Tíminn - 24.12.1955, Blaðsíða 16

íð
OIASLAD
IMANS JSS3
Hvers vegna grét hún? Þeirri
spurningu heíði líklega enginn
] getað svarað, allra sizt hún sjálf.
Þegar hún hafði grátið ali lengi,
! stóð hún á fætur, aikiæciúi sjg og
lagðist til sveíns. Það var komið
langt fram á nótt, begar hún sofn-
aði. Þegar hún vaknaði næsta
.morgun, mikið seinna en hún var
vön, hafði hún ákaí'an höfnðverk.
Henni þótti það einkennilegc, þvi
hún munöi ekki eftir, að hún hefði
nokkurntima fengið höfuðverk áð-
ur. Hana haíð'i lika dreyznt eitt-
hvað, likiega var húfuðverkurinn
öraumnum a'ð keiuia. Hvað hafði
hana drevmt? Nú muaSi hún þaö.
Hana hafði ö.reymt, að hún vakn-
aði í herberginu sinu, hún fann
sterka reykjaríykt, svo srcerka. að
það' hlaut að vera kviknað í hús-
inu. Hún stökk á íæiur og þaut út
úr herberginu án þess a5 gex'a sér
tima til að fara í itokkra spjör, en
þegar hún kom að sliganum, stóð
hann í ljósum loga. svo það var
algjöriega útilokað, að hún kæm-
ist út úr húsinu þá ieið. Hún varð
hvort tveggja í senn ráðvillt og
skelkuð, svo skelkuð, að aoeins beir,
sem kornizt hafa I alvarlegan lifs-
háska, geta gert sér í hugarlund,
hvao skelkuð hún varð. • Það fór.
hryllingur um hana, þegar hún
hugsaði tii þess. er hún hafði stað-
ið við stigann, vitandi þaö' eitt. að
innan stuttrar stunnar mundi hún
láta lífið í elclinum. Og hún hafði
rekið upp sárt anglstaröp, en þá
hafoi Björn allt í einu komið, og
áður en hún vissi af, hafði hann
lagt henö.urnar um háisinn á henni
og sagt henni, að hún þyrfti ekk-
ert ao óttast, því út úr elclinum
muncii hann koma henni óskafld-
aðri. Svo h.afði hún vaknað' .Hún
breiddi yfirsængir.a upp yfir höf-
uð og fór að hugieið'a tírauminn.
Þá heyröi hún, að herbergishurð-
in var opriuft. Hún leit upp cg sá
föður sinn koma inn. Hann var
svipþungur og mælti með allt ann-
að en Míðum máirómi: „Hver tíjöf-
ullinn gengur að þér, steipa! Hér
liggur þú og iiatrnagar i bólinu um
hádaginn, en það er nú ekki baö
einasta, sem er öðru vísi en það
ætti að vera hér á Grund í dag.
Kaupamaðurinn, sem ég hefi verið'
harðánægöur me'ð fram að þessu,
hvað vinnunni viðvikur, héfir næst
um ekki gert handarvik það sem
af er dagsins, nerna kjafta, annars
er hann ekki vanur að vera marg-
máll. Þó tekur út yíir með hana
móður h;r,a. ég heid, að hún sé
orðin vitlaus — kolvitlaus. Já, því-
llkt og annað eins.“ Þórhaílur
þagnaði augnablik, svo héit hann
áíram: „Þegar ég var áðan niðri i
eitíhúsinu og sagði henni mein-
ingu mína um strákbjánann, jós
hún yfir mig óbócaskömmum og
klykkti út með þvl að' segja, að ég
væri bseði iilgjarn og heimskur, auk
þess, sem ég skildi álls ekki unga
I íólkið.“
! ni.
Bjcrn er búinn að vera fimm ár
1 sjálfseignarbóndi í Koti. pegar
| hann byrjaði þar búskap, var hann
næstum eígnalaus mað'ur. en Kot-
iS hafði hann keypt mjög ódýrt.
Ekki hafði hann annað fólk fyrstu
árin en aldraða frænku sína, sem
! var ráðskona hjá honum, en slð-
! ustu árin var hann farinn að hafa
i kaupakonu og léttadreng á sumrin.
Björn er búinn að fcoma upp
góðuin bústofni og rækcað lrefur
hann óskiljanlega mikið á svo
I stuttum tíma. Ekki er hann byrj-
aður að byggja upp ennþá; eru
húsakynni þó orð'in mjög léieg,
j sem eðlilgt er. Þrátt fyrir það, að
1 hann hefnr dittað eins vel að þeim
| og hægt hefur verið, þegar um er
að ræða gamla moldarkofa á koti,
i sem staðiö hefir í eyði svo árum
[ skiptir.
Björn er skynsamur maður, þess
vegna er hann ekki farinn að
byggja upp. Kann vill tryggja fjár-
haginn fyrst; það' niál hefir hann
sett sér, en nú er hann viö að
verða þannig stæour fjárhagslega,
að innan skamms mun hann byrja
á fj'rstu byggingarframkvæmdun-
urn.
