Tíminn - 23.12.1942, Síða 18

18
T í M I N N
Frú Karen TTÍargrethe
Kaldalóns
varð sextug 26. nóv. s. 1. Urðu margir vin-
ir og velunnendur Kaldalónshjónanna til
að heimsækja þau eða senda þeim kveðju
þennan dag.
Frú Margrét er dönsk landnámskona á
íslandi. Hún er fædd og alin upp í skjóli
hinna miklu og fögru beykiskóga á Sjá-
landi, éinmitt þeim hluta Danmerkur, þar
sem gróður jarðarinnar er mestur og mörk-
in gædd mestri frjósemi. Margrét gerðist
hjúkrunarkona og hitti í höfuðborg lands
síns ungan rómantískan lækni úr Reykja-
vík. Sá maður varð seinna einn af vin-
sælustu listamönnum íslenzku þjóðarinnar,
tónskáldið Sigvaldi Kaldalóns. Margrét
fylgdi hinum viturlegu og þrautreyndu
ráðum Gamla testamentisins. Hún yfir
gaf föður og móður, sitt milda og blíða
ættland, alla vini og vandamenn, og fylgdi
manni sínum til heimkynna hans, langt
norður og vestur í höfum.
Atvikin höguðu því svo að Sigvaldi
Kaldalóns hlaut lífsstarf á allmörgum þeim
stöðum hér á landi, sem eru gæddir ein-
kennum hinnar tignarlegu og svipmiklu
íslenzku náttúru. Þau hjón hafa búið og
starfað á Hólmavík, við ísafjarðardjúp,
í Flatey á Breiðafirði og í Grindavík. Allir
þessir staðir eru við hafið, þar sem lands-
lag og veðurfar er alls ólíkt hinum dönsku
beykilundum.
En Margrét gerðist góður íslendingur,
án þess að gleyma ættjörð sinni. Hún var
í senn skörungskona og mikill og góður fé-
lagi Sigvalda Kaldalóns. Heimili þeirra
hjóna hefir jafnan borið merki sólarlands-
ins. Fjölskyldan hefir verið sterk og sam-
hent. Málverk og höggmyndir hlýja um
Kaldalónshjónin í heimili þeirra, þar sem
hugsmíði tónskáldsins verða til og berast
til allra heimila í landinu, þar sem tón-
mennt er stunduð. I þessu glæsilega heimili
bera allir hlutir vott um gáfur, menningu
og manndóm hinnar dönsku konu, sem
gerðist einlægur og öruggur landnemi á
íslandi. J. J.
GLEÐILEG JÓL!
Smjjörlíkisfier&in
„Svanur<(.
JÓNAS JÓNSSON:
r
Tveír Vesturlslendíogar
JAKOBINA
JOHNSON
skáldkona er fædd að Hólmavaði 24. okt.
1883. Hún er dóttir Sigurbjörns skálds
Jóhannssonar úr Aðaldal í Þingeyjarsýslu.
Foreldrar hennar fluttu til Ameríku með
hinum mikla útflytjendastraum árið
1889. Sigurbjörn kvaddi ættbyggð sína
með fögrum kveðjuorðum:
„Gnauðar mér um grátna kinn
gæfumótbyr svalur.
Kveð ég þig í síðsta sinn
sveit mín, Aðaldalur.“
Sigurbjörn settist að á hinum miklu
sléttum Austur-Klettafjalla. En Jakobína
hefir fært sig vestur á bóginn. Hún gift-
ist ísak, bróður Einars P. Jónssonar rit-
stjóra í Winnipeg. Eiga þau nokkur upp-
komin og mjög mannvænleg börn. Jako-
bína er skáld á tveim málum. Hún yrkir
fyrst og fremst á íslenzku, og þýðir ís-
lenzk ljóð á ensku. Heimili þeirra ísaks
og Jakobínu er hið ánægjulegasta. Þau
eiga heima í stórborginni Seattle á
Kyrrahafsströnd. í vinnuherbergi Jako-
bínu er mikið og fjölskrúðugt bókasafn,
og myndir af öllum helztu skáldum ís-
lendinga frá síðari tímum. Þó að Jako-
bína búi langt frá íslandi við hið mikla
úthaf, er hún fyrst og fremst íslending-
ur. Mesta áhugamál hennar er að efla
og styðja íslenzka menningu. Hún er sí-
starfandi að þeim málum, ritar mikið í
amerísk blöð og heldur fræðandi fyrir-
lestra um ísland, auk þess sem hún sjálf
leggur fram til bókmennta þjóðar sinn-
ar. Frú Jakobína Johnson er ein af þeim
mikla fjölda fólks af íslenzkum uppruna,
í Ameríku, sem ann íslandi og íslenzku
þjóðinni með hinni göfugu og óeigingjörnu
tilfinningu þess, sem örlögin leyfa ekki að
eiga heima í sínu föðurlandi.
GUNNAR BJÖRNSSON.
