Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2001, Blaðsíða 46

Hildur Magnúsdóttir
hjúkrunarfræðingur
í þeim sex stríðshrjáðu löndum, sem ég hef starfað í fyrir
Rauða krossinn, hef ég haldið jól í þremur þeirra: Afgan-
istan, Aserbædsjan og Sierra Leone. Auk þess hélt ég jól í
Turkanalandi í Kenýa á þeim tíma er ég starfaði í Suður-
Súdan en af öryggisástæðum fengum við ekki að halda
jólin þar. Mér fannst það mjög miður því það þorp, sem ég
vann mest í, hafði boðið mér að taka þátt í jólahátíð þeirra.
Ég sá fyrir mér í hillingum einn drauma minna rætast: að
halda jól í afrísku strákofaþorpi á einu afskekktasta svæði
Afríku. Taka þátt í guðsþjónustu innfæddra í þeirra
hálfhrundu kirkju, borða með þeim mögru jólageitina með
okra og súrdeigsbrauði og dansa með þeim við takftastan
strumbuslátt undir skini tungslins. Upplifa eitthvað einstakt
með fólki sem vaknar hvern dag með þá einu hugsun að
koma börnum sínum lifandi til náða. Fólki sem málar kross
á fötin sín eða tálgar þá í tré. Og eyða síðan jólanóttinni í
moskítónetinu mínu fyrir utan strákofann minn. Sofna við
spjall þorpsbúa og gelt hundanna undir hinum ótrúlega
silfurlitaða stjörnuhimni sem einkennir þau svæði heims
sem ekki hafa rafmagn. Treysta á að hýenurnar hafi ekki
áhuga á nær fertugu hvítu kjöti. Og vakna svo við
sólarupprás jóladags við hanagalið. Ég hafði hlakkað til að
vera einu sinni með þeim í fríi, að koma til þeirra af frjálsum
vilja en ekki vegna þess að vinna mín krafðist þess. Rétt
fyrir jólin hófust hins vegar árásir á þetta svæði og fengum
við því ekki ferðaleyfi. Jólin í Kenýa eru mér minnistæð
vegna þess að ég eyddi þeim í vellystingum með stórum
hópi hjálparstarfsmanna á meðan fólkið mitt í Súdan flúði
inn í öryggi skóglendisins umhverfis þorpin sín. Þetta voru
mér erfið jól.
Fyrir utan Kenýa, sem ekki er stríðshrjáð land, voru hin
löndin þrjú annaðhvort alfarið eða að mestu leyti
múhameðstrúar. Mín reynsla af jólum á átakasvæðum er
sú að flestir erlendir hjálparstarfsmenn halda jólin saman í
litlum eða stórum hópum eftir aðstæðum og starfsanda
hverju sinn. Ástandið í landinu hefur sterk áhrif á hvernig
jólahaldið fer fram. Ef það er ótryggt og vinnan leyfir ekki
hvíld, líða jólin sem hverjir aðrir langir vinnudagar. Ef fólk er
þannig innstillt reynir það þó að minnast stuttlega hátíðar-
innar á sinn persónulega hátt. Ef ástandið er stöðugt fá
dagvinnumenn venjulega frí jóladagana tvo og það fólk,
sem vinnur einsamalt eða í litlum hópum á einangruðum
svæðum, er flutt í höfuðstöðvarnar sem geta verið höfuð-
borgin eða búðir sem settar hafa verið upp. Starfsmenn á
sjúkrahúsum fá ekkert frí heldur ganga sínar vaktir eins og
venjulega. Það er óþekkt að sjúklingar fari heim um jólin
334
ýmist vegna þess að þeir komast ekki af öryggisástæðum,
búa svo langt í burtu eða bara vegna þess að þeir eru ekki
kristnir og halda því enga jólahátíð. Það er því aldrei neinn
samdráttur um jólin og það er ekkert fólk til staðar í afleys-
ingar. Jólamaturinn getur verið hvað sem er - allt frá fínu
veisluborði til einhverrar niðursuðudósar, sem einhverjum
hefur áskotnast, eða þurrmatar sem hugulsamur aðstand-
andi hefur sent manni. Það sem skiptir mestu máli er að
hann sé öðruvísi en hinn daglegi matur sem oft og tíðum
er hinn sami svo mánuðum skiptir.
Mín fyrstu jól á átakasvæði voru í Kabúl, höfuðborg
Afganistan. Þegar ég fór þangað í ágúst 1990 hugsaði ég
ekkert út í það að ég yrði þar um jólin. Hugsaði sem svo
að í borg sem var strang-múhameðstrúar og undir dag-
legum eldflaugaárásum væru jólin ekki til. Þar lærði ég að
jólin eru alltaf til, alls staðar. Inni í mér og öðrum sem jóla-
hátíð hefur einhverja merkingu fyrir. Hversu lifandi sem
trúin sjálf er í hjarta hvers og eins er aðfangadagskvöld
(eða jóladagur, eftir þjóðerni) stund viðkvæmni, stund sem
fólk þarf þess með að finna að einhverjum þykir vænt um
það, stund sem fólk vill ekki vera einsamalt. Þó jólin eigi að
grunni til að koma innan frá þá eru líka vissir veraldiegir
hlutir sem hafa djúpa merkingu í hugum okkar og kveikja
með okkur mjúkar hugsanir. Ég reyni alltaf að taka með
eitthvað smádót og rautt kerti en vegna þess að best er
að taka sem minnstan farangur með sér á átakasvæði, fer
oftast svo að ég takmarka mig við aðeins einn hlut: einn
pakka af litlum jólaservéttum, eða jafnvel bara nokkur
Hildur útskrifaðist 1985 og hefur síðan
unnið við klíníska hjúkrun á Land-
spítala við Hringbraut og sinnt
kennslu. Samfara þeim störfum hefur
hún unnið fyrir Alþjóðaráð Rauða
krossins á sjúkrahúsum (Thailandi,
Afghanistan), í heilsugæslu og
neyðaraðstoð til heilbrigðisstofnana
(Aserbædsjan, fv. Júgóslavíu, Suður-
Súdan) og við yfirstjórn (Sierra Leone) auk þess að sinna
kynningarstarfsemi og kennslu fyrir Rauða kross íslands.
Hún hefur einnig stundað framhaldsnám í hitabeltissjúk-
dómum og heilsuhagfræði. Hún stundar nú fjarnám til
meistaragráðu í hjúkrun við háskólann i Manchester með
námsmiðstöð við háskólann á Akureyri auk þess að starfa á
fræðasviði hjúkrunar á Landspítala-háskólasjúkrahúsi þar
sem hún er tengiliður við erlenda fagaðila á hjúkrunarsviði.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 5. tbl. 77. árg. 2001