið upplýsingar um persónulega hagi, menntun og
námsferil, starfsreynslu, tölvukunnáttu, tungumálakunnáttu, áhugamál,
markmið með starfinu og meðmælendur. Meðmælendur geta komið til
á tvennan hátt, annars vegar sá/þeir meðmælandi/ur sem viðkomandi
skrifar á umsókn, og hins vegar fyrri vinnuveitandi, sem atvinnu-
rekandinn talar við, þótt fyrri vinnuveitanda sé ekki sérstaklega getið
sem meðmælanda sbr. starfsferilskrá.
í meðmælum á að koma fram hvernig starfsmaður hefur staðið sig í
starfi og hvernig hann er sem persóna. Meðmæli geta oft og tíðum orðið
jákvæðari en efni standa til. Umsækjandi, sem biður fyrri vinnuveitanda
að skrifa meðmæli eða fær leyfi til að nefna hann sem meðmælanda á
umsókn, er í rauninni að biðja um jákvæða umsögn. Fyrri vinnuveitendur
hafa oft litlu að tapa þótt þeir verði við þeirri beiðni. Fyrir þann sem sækir
um starfið skiptir það hins vegar miklu máli að meðmælin séu gefin á
hlutlausan hátt, þ.e. hvernig hann reyndist í starfi og samskiptum við
aðra.
Því er það mikilvægt að atvinnurekendur, sem leita meðmæla, séu
vel undirbúnir þegar þeir óska eftir umsögn eða meðmælum með
starfsmanninum. Þá skiptir máli að sá sem talað er við þekki vel til
vinnu umsækjandans. Ef umsagnaraðilinn, sem vísað var á, er
yfirmaður og bein kynni hans af starfsmanninum lítil, má biðja hann að
benda á undirmann, sem þekkir umsækjandann og starf hans betur.
Þá getur einnig verið gagnlegt að lýsa starfinu sem sótt hefur verið um
og heyra mat umsagnaraðilans á umsækjanda með tilliti til þess.
Ef margir umsækjendur eru um starfið getur verið gagnlegt að hafa
fyrirfram ákveðnar spurningar. Þær geta verið um almenn og hlutlæg
atriði um störf og starfstíma, mat á frammistöðu samanborið við aðra
starfsmenn og aðrar spurningar er fjalla um styrkleika/veikleika á
einhverjum sviðum starfsins hjá umsækjanda, samvinnu og samskipti
umsækjanda við aðra, ástundun, samviskusemi, heiðarleiki og
reglusemi umsækjanda. Þá getur verið gagnlegt að spyrja
umsagnaraðila hvort hann geti hugsað sér að ráða starfsmanninn til sín
aftur. Með því móti verður umsagnaraðilinn að setja sig í spor þess
sem er að ráða umsækjandann og gefa afgerandi svör.
Fyrir umsækjandann skiptir mestu máli að um störf hans og
persónu sé fjallað heiðarlega og hlutlaust. Meðmælin eiga að taka mið
af því hvernig starfsmaðurinn stendur sig í starfi faglega og sem
persóna. Fagleg kunnátta annars vegar og persónulegir eiginleikar hins
vegar geta haft mismikið vægi þegar kemur að því að lýsa þeim
starfsmanni sem leitað er að. ( sumum tilfellum er mikil áhersla lögð á
persónuleika starfsmanns en í öðrum tilvikum skiptir fagleg kunnátta
meiru. Starfsmaður sem hefur trúað fyrrverandi yfirmanni fyrir upplýs-
ingum sem varða hann s.s. vegna veikinda, verður að geta treyst því
að þær fylgi ekki með þegar næsti yfirmaður leitar meðmæla hjá fyrri
vinnuveitanda. Það er ( samræmi við 18. gr. laga nr. 70/1996, um
réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, en þar segir orðrétt: „hverjum
starfsmanni er skylt að gæta þagmælsku um atriði er hann fær
vitneskju um í starfi sínu og leynt skulu fara samkvæmt lögum,
fyrirmælum yfirmanna eða eðli málsins. Þagnarskyldan helst þó látið sé
af starfi." Dæmi um þetta gæti t.d. verið ef starfsmaður hefur skilað inn
veikindavottorði þar sem ekki er tilgreind ástæða veikinda. Flann trúir
yfirmanni sínum fyrir því að það sé vegna þess að hann hafi greinst
með alnæmi. Þessi veikindi eiga ekki að verða til þess starfsmaðurinn
mæti fordómum síðar, þegar hann sækir um nýja vinnu og fær jafnvel
ekki tækifæri til að sanna sig sem starfsmaður. Upplýsingar þær sem
hann treysti fyrra yfirmanni fyrir ber að líta á sem algjöran trúnað, einnig
við starfslok eins og segir í starfsmannalögunum. Meðmælin eiga að
fjalla eins og áður sagði um hann sem starfsmann fyrst og fremst, og
vera hlutlaus og heiðarleg. Því er mikilvægt að atvinnurekendur gefi sér
tima til að undirbúa símtal þegar þeir ætla að fá meðmæli eða umsögn
um umsækjandans. Á þann hátt er stuðlað að góðu starfsmannavali
sem nýtist stofnun eða fyrirtæki vel í framtíðinni.
356
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 77. árg. 2001