Tíminn - 12.05.1963, Blaðsíða 23

fireín Hermóðs
Framhald af bls. 19.
tvennt að velja, að ganga slyppir
frá eign sinni og ábýlisjörð eða
halda áfram að vinna og strita enn
meira og lengur en nokkru sinni
fyrr — freista þess að reyna að
auka framleiðsluna svo hægt sé
ao standa í skilum með vexti og
afborganir, sem þjóðfélagið hefur
af skilningsleysi lagt þeim á herð-
ar um fram getu — í þeirri von,
að framleiðsluaukningin verði
iþeim einhvern tíma til ha.gsbóta.
í þessu kapphlaupi vig sjálfan «ig
og stéttarbræður sína vinnur bónd
inn nótt með degi, já, helgidaga
líka og alla hátíðisdaga ársins svo
að honum gefast færri og færri
tómstundir til bóklestrar, mennt-
unar og þroska miðað við það, sem
áður var.
Að lokum uppgötvar bóndinn þá
sorglegu staðreynd, að hann á-
samt fjölskyldu sinni sé orðinn að
eins 'konar vinnuþræll í þjónustu
þjóðfélagsins, sem hefur það æðsta
sjónarmið að láta bóndann vinna
sem lengst og bezt fyrir sig Eldri
bændumir eiga tæplega u n annað
að velja en þetta hlutskipú meðan
kraftar þeirra endast, en það ei
blekking að láta sér detla i hug
að unga fólkið láti bjóða sér slíki
hlutskipti. Hin gamla rómantik,
sem var kennd við sveibna, er
horfin úr hugum þess, en vantrú-
á lífsmöguleika sveitalífsins kom-
in í þess stað. Nú vilja allir bfa
við sem mest þægindi og sem
bezt kjör, hvað sem starfið heitir.
Þetta er krafa tímans, hvort sem
hún er heilbrigð eða ekki. Fyrir
tiltölulega fáum árum voru ekki
gerðar sömu kröfur tU lífsins í
sveitum og kaupstöðurn, sérslak-
lega hvað húsakynni og önnur þæg
indi snertir, samanber gamlr máí-
tækið „þetta er bara næsturn því
eins fínt og í kaupstað'1, ef ein-
hvers staðar sáust góð húsakynni
upp til sveita. Með tilkomu raf-
magrisins, sem allir vilja og þurfa
að hafa afnot af, hvort sem þeir
búa í sveit eða kaupstað, hefur
skapazt nýr útgjaldaliður hjá
bændum er eykur á fjárhagserfið-
leika þeirra vegna hins háa raf-
orkuverðs í dreifbýlinu. Þetta og
önnur þægindi, sem sveitirnar
keppa eftir, eykur enn á þörfina
fyrir raunhæfara afurðaverð í
landbúnaðinum.
Þegar rætt er um aðstöðu bænda
borið saman við launþega, má ekki
gleyma því, að launþegar fá yfir-
leitt greidd sín laun vikulega eða
mánaðarlega. Þessu er öðru vísi
varið með bændurna, sem fá ekki
greitt nema ca. 2/3 af afurðaverð
inu við móttöku, en afganginn
ekki fyrr en eftir heilt ár. Mér
reiknast svo til, að vaxtatap bónd j
ans af þessum sökum nemi allt
að 5—6 þúsund krónum á ári. —
Þennan kostnað ættu mjólkursam-
lögin og sláturhúsin að láta koma
á rekstrar- og sölukostnaðarreikn-
ing á sama hátt og í fiskiðnaðin-
inn. Þessum rangláta kostnaði á að '
létta af bændum sem fyrst, eða
mundi nokkur vilja mæla þvi ból, |
að verkamönnum og öðrum laun-
þegum yrði greitt kaup sitt að V5 j
íheilu ári á eftir að búið er að j
vinna fyrir því?
„Viðreisninni“ misskipt. .
Þótt sumt af því, sem hér hefur
verið sagt, kunni að vera umdeil-
anlegt, verður það ekki hrakið
með neinum rökum að gagngcrðra
leiðréttinga er þörf fyrir íslenzkan
landbúnað nú sem allra fyrst. Það
verður heldur ekki vefengt að þjóð
félagið hefur búið verr að land-
búnaði sínum að undanförnu en
sanngjarnt og skynsamlegt getur
talizt. Því verður heldur ekki á
móti mælt að núverandi stjórnar-
stefna með endurteknum gengis-
fellingum hefur íþyngt bændastétt
inni mjög alvarlega. Þessu til frek
ari rökstuðnings skal bent á hvern-
ig „viðreisnin" hefur verkað á upp
byggingu landbúnaðarins og launa
kjör bænda:
1. Stofnkostnaður vísitölubús
liefur hækkað síðan 19S8 um 455
þús. kr., eða rúm 70%.
