Tíminn - 24.12.1955, Blaðsíða 10

10
JÓE.ABLAD TílWANS 1SS5
Snjóflðöið mikla
brúar 1885
Ritab af Haraldi Guhmandssyni frá. Firði þann 18. febrúar 1955
f dag eru liðin 70 ár frá snjóflóð-
inu 1885. í 4. hefti „Austurlands"
er sagt á bls. 159, að það hafi falliö
úr Bjólfstindi yfir mikinn hluta
byggðarinnar á Fjarðaröldu, brot-
ið niður 14 íbúðarhús og mörg hús
önnur og ílutt meginið af þeim og
því, sem í þeim var, út á sjó. Síð-
ar í sömu grein segir: „Aðvörun
hafði komið rúmum tveimur árum
fyrr um það, að sá hluti Öldunnar,
sem snjóflóðið fór yfir, væri hættu-
legur staður. Árið 1882, 13. janúar,
hafði fallið snjóflóð yfir þetta
sama byggðarsvæði og fært eitt
íbúðarhús á sjó út, en brotið ann-
að. Fórust í því snjóflóði 2 börn.“
Því miður er hér ekki rétt frá skýrt.
Sigurður Arngrímsson flutti út-
varpserindi um snjóflóðið í gær-
kvöldi, þann 17. febrúar. í erindi
hans gætti einnig missagna. í báð-
um tilfellum styðjast höfundar við
skakkar frásagnir. Vil ég nú segja
frá þessu snjóflóði eins og ég bezt
man, þar sem ég var nýlega orðinn
9 ára, þegar ég lenti í því.
í „Austurlandi" er talið, að það
hafi verið snjóflóð, sem féll árið
1882, en ég heyrði talað um, að það
hefði verið vatnsflóð og vil í því
sambandi benda á, að snjóflóðið
1885 hefur ekki verið minna en
600 metra á breidd. Ef flóðið 1882
hefði farið yfir meiri part þeirrar
breiddar, þá hefðu fleiri hús orðið
fyrir því, þar sem 16 íbúðarhús
lentu í snjóflóðinu 1885. Ég tel víst,
að það hafi verið vatnsflóð sem
féll 1882, og líkur til þess að það
hafi verið eitt hús sem fórst, með
tveimur nöfnum, og mun ég víkja
að því seinna.
Það skiptir víst litlu máli hvað
byggðarhverfið var kallað, sem
flóðið féll á, því á Seyðisfjarðar-
þorp féll það. Fjarðarþorp mundi
vera réttasta heitið, þó að það nafn
hafi aldrei heyrst, en á Fjarðar-
öldu féll snióflóðið ekki.
Jörðin Fjörður í Seyðisfirði hef-
ur víst alla tíð verið helmingajörð
og voru partarnir kallaðir Fram-
partur og Útpartur. Ellefu íbúðar-
hús voru efst á Fjarðartúni og fyr-
ir ofún það, tvö á Framparti og níu
á Útparti. Voru þau 150 til 300
metra fyrir ofan Fjarðaröldu. Það,
sem mun hafa valdiö því, að þarna
var byggt, er útsýnið, sem er meira
þarna en niðri í öldunni. Vil ég nú
lýsa því hvar húsin stóðu. Túnið
fyrir ofan Fjörð eru hólar. Hallar
landinu bæði útaf og fram af. Fyr-
ir utan og ofan Fjörð, þar á há
hólnum, stóð íbúðarhús Gests Sig-
urðssonar. Kona hans var Ragn-
heiður Bjarnadóttir og dóttir þeirra
Aðalheiður, og vinnumaður Frí-
mann Bjarnason. Þetta hús lask-
aðist svo, að það var ekki íbúðar-
fært, en fólkið sakaði ekki. Efst á
hólnum, við landamerkin, stóðu
tveir bæir, Jaðar á Framparti. Þar
bjó Jón Sigurðsson og kona hans
Guðný Bjarnadóttir og tveir dreng-
ir þeirra, Sigurður og Elís. Þar
sprakk panelþil innan í stafninum.