Gllum, sem til þekktu, var það
ljóst, að á tiltöluiega fáum árum
mundi Birni takast að gera kotið
að stórbýli, og menn fóru að tala
umi það við hann að breyta bæjar-
riafninu. Þeir sögðu fconum, að
nafnið væri ekki viðeigandi leng-
ur, hann mætti sjálfur geta séð, að
þaö væri ekki hægt að kalla stór-
býli kot. Björn kærði sig ekkert um
að breyta nafninu, því hann var
enginn yfirborðsmaðxir; báru menn
traust til hans, er.da notuðu sveit-
ungar hans hvert tækil’æri sem
bauðst til að fela homun irúnað'ar-
störf.
Enginn varð var við, ao Björn
litaðist um eftir kcnuefni, og þótti
mörgum það einkennilegt. En svo
allt í einu komst Þórhallur af til-
viljun að því, að' dóttir hans og'
Kots’oóndinn voru leynilega trúlof-
uð. Margt hafði Þórhalli mislikað
um dagana. en ekkert eins og þetta.
Að hugsa sér, ef einkadóttir hans
yrði aðeins kotbóndakona, hún
mundi liklega ekki einu sinni verða
nefnd frú, sennilega ekki annað en
Magga í Koti. Þao mundi verða
voðalegt. Slíkt mátti ekki koma
fyrir, en hvernig gat hann komið
þvi til leiðar. aö Kotsbóndinn yrði
ekki tengdasonur hans? Honurn
duttu í hug margar ieiðir, en har.n
sá fljótt, að engin þeirra var f'ram-
bær. Þótt honum þætti það ilit,
komst hann að lokum að' þeirri nið-
urslöSu, að iiann gæti ekkert að-
hafzt, því sá timi var fyrir löngu
liðínn, þegar feðurnir gátu ákveð-
ið, hverjum dætumar giftust. Já,
tímarnir voru breyttir. Þórhailur
fór að bera saman gamla og nýja
timann. Við þann samanburð sá
hann, að hann hafð'i verið heimsk-
ur, voðalega heimskur! Hann hafð'i
einangrað Margréti of mikið; hún
haíði aldrei farið' iil útlanda, eklci
einu sinni komið til Reykjavíkur,
aidrei ferðazt með flugvél, ekki
dvalizt utan heimilis nema einn
einasta vetur, sem hún hafði veriö
við nám á húsmæðraskóla og hann
var í sveit. Með öðrum orðum, Mar-
grét hafði aldrei átt kost á að' kynn-
ast neinum ungum mönnum, nerria
sveitastrákum. Og það gat hann
sjáifum sér einum um kennt, eða
réttara sagt sinui ei.gin ágrind. Þvi
hann hafði aldrei tímt ao eyöa pen-
ingum til menntunar eoa ferðaiaga
dóftur sinnar, að húsmæðraskóla-
náminu undanskildu.
Nú sá Þórhallur. að hann varð
að iðrast synda sinna og bæta ráð
sitt. Þvi Margrét gat átt eftir að
verða fín írú, enrxþá var hún ekki
kcmin í moltíarkoíana í Koti, en
náttúríega gat hann ekki iátið' hana
haitía áfram með að vinná algsnga
sveitayinnu heima á Grund, k’ædda
eins og a-lþýðustúlku, eins og hún
hafði mátt fram að þessu, eftir að
hún komst af barnsáldri. Hann
varð að koma henni tii Heykjavik-
ur. það gat ekki ske'ö oí iljótt, og
svo varð hami að' láta hana hafa
nóga peninga, umfram allt nóga
peninga, svo að' hún gæti skreytt
sig þeim skrúða, sem er samboö-
inn skemmtistöðum heldra fólks-
ins. Ekki gat honum komið til hug-
ar, aa húu væri svo ólík öðrum
Evudætrum. a3 húri keypti ekki
eitthvað utan á sig, þegar hún
þyrfti ekki að' reikna peninga fyrir
neitt. Og þótt Heykjavik sé stór
bær eftir isienzkum mæiikvarða,
muncíi það fljótt f’ljúga eins og eld-
ur 1 sinu um aliaa bæinn, að íaðir
hennar hlyti að vera nijög ríkur.
Og stórmenni höfuðborgarinnar
múndu ekki telja það óiikiegt, að
eígnast ha.ua fyrir tengdadcttur.
Ekki mundi Margrét vera búin
að dvelja lengi í höfuðstaðnum,
þegar hún sæi, hvað heimskuiegt
þaö mundi vera að giítast Birni, og
ekki færi húr. að eyða tima i að
skrifa honuru uppsagnarbréí', exida
engin ástæða tii þess, því bseði bón-
orðs- og' uppsagnarbréf tilheyra
gamla tlmanum.
Að vlsu var Þórhallur ekki í
neinum vafa um það, að i>aö mundi
verða homsm afskaplega ilýrt að' íá
Margréti að hans dómi vel giíta.
