Tíminn - 24.12.1956, Qupperneq 12

JDLABLAÐ TÍMANS 1 956 ■*
12
safna'ðarfulltrúa og predikara.
Tippersbær varð höfuðból hreyf-
ingarinnar eða hinir eiginlegu Ingi-
marsstaðir og koma nokku'ð heim
við lýsingu Selmu Lagerlöf, þótt
Kvergi séu þeir eins mikið höfuð-
bói og hún vill vera láta.
Nii er sennilegt, að mörgum sé
spurn, hvað það hafi veriö, sem
kom söfnuðinum í Nás til þess að
yfirgefa allt í heimalandi sínu og
fara suður til Gyðingalands. Ör-
lagaþræðirnir eru oft tvinnaðir
saman á mjög einkennilegan hátt,
og skal þessu nú lýst.
Frá Stavangri í Noregi flutti
fjölskylda ein árið 1845 til Vestur-
heims með unga dóttur sína, Önnu
að nafni. Hún giftist 19 ára Stafford
málflutningsmanni í Cicago, ríkum
manni og vel metnum.
Nokkrum árum síðar ætlaði frú
Stafford — sem er nefnd frú
Gordon í Jerúsalem eftir Selmu
Lagerlöf — að fara til Evrópu og
dveljast þar ásamt fjórum dætr-
um sínum. En skipið fórst og mikill
mannfjöldi lét þar lífið. Frúin sá
allar dætur sínar drukkna. Frá
þessu er sagt í sögunni, nema hvað
þar er sagt, að hún hafi veriö með
tvo syni sína. Þegar frú Stafford
var að velkiast í öldunum og hafði
gjört upp lífsreikninginn við sjálfa
sig, undraðist hún það með sjálfri
sér, hve létt það væri að deyja. Þá
fannst henni hún heyra rödd
segja: „Já, það er létt að deyja.
Það sem gengur erfiðlega er að
lifa“. Henni fannst mikill sann-
leikur í þessum orðum og hún
hugsaði með sér: „Hvers vegna
þarf það að vera erfitt? Væri ekki
hægt að lifa jarðlífinu þannig, að
það væri jafn auðvelt?“
Þá heyrði hún aftur að ókunna
röddin sagði: „Það sem þyrfti, til
þess að létt yrði að lifa á jörðunni
er eining, eining, eining“. Meðan
þessi orð endurómuðu 1 eyrum frú
Stafford, var henni bjargað úr
greipum dauðans. Frúin var í
söfnuði predikarans Moody og
nokkrum árum síðar, árið 1881, fór
hún ásamt mörgum öðrum í þeim
söfnuði til Egyptalands að skoða
pýramítann mikla. í ferðalaginu
staldraði hópurinn við í Jerúsalem.
En þegar þetta fólk sá eymdina
og fátæktina þar, fann það köllun
hjá sér, sem það ekki fékk staðið
á móti. Hópurinn settist að I
Jerúsalem og myndaði með sér
söfnuð, sem vann fyrir þá hug-
sjón að sýna í verkinu kenningu
Krists og valdi sér að einkunarorð-
um: „Elska skaltu náungan eins og
sjálfan þig“.
Þessi nýlenda var stofnuð af
nítján mönnum. Þeir lifðu fá-
brotn*4^t með sameiginlegu borð-
haldi og bænastundum, vitjuðu
sjúkra, söddu hungraða og veittu
aðstoð munaðarlausum börnum og
ólu þau upp. Innilegasta ósk þessa
safnaðar var að lifa á sama hátt
og hinir fyrstu söfnuðir kristinna
manna höfðu gjört og hjálpa með-
bræðrum sínum.