Fólkið sakaði ekki, en skúr var ut-
an við húsið. Hann eyðilagðist. Há-
tún var á Útparti. Þar bjó Guð-
mundur Pálsson og kona hans
Rebekka Einarsdóttir. Börn þeirra
voru þrjú, Páll, Anna og Haraldur,
sá sem þetta ritar. Þar var einnig
gömul kona, Guðrun Jónsdóttir 73
ára. Hún dó í snjóflóöinu. Þannig
var ástatt i Hátúnum, þegar flóðið
skall yfir, að faðir minn var í f.iósi,
Anna nýfarin ofan af palli, móðir
mín og Páll við suðurstafn baðstof-
unnar, en ég var á brók og skyrtu
að reima að mér fyrstu dönsku
skóna, sem ég eignaðist, sat á rúm-
stokk í rúmi er við sváfum í við
bræður, Guðrún sofandi á móti
mér í sínu rúmi. Þá dimmir allt í
einu, ég heyri að móðir mín segir:
„Þetta er snjóflóð“. Ég veit ekki
hvort ég hef staðiö upp, eða borizt
með flóöinu fram gólfið. Það sein-
asta, sem ég vissi af mér var að ég
kallaði á hjálp. Faöir minn og Anna
mætast í bæjardyrum og sleppa út
áður en þær brotna niður. Þá er að-
koman þannig, að móðir mín er
umhlaðin braki, framþekjan og
stafn allt í einni kös, Páll liggjandi
á eldavél, ég er inn á palli og Guð-
rún í rúmi sínu. Ekki vissi ég af
mér þegar mér var bjargað. Þegar
Páli var bjargað, var hann mikiö
brenndur undir annarri hendi. Ég
heyrði talað um það, hvað Bjarna
Jenssyni, lækni, hafi tekizt vel að
græöa sár hans. Móöir mín var
mikið rifin á höfði eftir nagla.
Húsið „Efri-Jaðar“ var á Fram-
parti. Hann var um það bil 60 metra
frá klettarótum. Klettarnir munu
vera allt að 20 metra á hæð.
Geymslukofi var um 5 metrum nær
klettunum. Hann stóð, en húsið
fórst í flóðinu. Þetta sýnir hraðann
á flóðinu. Hús þetta átti Ólafur Sig-
urðsson. Hann var noröur í Loð-
mundarfirði í heimsókn hjá Sigríði
systur sinni, konu Einars bónda á
Sævarenda. Ráðskonu hafði hann
er Vilborg Nikulásdóttir hét, 67 ára.
Hún fór ofan að Fremri-Grund, þar
dó hún. Heiðarvegur til Fjarðar--
heiðar, lá fyrir ofan Fjarðartún og
fyrir ofan Grundarbæina, Jaðar og
Hátún. Fyrir ofan veginn voru
fimm íbúðarhús, og Efra-Hátún við
mörkin. Þar bjó Einar Guömunds-
son. Kona hans var Oddný Péturs-
dóttir og þrjú börn þeirra, Guð-
mundur Bekk, Þóranna og Hildur.
Vinnukona var þar er Kristín hét.
Eftir því sem Guðmundur Bekk
hefur sagt mér, þá var hann 5 ára,
Er hann aið fara með spólur til föð-
ur síns, sem var að vefa í vefstól
undir palli, þá kemur Kristín ofan
á hann í stiganum og lokið yfir
uppgönguna, en þau komust út á
flóðið. Þá er þakið brotið niður, og
Oddný og dætur hennar undir, en
bjargast þó allar lifandi. Hús Sig-
mundar Matthíassonar var rétt út
frá húsi Einars. Kona Sigmundar
hét Ingibjörg og man ég eftir tveim-
ur börnum. Það fór ofan af þessu
húsi, en fólkið bjargaðist. Þar næst
fyrir utan var bær Mikaels Gellis-
sonar. Kona hans hét Kristíana og
drengir tveir, Jón og Sigfinnur.