Og aurasár hafð'i hann alia daga
verið. en í þetta sinn ætlaði hann
ekki að hort'a í aurana, því að hann
var sanntærður uxn. að það mundi
margborga sig, sökum þess. að þeg-
ar hann færi komian i tengtíir við
störmenni höíuöborgarinnar.mundi
hann ekki verða lengi að kom-
ast í ýmsar vel launaðar nefndir,
þar sem hann þyrfti lítið' að gera
nema hirða kaupið og sitja finar
átveizlur. Þar við bættist svo heið-
urinn og hvers virði var hann ekki?
IV.
Fyrir og nokkuð eftir síðustu
aldamót var það mjög algengt, að
efnamenn og stórbændur, einkum
á Ncrðurlandi, létu að minnsta
kosti einn af sonum sínum læra.
Það er að segja, kostúðu þá í Lærða
skólann, sem svo var kallaður. Var
þetta af mörgum talin sjálfsögð
foreldraskylda, ef hæfileikar leyfðu.
Þorsteinn á Hólsvöllum, föður-
bróðir Þórhalls, Gg kona hans höfðu
ekki viljað bregðast þessari skyidu.
Fyrir valinu varð sonur þeirra, Har-
aldur, sem var á svipuðum aldri og
Þórhallur. Að afloknu stúdents-
prófi sigldi hann til Kaupmanna-
hafnar, hóf þar við háskólann
laganám og tók embættispróf í
lögurn að sex árum liðnum með
hárri fyrstu einkunn.
Þegar Haraldur kom heim, eftír
að hafa lokiö embættisprófi, var
hann skipaður aðstoðarmaður f
atvinnumálaráðuneytinu, en nú var
hann orðinn fulltrúi í utanrikis-
ráðuneytinu.
Þórhalli var kunnugt ura, að Har-
aldur frændi hans naut mikilla
vinsælda, sérstaklega meðal kaup-
sýslumanna Reykjavíkur, enda
sóttust þeir mikið eftir vinfengl
hans. Þar af leiðandi og í sam-
bandi við stöðu sína, tók hann
mikinn þátt í samkvæmislífi höf-
uðstaðarins.
Þótt Þórhallur hefði ekki sér-
stakiega miklar mætur á þessum
frænda sínum, ákvað hann að koma
Margréti fyrir hjá honum, því að
hjá honum myndi hún fá gott
tækifæri til að kynnast því fólki,
sem hann óskaði eftir að hún
kynntist. Þórhallur skrifaði frænda
sínuni mjög elskulegt bréf, og það
stóð eklci á svarinu. St.jórnarráðs-
fulltrúinn svaraði um hæl. Hann
lcvaðst, ásamt fjölskyldu sinni,
hlakka mjög mikið til að fá Mar-
gréti á heimili stit. Jafnframt
skýrð i hann Þórhalli frá þvi, að
hann um stundarsakir væri í dá-
litlu.m fjárhagslegum erfiðleikum,
og bað hann því að skrifa fyrir sig
upp á víxil að stærð tíu þúsund
krónur og senda sér hann sem allra
fyrst. Ekki fyrir það, að hann gæti
svo sem fengið nóga menn til þess
í höfuðstaðnum, en hann kvaðst
ekki geta sýnt frænda sínum það
vantraust að snúa sér ekki fyrst til
hans. Þórhallur var ekki lengi að
hugsa sig um að skrifa upp á víx-
ilinn, því hann skiltíi, hvað það var
mikill heiður fyrir hann, að bankl
í Reykjavík keypti tíu þúsund
króna víxil, sem hann einn hafði
tekið ábyrgð á að greiddur yrSi á
réttum tíma.
Þótt Þórhallur, að hans áliti,
væri búinn að koma dóttur sinni
fyrir á ákjósanlegt heimili í höfuð-
staðnum, var hann í miklum vanda
staddur, því nú vissi hann ekki,
hvernig í ósköpunum hann ætti að
bera sig a'ð með að fá hana til að
fara suður, án þess að hana grun-
aöi, hvers vegna hann allt í eiriu
viltíi láta hana fara að dvelja í
Reykjavik. En áður en hann vissi
af barst honum hjálp, sem hann.
sízt af öllu hafði átt von á.
Ljósmóðir sveitarinnar, sem var
á bezta aldri, veiktist skyndilega
og dó eftir fáa daga. Nú var sveit-
in ljósmóðurlaus og á þvi varö að
ráða bót sem allra fyrst.
Það kom fljótt í ljós, að forráða-
menn sveitarinnar gátu ekki feng-
ið neina Ijósmóður til að taka að
sér stöðuna. Ákváðu þeir því að fá
einhverja stúlku í sveitinni til að
læra ljósmóðurstörf, sem að þeirra
dómi hefði hæfileika til þess. En
þegar hinir vísu feður fóru að
Framh. á bls. 35.