2. Fkamlag bóndans umfram op-
inbera lánsmöguleika, hefur hækk
að um 328 þús., eða 70%.
3. Hekstrarhalli vísitölubús hef-
ur hækkað' á sama tíma um 5215
þús. kr., eða rúm 73%.
4. Kaup bænda hefur þannlg
beinlínis lækkað um 55,6% á 4
árum, þótt almcnn laun liafi hækk
að um 10% á þessu tímabill, sam-
kvæmt yfirlýsingu viðskiptamála-
ráðlierra.
5. Fiskverð til sjóinanna —
þorskverð — hefur hins vegar
hækkað úr 208 aur. haustið 1958
í 360 aura kg., eða 'um 73%.
6. Verð á mjólk hefur aftur á
móti að’elns hækkað til bænda úr
kr. 3,92 frá því 1958 í kr. 5,27,
eða 34% og 1. fl. dllkakjöt úr kr.
22,20 í kr. 28,00, eða ekki nema
26%.
7. Hefði „viðreisnarstjórnin”
búið jafnvel að landbúnaði og
sjávarútvegi, hefðu bændur átt að'
fá nú kr. 6,78 fyrir mjólkurlítra
í sta® kr. 5,27 og kr. 38,40 fyrir
dilkakjötið í staðinn fyrir kr.
28,00 eins og það er skráð nú,
ásamt hlutfallslegrl hækkun á öðr
um afurðum. Þannig hafa land-
búnaðarvörur hækkað aðeins um
34%, eða meira en helmingi minna
en sjávarafurðir á þessu tímabili.
Hefðu lilutskiptin hins vegar verið
jö-fn mllli bænda og sjómanna í
verðíagsmálum, hefði hlutur vísi-
tölubóndans átt a® vera ca. 75 þús.
kr. hærri á þessu yfirstandandi
verðlagsári, en þessi upphæð jafn-
glldir 39% lækkun á framleiðslu-
vörur grundvallarins miðað við
afurð’averð sjávarútvegsins.
Þesar tölur ættu að nægja til
þess að sýna það, að það er ekki
eintómur „barlómur“, þótt ein-
staka óánægjurödd heyrist meðal
bænda með þetta ástand, sem ekki
getur leitt til annars en stórauk-
ins flótta frá landbúnaðinum, ekki
sízt sauðfjárræktinni, er hefur
alltaf búið við lakari aðstöðu hvað
verðlagningu snertir en nautgripa
ræktin. — Væri næsta fróðlegt að
heyra álit ,,landbúnaðarsérfræð-
inga“ ríkisstjórnarinnar á því
hvort landbúnaðurinn hafi verið
svo vel alinn undir stjórn Fram-
sóknarmanna, að ástæða væri tU
að gera helmingi verr við hann nú
en sjávarútveginn?
Sé hér ekkert aðhafzt, heldur!
látið reka á reiðanum þar til allt j
er orðið um seinan og landauðnin
blasir við í heilum byggðarlögum, i
er þá ekki full seint fyrir þjóð- .
félagið að sjá si.g um hönd og ;
endurskoða afstöou sína gagnvart :
bændastéttinni?
Hermóður Guðmundsson.

Kristín Pétursdóttir
Fimmtudaginn 2. maí s.l. var til
moldar borin að Einarsstöðum í
ICeykjadal, Kristín Pétursdóttir,
fyrrum húsfreyja í Stafni. Kristín
fæddist að Narfastaðaseli í Reyk-
dælahreppi, 14. október 1872 og
var því 91 árs, er hún andaðist
að heimili sínu í Stafni.
Foreldrar hennar vom Hólm-
fríður Guðmundsdóttir og Pétur
Pétursson. Þau höfðu ekki geng-
ið í hjónaband. Fylgdi hún móður
sinni til þriggja ái'a aldurs, en þá
fór hún til föður síns, er var
bóndi í Mjóadal, en sá bær stóð
í samnefndum dal inn af Bárðar-
dal. Er jörðin fyrir löngu komin
í eyði, sem og Narfastaðasel. Árið
1880 flutti Pétur búferlum að
Stórulaugum í Reykjadal og þar
var Kristín með honum unglings-
ár sín og síðast vinnukona hjá
Aðalgeir Davíðssyni. Haustið 1890
fór hún á Kvennaskólann að Lauga
landi, en þangað lágu lefðir
margra námfúsra kvenna á þeim
árum. Um sama leyti hafði
faðir hennar flutt að Narfastöðum
og til hans fór hún er hún kom af
skólanum. En 24. maí 1893 giftist
hún Sigurgeiri Tómassyni í Stafni
og bjó hún þar langa ævi síðan
og átti heima til dauðadags.