Fullorðin dóttir þeirra hét Ingi-
gerður. Þegar búið var að bjarga
því sem bjargaö varð, fór faöir
minn að leita að bæ Mikaels, og
kom niður með baðstofuglugga. Þá
leið þar öllu vel, nema eldavélin
trekkti ekki. Rörið var brotið. Fólk--
ið hafði ekki hugmynd um flóðið,
hélt bara að það hefði snjóað svona
mikið. Hús Jóhanns Matthíassonar
stóð utar og nú lengist vegur á
milli húsa. Kona Jóhanns hét Jó-
hanna Jóhannesdóttir. Sonur
þeirra var Einar. Þar var einnig
Karl Einarsson, sem gekk í barna-
skólann. Það fór ofan af þessu húsi,
en fólki var bjargað. Fyrir utan hús
Jóhanns var hús Magnúsar Sig-
urðssonar. Kona hans var Svein-
björg Sveinsdóttir, 27 ára gömul, og
börn tvö, Sveinbjörg 2 ára og
Sveinn 1 árs. Konan og börnin
fórust og lík barríanna fundust
ekki fyrr en á laugardaginn fyrir
hvítasunnu. Magnús var staddur
á Mjóafirði, en Sveinn tengdafaðir
hans, mágkona og dóttir Magnús-
ar, Jóhanna, björguðust.
Fyrir utan og neðan hús Magn-
úsar stóðu Grundarbæir. Á
Fremmri-Grund bjó Guðhý Sig-
urðardóttir, ekkja, 53 ára, sonur
hennar Sigurður Eiríksson, Vilborg
Nikulásdóttir var gestkomandi. Þar
var einnig Davið Petersen, 25 ára.
Úr þessu húsi bjargaðist drengur-
inn Sigurður. Hitt fólkið fórst. Á
Ytri-Grund bjó Steingrímur Sig-
urðsson, 38 ára, og kona hans Ingi-
björg Rafnsdóttir, 42 ára. Þau fór-
ust bæði. Ég vil geta þess, að Stein-
grímur var að gefa hesti sínum
þegar flóðir féll og fannst hann
þar með aðra hendi á makka hans,
en hina á stalli. Á Ytri-Grund fórst
líka Sigurbjörg Þorkelsdóttir, 31
árs, og sonur hennar Einar Ólafs-
son, 2 ára. Ég geng út frá að þarna
hafi verið fleira fólk, þó að ég muni
það ekki. Nú hef ég lýst þessum 11
húsum, sem stóðu á Fjarðartúni og
fyrir ofan það. Átta hús brotnuðu
meira og minna. Flóðið fór yfir tvö
og eitt skekktist svo, að það var
ekki íbúðarfært. Ekkert af þessum
húsum eða því, sem í þeim var,
lenti út á sjó.
Þá kem ég að þeim 5 íbúðarhús-
um, sem stóðu fyrir utan túngarð-
inn í Firði. Ég vil taka það fram,
að þar var ég ekki kunnugur nema
í einu húsi, en man vel hvar húsin
stóðu og um húsráöendur að mestu
leyti. Hótelið var stórt timburhús.
Það stóð rétt innan við malar-
kambinn. Það fórst í flóðinu. Sá,
sem átti þetta hús, hét Thostrup,
danskur maður. Ekki veit ég hvað
margt fólk bjó þar. Henrietta Tho-
strup, 17 ára, fannst í flæðarmál-
inu með lífsmarki, en dó í hönd-
um þeirra sem fundu hana. Hún
var með eldavélarhring um háls og
hníf í hendi. Bjarni Bjarnason,
vinnumaður, 30 ára, og Guðríður
Eiríksdóttir, 34 ára, munu hafa
verið á Hótelinu. Þá stóðu tvö hús
meðfram túngarðinum í Firði.