Vestur í Minneapólis býr Gunnar Björns-
son, hinn mikli höfðingi í liði íslendinga
í Bandaríkjunum. Hann fór vestur á
barnsaldri, en' er þó þjóðlega menntaður,
svo sem bezt má vera, og rammaukinn
mælskumaður, bæði á íslenzka og enska
tungu. Gunnar var lengi ritstjóri að ensku
blaði í fylki sínu og síðar þingmaður í átt-
högum sínum og skattamálaforstjóri í
Minneapolis. Þau hjón eiga, líkt og Njáll
og Bergþóra, marga mannvænlega sonu
og glæsilegar dætur. Þrír af sonum þeirra:
Hjálmar, Björn og Jón, eru nú hér á landi
vegna hernaðarins og, gegna vandasömum
störfum. Fjórði bróðirinn, Valdimar, er
væntanlegur hingað áður en langt um
líður. Systurnar eru giftar burtu úr heim-
ilinu. En Gunnar og frú hans munu á-
reiðanlega hafa margt manna um sig nú
um jólin, því að margir íslenzkir náms-
menn dvelja í Minneapolis og eiga góðra
kosta völ í heimili Gunnars. Eru þar
húsakynni mikil og góð, því að mikils
þurfti með, er hinn fjölmenni barnahóp-
ur var að vaxa upp. Heimilið er einkar
frjálsmannlegt. í öllum hinum mörgu
herbergjum, er mikið um bækur, en mest
þó í vinnustofu Gunnars. Þar er sérstak-
ur skápur, opinn, frá lofti og niður að
gólfi. Liggja þar í röð nálega allar þær
bibliuþýðingar, sem gerðar hafa verið á
íslandi, ein í hólfi, hver yfir annari. Bóka-
safn Gunnars er að sama skapi gagn-
auðugt að öðrum ágætum bókum, bæði
enskum og íslenzkum.
Gunnar Björnsson varð sjötugur 19. á-
gúst í sumar. Fékk hann þá árnaðaróskir
víða að. En álar íslands eru djúpir, og
þess vegna kemur kveðja mín nokkuð
seint. En ég hygg mig mæla fyrir munn
margra manna á íslandi, er ég sendi
Gunnari Björnssyni þakkir frá Austur-
íslendingum fyrir hið mikla landnáms-
starf á vegum íslendinga í Vesturheimi.
Ultíma Thule
Torráðnar gátur úr norðurvegi.
Svo nefnist bók eftir Vilhjálm Stefáns-
son, sem er nýkomin út í þýðingu Ársæls
Árnasonar. Bókin er 312 bls. með nokkrum
skýringarmyndum og kortum.
Vilhjálmur tekur þarna til rannsóknar
þrjú atriði úr landafræði og sögu, sem
mjög hefir verið um deilt og ósköpin öll
skrifað um.
Hið fyrsta er um uppruna Thulenafns-
ins og ferðir Pýþeasar til Norðurlanda á
4. öld fyrir Krists burð. Rekur höf. allar
helztu heimildir, sem til eru um þetta
efni, rökræður manna og getgátur. Rit
Pýþeasar eru glötuð, en í þau er vitnað í
ritum Strabós, sem var uppi um 300 árum
síðar. En því miður eru tilvitnanir þessar
næsta ógreinilegar og hlutdrægar.
Að því er ráða má af frásögn þeirri,
sem hofð er eftir Pýþeasi, liggur Thule
í norður frá Bretlandseyjum, norður við
heimsskautsbaug. Segir hann og að mið-
nætursólin sjáist frá Thule rétt ofan við
hafsbrún, nokkra daga um hásumarið. Þá
segir hann að frosið haf (hafís) sé sólar-
hrings siglingu í norður frá Thule.
Yfirleitt hafa flestir fræðimenn erlendir
dregið frásögn Pýþeasar í efa, jafnvel gert
hana hlægilega. Vilhjálmur Stefánsson
sýnir fram á, að lýsingin eigi svo vel við
fsland, að það virðist ráða úrslitum í deil-
unni um Thule. „Og þeir“, segir Vilhjálm-
ur, „sem flytja málið frá íslands hálfu, geta
rólegir beðið dómsins."
Annar kafli í bókinni fjallar _um það,
hvort Kólumbus hafi komið til íslands í
febrúar 1477. Hefir einnig verið mikið
skrifað og skrafað um það efni. Segir
Vilhjálmur, að þetta atriði hafi ýmist ver-
ið notað til að eyðileggja orðstír hans
eða til að auka hróður hans sem sæfara,
langt fram yfir það, sem honum bar.
Hallast Vilhjálmur að því, að Kólumbus
hafi sagt satt í aðalatriðum frá þessari
för sinni.
Þriðja vafamálið, sem Vilhjálmur ræðir
um, eru afdrif íslendinga á Grænlandi.
Telur hann þá munu hafa tekið upp lifn-
aðarhætti Eskimóa og blandast þeim að
lokum.
Hér er ekki rúm til þess að rekja þessi
merkilegu viðfangsefni nánar. Bókin er
mjög snotur að frágangi, og enda þótt
setja megi út á þýðingu og greinarmerki
á stöku stað, má fullyrða, að bókin sé hin
eigulegasta og fróðlegasta. Jön Eyþórsson