Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2005, Blaðsíða 31

Fríða Proppé
GREIN
Ofbeldismál í brennidepli:
Okkur kemur það við
Ofbeldismál í brennidepli:
Okkur kemur það við
„Konur eins og þú eiga bara að taka geð-
lyf,“ var svarið sem viðmælandi minn, kona á
fertugsaldri, fékk hjá lækni sem hún leitaði til
vegna afleiðinga kynferðislegrar misnotkunar
í æsku. Annar læknir spurði hana um geðræn
einkenni eftir slys sem hún lenti í. Hún kvaðst
vera að kljást við áunnið þunglyndi og að hún
hefði orðið fyrir kynferðislegu ofbeldi sem barn.
„Eg skrifa það ekki hér," tilkynnti læknirinn
snöggur upp á lagið og spurði ekki meira. Þetta
eru dæmi um kaldan raunveruleikann í heil-
brigöiskerfinu. Lengst af hefur var hljótt um
ofbeldi gagnvart börnum og afleiðingar þess til
lengri tíma. Kynferðislegt ofbeldi var „óþægi-
legt" umræðuefni og enn óþægilegra þegar um
sifjaspell var að ræða. Gripið var til afneitunar.
Sifjaspell áttu sér kannski stað í útlöndum, ekki
í fámenninu hér. Rannsóknir sýna annað eins og
kemur fram í viðtölum sem fara hér á eftir.
Með tilkomu Stígamóta, neyðarmóttöku
Landspítala-háskólasjúkrahúss og ekki síst fyrir
tilstuðlan kjarkaðra einstaklinga opnaðist umræð-
an í þjóðfélaginu. Sigrún Sigurðardóttir, hjúkrun-
arfræðingur í Olafsfirði, lauk hjúkrunarfræðinámi
frá Háskólanum á Akureyri árið 2001. Lokaritgerð
hennar fjallaði um afleiðingar kynferðislegrar
misnotkunar í æsku, þunglyndi, sjálfskaðandi
hegðun og átröskun. Hún vinnur nú að rannsóknar-
verkefni í tengslum við meistaranám við HA. Vinnuheiti verkefnis-
ins er „Kynferðisleg misnotkun og önnur sálræn áföll í æsku og
áhrif þeirra á líðan og heilsufar kvenna." Verkefni af þessum toga
voru ekki algeng í hjúkrunarfræðum fyrir nokkrum árum.
Það samdóma álit kemur fram í viðtölunum hér á eftir að
umfjöllun meðal hjúkrunarfræðinga um kynbundið ofbeldi og
þolendur þess hafi lengst af verið lítil. Skiptir þá ekki máli
hvort litið er til menntunar hjúkrunarfræðinga eða starfs-
vettvangs. Breyttar áherslur í hjúkrun, verða oft til þess að
hulunni er svipt af „óþægilegum" málum. Hvernig er þá tekið
á málunum? Er farvegurinn á hreinu?
Konan, sem vitnað er til í upphafi þessa inngangs, sagði mér:
einnig frá jákvæðri reynslu sinni af heilbrigðiskerfinu. Sagan
tengist þriðju fæðingu en þær fyrri höfðu reynst henni erfiðar
að hennar sögn vegna kynferðislegs ofbeldis í æsku. Þriðja
fæðingin varð henni ljúf lífsreynsla einvörðungu vegna skiln-
ings og þolinmæði hjúkrunarfræðings sem gaf sér tíma og;
þorði að gá á bak við kvartanir hennar og vanlíðan.
Fordómar eru oftar en ekki skýringin á því að fólk forðast eins
og heitan eldinn að ræða „óþægileg" mál. Allir eru haldnir for-
dómum í einni eða annarri mynd en það er misjafnt hversu
tilbúin við erum að gangast við þeim og takast á við þá.
Auðveldara er að loka augunum en spyrja erfiðra spurninga og
dragast þannig hugsanlega inn í mál sem við köllum við þau
tækifæri „einkamál fjölskyldunnar“. Ofbeldi getur aldrei verið
einkamál eins eða neins. Okkur kemur það við!
Til að skoða stöðu ofbeldismála og viðhorf gagnvart þeim
leitaði ég viðmælenda á jöðrum viðfangsefnisins ef svo má að
orði komast. Eg ræddi við Eyrúnu B. Jónsdóttur, umsjónar-
hjúkrunarfræðing á neyðarmóttöku LSH vegna nauðgunar.
Hún hefur góða yfirsýn yfir þróun þessara mála og afstöðu
heilbrigðisstarfsfólks til þolenda ofbeldis. Þegar rætt er um
greiningu vandans og hvernig á að stöðva ofbeldi beinist
athyglin í vaxandi mæli að heilsugæslunni og þá sérstaklega
að skólahjúkrunarfræðingum. Sívaxandi kröfur eru gerðar
til þeirra um greiningu vandans. Eg ræddi því einnig við
þrjá heilsugæslu- og skólahjúkrunarfræðinga, þær Stefaníu
Arnardóttur og Margréti Héðinsdóttur, sem starfa í Arbænum,
og Bergljótu Þorsteinsdóttur, heilsugæsluhjúkrunarfræðing í
Grafarvogi, en allar þekkja þær vel til í grunnskólastarfinu.
Viðmælendum mínum kann ég bestu þakkir fyrir að gefa sér
tíma til að ræða þessi viðkvæmu mál.
Tímarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 81. árg. 2005