Pétur Pétursson, faðir Kristín-
ar, flutti til Ameríku og andaðist
þar. Sá er þetta ritar heyrði oft
í æsku sinr.i um Pétur talað, og
jafnan á emn veg. Hann var at-
vervismaður, glaðlyndur o-g jafn-
lyndur, greiðvikinn og vinsæll.
Leiðir Hólmfríðar Guðmunds-
dóttur og Kristínar lágu saman á
nýjan leik, þegar Hólmfríður var
orðin roskin kona. Naut hún þá
skjóls og aðhlynningar í Stafni,
hjá dóttur sinni, tengdasyni og
dóttursonum. Andaðist hún þar í
hárri elli. í huga þess er þetta
ritar, vakir bamsminning um smá-
vaxna, hjartahlýja gamla konu,
sem lífið hafði ekki alltaf tekið
mildum höndum á.
Kristín og Sigurgeir í Stafni
eignuðust 9 börn, eina dóttur, er
andaðist kornung og 8 syni. Voru
þeir Jón, sem andaðist úr misling-
um 1917, Pétur bóndi í Stafni, Sig
urður bóndi á Lundarbrekku í
Bárðardal, Tómas bóndi á Reyk-
hólum við Breiðafjörð, Helgi bóndi
og söðlasm'.ður í Stafni og nú
bryti á Laugum, Ingólfur, bóndi
og bókbindari í Vallholti, (nýbýli
í Stafni), Hólmgeir bóndi að Völl-
um (nýbýli í Stafni) og Ketill,
bóndi í Stafni, dáinn 1956.
Sigurgeir í Stafni var þjóðhaga-
smiður, einkum afburða járnsmið-
ur. Hann átti um mörg ár sæti í
hreppsnefnd og var lengi deildar-
stjóri Reykdæladeildar Kaupfélags
Þingeymga, á þeim árum, sem
deildarstjórastarfið var í einu mik-
ið trúnaðarstarf og umfangsmikið.
Má með sanni segja, að um mörg
ár var ein af skrifstofum kaupfé-
lagsins í baðstofunni í Stafni, þar
sem reikningshald deildarinnar
var allt í höndum deildarstjóra.
Sigurgeir andaðist 30. október
1939.
Synir Kristínar og Sigurgeirs
eru allir kunnir menn. Þeir eru
smiðir á tré og járn og hafa tekið
drjúgan þátt í uppbyggingu hér-
aðs síns og víðar. Þeir hafa á hag-
sýnan og viiurlegan hátt sameinað
búskap og iðnað. Þeir hafa tekið
mikinn þátt í félagsmálum og svo
hafa þeir, ásamt foreldrum sínum
eiginkonum og bömum, breytt
heiðarbýli í vildisjörð og reist
sveitaþorp, þar sem áður var einn
bær.
Að baki þessa alls, sem nú hef-
ur verlð upp talið, stóð yfirlætis-
laus, smávaxin og hljóðlát kona.
Hún bjó mann sinn að heiman
til endalausra ferða vegna trúnað-
arstarfa. Hún hitaði kaffið handa
deildarmönnum, er þeir komu til
fundar að Stafni. Hún veitti gest-
um og gangandi beina, oft af litl-
um efnum. Hún ól manni sínum
9 börn og íóstraði til uppvaxtar af
mikilli ástúð 8 úrvalssyni. Hún
missti frá barmi sér einu dóttur-
ina og fylgdi til grafar tveim son-
um á bezta aldri. Hún vann myrkr
anna á milii og meira þó, og lagði
homsteina að byltingu breyttra
tíma og stórkostlegra athafna. Auk
þess hafði hún tíma til að taka
þátt í félagsskap kvenna í sveit-
inni, og þegar þetta allt er talið,
átti hún afgangs hlý handtök, ást-
úðlegt viðmót og umhyggju, handa
litlum leikbræðrum sona hennar.
Þetta er mælt af reynslu.
Kristín i Stafni var hagleiks-
og hannyrðakona. Hún kunni
kvæði, þulur og sögur og sagði
vel. Hún var ágæt dóttir sjálf-
menntaðrar þjóðar, komst ung í
snertingu við nýjan tíma á Lauga-
landi, ávaxtaði pund sitt vel og
varð landnámskona í nýjum heimi
á nýrri jörð, og þó alla tíð söm
og jöfn, og týndi engu af sjálfri
sér í byltingunni, sem yfir gekk.