Sá einingarboðskapur, sem frú
Stafford hafði fengið, átti nú að
verða veruleiki. Nokkrir úr söfnuð-
inum fóru þrem árum síðar til
Ameríku i vissum erindagjörðum
og komust í kynni við Larsson, sem
þá var veatra. Hann fann, að kenn-
ingar þeirra voru í fullu samræmi
við hans eigin og 1896 skrifaði haan
söfnuð'jmm í Nás 0£ skýrðl frá því,
að söfnuður sinn í Cicago mundi
fara til Jerúsaiem og sameinast
söfnuði þar. Hann kastar fram
þeirri spurningu í bréfinu, hvort
söfnuðurinn í Nás muni ekki einnig
vilja flytja til hinnar heilögu borg-
ar og þjóna Guði í innbyrðis kær-
leika. Söfnuöinum fannst þegar í
stað, að hann fyndi hjá sér köll-
un til að fara og daginn eftir voru
margir farnir að semja um kaup
á jörðum sínum. Eftir að söfnuður
Larssons í Cicagó, nær 80 manns,
var kominn til Jerúsalem, fór
Larsson til Nás ásamt Gyðingi ein-
um, uppeldissyni frú Stafford og
gekk hann undir nafninu Bróðir
Jakob. Hann var hámenntaður og
tungumálamaður mikill og eftir
dauða frú Stafford varð hann and-
legur leiðtogi þessa fólks til dauða-
dags, 1932. í skáldsögunni Jerúsal-
em er það hann, sem hefir fengið
nafnið Elíahú. Eftir að beir komu
til Dalanna vann Bróðir Jakob sér
brátt hylli og trúnað trúbræðra
sinna. Hann hvatti engan til að
fara og vildi láta innri köllun hvers
einstaklings ráða þar öllu um.
Þetta voru umbrotatímar í Nás og
sumir létu ættingja sína og vini
telja sér hughvarf, en aðrir seldu
eignir sínar og fóru. 23. júlí 1896
yfirgáfu leiðangursmenn, 35 að
tölu, sveit sína.
Orðin höfðu ekki verið vegin á
gullvog hjá ýmsum síðustu vikurnar
og margir haft í heitingum, þar sem
þeim sárnaði að tapa vinum sínum
og ættingjum út í óviSsuna. Larsson
kvað heldur ekki hafa bætt úr með
sínu tali og fullyrt er, að hann hafi
sagt, að rigna skyldi eldi og brenni-
steini yfir Daliná, þegar söfnuður
hans væri farinn, líkt og yfir
Sódóma og Gómorra forðum. Hvað
sem um það er, þá er það staðreynd,
segir Anders Olsson, að um leið og
pílagrímarnir voru komnir út fyrir
landamerkj alínu sveitarinnar dundi
yfir þvílíkt ofsaveður með hagli og
eldingum, að slíkt hafði ekki átt sér
stað í manna minni. Sumir segja
að nokkrar skemmdir hafi orðið af
haglinu. Rödd samvizkunnar vakn-
aði þá hjá mörgum, sem héldu, að
kominn væri efsti dagur, því ótt-
inn við endalok veraldar lá í loft-
inu þetta ár. Predikarinn Fransson
hafði t. d. boðað, að dómurinn
mundi fara fram um páska 1896.
Yfir pílagrímana kom aðeins lítil
regnskúr. Hinn 14. ágúst náði söfn-
uðurinn heilu og höldnu til ame-
rísku nýlendunnar í Jerúsalem og
tók frú Stafford á móti þeim eins
og bezta móðir, þegar þeir komu
þangað með allar byrðir sínar og
bakpoka. En umhverfið var nýtt
fyrir sveitafólkið og málið því
framandi. Margs var líka að sakna,
skóganna, árinnar, vatnsins.
Vatnsskorturinn var oft tilfinn-
anlegur og hefur Selma Lagerlöf
lýst því átakanlega í kaflanum:
Paradísarbrunnurinn. Mér finnst eft
irtektarverð orð, sem Bróðir Jakob
skrifaði 40 árum síðar í grein um
för sína til Dalanna. Hann segir
svo: Það, sem mest hreif mig á
ferð minni og dvöl í Dölunum, va.r
hin mikla auölegð af vatni. Alls
staðar var gnægð vatns, jafnvel
brunnar við hvern bæ og lindir í
skógunum, brunnar með góðu,
tæru vatni og lindirnar glitrandi.
