Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2005, Blaðsíða 36

Fríða Proppé
34
Ataksverkefnið er að þora að spyrja
- Rætt viö Eyrúnu B. Jónsdóttur, umsjónarhjúkrunarfræðing á
neyðarmóttöku LSH vegna nauðgunar
„Ég hóf störf að loknu námi á blönduðum deildum, skurð-
og bæklunardeildum. Konur sóttu þangað í endurteknar
speglanir og skurðaðgerðir en það fannst stundum ekkert
líkamlegt að þeim. Ég man vel eftir umræðu milli lækna
og hjúkrunarfræðinga um „andleg" tilfelli og minnist enn
fremur spurninga um það hvernig ætti að segja konum að
það fyndist ekkert að þeim. Ég held að það hafi aldrei komið
upp í huga fólks eða það látið hugann reika í þá átt að
konurnar væru beittar ofbeldi; að þær hefðu ef til vill verið
misnotaðar eða byggju í ofbeldissamböndum; að öll þeirra
geðrænu og líkamlegu einkenni væru afleiðing ofbeldis.
Þetta held ég að hafi aldrei komið til umræðu, hvað þá að
konurnar sjálfar væru spurðar. Þær fóru heim alveg eins
illa staddar og þær voru við innlögn. I einstaka tilvikum var
talað við geðlækni en það heyrði til undantekninga,” sagði
Eyrún B. Jónsdóttir, umsjónarhjúkrunarfræöingur á neyðar-
móttöku LSH vegna nauðgunar, en Eyrún svaraði spurning-
unni um það hvernig þolendum ofbeldis hefði veriö sinnt í
heilbrigðiskerfinu hér áður fyrr.
Eyrún hóf störf sem hjúkrunarfræðingur árið 1979, fyrst á
handlækningadeildum en frá 1990 á slysa- og bráðadeild LSH.
Um fyrstu kynni af ofbeldismálum og afleiðingum þeirra sagði
hún: „I mínu námi var þessi þáttur hjúkrunar ekki meðal
kennsluefnis eða til umræðu. Fyrstu starfsárin og allt fram að
því að ég fór að vinna á slysa- og bráðadeild var þessi umræða
ekki meðal hjúkrunarfræðinga. Það var nánast aldrei minnst á
þennan hóp skjólstæðinga, börn eða fullorðna sem þolendur
kynbundins ofbeldis og misnotkunar, sem nyti hjúkrunar á
sjúkrahúsum. Umræðan var einfaldlega ekki komin upp á yfir-
borðið, þagnargildið ríkjandi."
bundins ofbeldis hófst kom í ljós að þetta hefur
alltaf viðgengist. I kjölfarið kom einnig fram
ákveðin afneitun. Fólk var ekki tilbúið að trúa
því að þetta viðgengist á Islandi, aðeins erlend-
is,“ sagði Eyrún. Ymis lög bæði hérlend og erlend
komu inn í umræðuna. Réttindi kvenna voru lítil
og litið var á heimilisofbeldi sem einkamál fjöl-
skyldunnar. Börn voru fórnarlömb aðstæðnanna
og þeirra mál þögguð niður þar til umræðan
opnaðist."
Hvernig er ástandið á þínu heimili?
- Hvernig þróuðust þessi mál í stétt hjúkrunar-
fræðinga?
„Ég held að það hafi tekið langan tíma að opna
augu heilbrigðisstéttanna. Það eru ekki ýkja
mörg ár síðan hjúkrunarfræðingar fóru að láta
sig málið varða og töldu það í sínum verkahring
að horfa heildrænt á manneskjuna. Þeir fóru
þá að skoða betur kvartanir, óeðlilegar komur í
heilbrigðiskerfið, jafnvel síendurteknar aðgerðir,
sífelldar komur á heilsugæslustofnanir vegna
erfiðra barna og með mál sem mæður kvarta
undan. Það þarf, þurfti og mun alltaf þurfa að
horfa á einstaklinginn í stað þess að einblína á
einkennin, og þora síðan að leggja fram spurn-
inguna: Er einhver sem fer illa með þig? Ertu
beitt harðræði? eða: Hvernig er ástandið á þínu
heimili?“
Eyrún rakti síðan f stórum dráttum aðdragandann að stofnun
Stígamóta og opinberar rannsóknir sem opnuðu umræðuna um
ofbeldis- og nauðgunarmál og það leiddi síðan til stofnunar
neyðarmóttökunnar á slysa- og bráðadeild LSH í Fossvogi 8.
mars 1993.
Eyrún sagði: „Með tilkomu Stígamóta opnuðust flóðgáttir.
Þegar opinber umræða um sifjaspellsmál og þolendur kyn-
Er það kjarni málsins, að þora að spyrja spurning-
anna?
„Það er í raun og veru átaksverkefnið. Við erum
bundin af siðareglum hjúkrunar eins og læknar
af siðareglum sínum. I því felst að horfa ekki
eingöngu á einkennin sem eru birtingarmyndir
vanlíðanarinnar heldur einnig að gefa okkur
tíma og vilja til að skoða á bak við. Niðurstöður
rannsókna staðfesta að loksins, þegar einhver
Tímarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 81. árg. 2005