Neðra húsið var timhurhús. Þar
bjó Valöimar Þorláksson Blöndal,
30 ára, kona hans Guðrún Bjarna-
dóttir, 40 ára. Þetta hús fórst alveg
og fólk. Húsiö, sem ofar stóð, hét
Garðhús. Þar voru tveir búendur,
Einar Pálsson, sem var seinna
ferjumaður á Fjarðará og Oddur
Jónsson. Hann fór til Ameríku.
Ekki veit ég hvað margt fólk var í
þessu húsi eða hefur farizt þar, en
húsið brotnaði allt. Húsið Leira
stóð úti á malarkambinum, út af
þessum húsum. Þar bjó Þorsteinn,
Rannveig Sigurðardóttir hét kona
hans. Þetta hús brotnaði. Mér er
ókunnugt um hvort fleira fólk hef-
ur búið þar. Næsta hús var Álfhóll.
Það stóö hæst af þessum húsum.
Þar bjó Sigurður Þórarinsson, 62
ára. Kona hans var Ingibjörg Geir-
mundsdóttir, 49 ára, og tveir dreng-
ir þeirra, Steinn, 11 ára, og Guðjón
8 ára. Þetta fólk fórst. Tvær dætur
þeirra, fullorðnar, slösuðust báðar
og biðu þess aldrei bætur.
Þá hef ég lýst hvar þessi 16 hús
stóðu, sem lentu í flóðinu. Ekkert
af þeim stóðu á Fjarðaröldu. Flóð-
ið féll ekki á Fjörð og mun það
hafa bjargað Firði, að flóðið hefur
klofnað á hólnum.
Nú vík ég að vatnsflóðinu 1882.
Einu sinni, þegar ég kom suður í
lyfjabúðina, spyr lyfsalinn mig
hvort ég geti sagt sér hvar Ving-
ólfur hafi staðið. Ég gat ekki sagt
honum annað, en að það muni hafa
verið húsið, sem lent hafi í vatns-
flóðinu. Ég spurði Sigbjörn Sigurðs-
son frá Álfhól um Vingólf, og gaf
hann mér þessar upplýsingar: Hús-
ið Baldurshagi stóð utarlega á túni,
sem nú ej: kallað Hermannstún.
Það var stór skúr utan við Baldurs-
haga. Hingað flytzt svo venslafólk
Jónasar Stephensen og Margrétar
konu hans, og byggir það ofan á
skúrinn og nefnir Vingólf. Ef þetta
er rétt hjá Sigbirni, hefur vatns-
flóðið tekið hús sem bórið hefur
tvö nöfn, Baldurshaga og Vingólf.
Þegar ég lít yfir listann, yfir það
fólk, sem fórst í snjóflóðinu, sé ég
fjögur nöfn á fólki, sem ég veit
ekki hvar hefur átt heima.. Nöfn
þeirra eru þessi: Geirmundur Guð-
mundsson, 30 ára, Markús Ás-
mundsson, lyfsali, 29 ára, Hólm-
fríður Þórðardóttir, 34 ára og
Ragnheiður Jónsdóttir, 24 ára.
Hvað nú er lifandi af því fólki,
sem lenti í snjóflóðinu, veit ég ekki.
Sigurður Arngrímsson tiltók þau
Önnu Jörgensen, Rósalindu Jörg-
ensen, Einar Long og Karl Einars-
son. Þar má bæta við eftirtöldu
fólki:
Elís Jónsson, kaupm., Reykjavík.
Hildur Einarsdóttir, Reykjavík.
Þórarina Einarsdóttir, Seyðisfirði.
Guðmundur Bekk Einarsson,
Seyðisfirði.
Haraldur Guðmundss., Seyðisf.
Auk þessa fólks fluttust til
Ameríku bæði eldri og yngri, sem
lentu í snjóflóðinu.
Cjlekiíecf jól. jaráœit mjtt dt'!
Með þökk fyrir viðskiptin
á liðna ázinu.
RAKARASTOFA
Valda & Bigga