En fólkið sá ekki þessa auðlegð af
grænum trjám og tæru vatni, sem
alls staðar var i kring um það og
gleymdi að þakka fyrir það. — Það
er svo erfitt að vera þakklátur hér
í heimi, þannig skrifar Elíahú.
Það voru margar raunir, sem ný-
lendufólkið varð að ganga í gegn
um, t. d. fjárskort á löngu tíma-
bili, þvl það voru lög safnaðarins
í fyrstu, að enginn mætti taka
borgun fyrir vinnu sína, jafnvel
þótt unnið væri fyrir ríkt fólk.
Enginn mátti heldur gifta sig
innan safnaðarins í öndverðu, en
af þeim ástæðum spruttu upp ýms-
ar ósannar kviksögur í nágrenninu
og misskilningur. Þessu er einnig
lýst í skáldsögunni.
Og það er beizkur sannleikur, að
þessi fámenni hópur, sem fórnaði
svo miklu fyrir þá stóru hugsjón
að sameina hin stríðandi þjóða-
brot og sundurleitu trúmálaflokka,
sá um langa hríð hina fáfróðu og
sundurþykku Jerúsalembúa sam-
einast í því einu að beina úlfúð
sinni og undirhyggju gegn þess-
um nýlendumönnum, sem ekkert
þráðu heitara en guðsríki á jörðu.
— Ekki er ósennilegt, að söfnuður-
inn hafi hugsað, líkt og Páll postuli
á tímabili, að endir alls hins tím-
anlega væri svo nálægur, að ekki
tæki því að gjöra ráðstafanir gagn-
vart framtíðinni. En þessar skoð-
anir þeirra áttu fyrir sér að breyt-
ast. Einn af þeim, sem fluttu úr
Dölunum 1896, Jakob Larsson,
frændi Anders Olssonar, skrifar
þannig 1936: „Brátt skildist okkur,
að heiðarlegt starf er jafnvel í
Guðs augum launa vert. Og þegar
okkur frá þessu nýja sjónarmiði
lærðist að skilja ætlun Guðs með
hjónabandinu, þá var hinu langa
banni við hjónabandi innan safn-
aðarins létt af“. Af þeim ástæðum
óx ný kynslóð upp meðal þess safn-
aðar, sem farinn var að þynnast.
Árið 1896, þegar Dalafólkið flutti
til Jerúsalem, dvaldist Selma Lag-
erlöf í Þýzkalandi og Belgíu. Um
haustið var hún í Landskrónu í
Svíþjóð og vann að því að skrifa
skáldsögu sína Kraftaverk anti-
krists. Efni sögunnar er sótt til
Sikileyjar. Svo fátöluð höfðu
sænsku blöðin verið um suðurför
Dalafólksins, að engar fregnir um
hana bárust Selmu Lagerlöf. í
jólahefti, sem sænski söfnuðurinn
í Palestínu gaf út 1936 er stutt
grein eftir Selmu Lagerlöf, sem
hún nefnir: Hvernig ég fann efni í
skáldsögu. Þar segir hún-: „Allan
veturinn hélt ég áfram að skrifa
Kraftaverk antikrists, en mér
reyndist þetta erfitt verk og miðaði
hægt áfram. í verulega góðri skáld-
sögu eiga atburðirnir að koma af
sjálfu sér. Persónur sögunnar eiga
að lifa sínu sérstaka lífi, tala sitt
sérstaka mál, en þess konar líf áttu
þeir ekki blessaðir Sikileyingarnir
mínir, sem ég reyndi að leiða fram
Framh. á hls. 37.
Vatnsból í Gyðingalandi. Brunnur í Nazaret, hi^ ^ ^ ^ m6Kr Krists> hefir fortakslaust sótt vatn. i. Þar hafa og allir pfU,
erímar allra alda sv?1-* þo- -T sínum. Jóhann Briem, máiari hefir tekið myndirnar frá Gyðinealandi. ^