Síðustu árin mörg naut hún um-
hyggju ástríkra handa tengda-
dætra, sona og bamabarna. Hún
var sístarfandi á meðan birtan ent
ist þreyttum augum og lúin hönd
átti þrek til þjónustu.
Hlutverk hennar í lífinu var
þjónusta við land, þjóð, hérað og
heimili. Það hlutverk rækti hún
af sannri dyggð. En hjarta henn-
ar sló fyrir alla þá sem hún unni
heitast
2. mai 1963.
Páll H. Jónsson frá Laugum
Sumarbúöir þjóökirkjunnar 1963
Reykjavík, 11. maí
í DAG er koka^dagurinn. —
Bátar eru nú ýmist hættir
eða í þann veginn að hætta
veiðum. Nokkrir munu halda
áfram næstu daga. Afla-
hæstur er Helgi Helgason,
VE, sem róið hefur frá Pat-
reksfirði. Hann Iagð'i 1390
tonn á Iand. Skipstjóri og
aflakóngur er Finnbog!
Magnússon. Tölur um aflann
á vetrarvertíð verða birtar á
næstunni.

Eins og undanfarin sumur mun
Þjóðkirkjan reka sumarbúðir fyr-
ir börn. Munu búðirnar að þessu
sinni v’erð'a tvær, að Kleppjárns-
reykjum í Borgarfirði, þar sem
tjóðkirkjan hafði starfsaðstöðu í
fyrsta skipti í fyrra í nýjum og
glæsilegum heimavistarskóla
sveitarinnar, og að Löngumýri í
Skagafirði. En á Löngumýri stóð
■agga surnarbústaðastarfs Þjóð-
kirkjunnar og hafa verið sumar-
búðir þar í hverju sumri nema í
tyrra. Frösen Ingibjörg Jóhanns-
dóttir hefur gefið kirkjunni Löngu
nýi'i og var rekinn þar húsmæðra-
,'kóli í vet ir
Sumarbuðirnar ag Kleppjárns-
reykjum hefjast þ. 19. júní og
verða í fjórum flokkum, sem hver
stendur í tvær vikur. Verða
drengjaflokkar fyrst, en síðan tveir
flokkar fyrir telpur. Á Löngumýri
'■eiða tveir flokkar, drengjaflokk-
ur, sem hetsl þ. 4. júlí og telpu-
flokkurinn nefst þ. 19. júlí. Dval-
".rkostnaðu: cerður kr. 850.00 fyr-
ir flokkinn duk ferða. Verða börn
m yngst að verða 9 ára á árinu,
til þess að unnt sé að taka við
peim u! dvaiar í sumarbúðunum.
Með sumarbústaðastarfi sínu vill
Þ]óðkirkjan leitast við að veita
törnum tækifæri til þess að dvelja
í sveit og þi um leið að finna þeim
einhver smáverkefni. Auk þess er
lögð áherzla á leiki og annað
gaman, bæði úti og inni, og þá er
bömunum leiðbeint nokkuð í
föndri. En íyrst og fremst er lögð
aherzla á 'rúarlegt uppeldi barn-
anna með helgistimdum og
fræðslu. Eru þeim gefnar myndir,
og bæði sýndar kvikmyndir og
kyrrmyndir. Þá eru kvöldvökur og
mikill söngur.
Allar nánari upplýsingar um
sumarbúðasfarfið veitir æskulýðs-
fulltrúi Þjóðkirkjunnar á Biskrips
stofu, síma 12236 milli klukkan
10 og 12 og 2 og 4 næstu daga.
Þar verður einnig tekið á móti
pöntunum. Sóknarpresitar munu
líka koma beiðnum um dvöl í
sumarbúðunum áleiðis.
Stuðningsfólk
Framsóknarfl.
athugi:
Utankjörfuridarkosning
hefst í dag. Allir, sem ekki
verða heima á kjördag 9.
júní, ættu að kjósa sem fyrst
svo að atkvæðin komist ör-
ugglega í viðkomandi kjör-
deild fyrir kjördag. Kjósa
má hjá sýslumönnum, hrepp
stjórum, bæjarfógetum og
í Reykjavík hjá borgarfógeta
— Melaskólanum í kjallara.
— Þar verður opið alla virka
daga frá kl. 10—12, 14—18
og 20—22. Sunnudaga kl.
14—18. Erlendis er hægt að
kjósa hjá íslenzkum sendi-
fulltrúum.
Listi Framsóknarflokksins
í öllum kjördæmum er
B-listinn. Þegar menn greiða
Framsóknarflokknum at-
kvæði í utamkjörfundarkosn
íngu, ner að skrifa stórt B
á kjörseðilinn.
Skr/fstofa flokksins i
Tjarnargötu 26 veitlr allar
upplýsingar viðvíkjandi ut-
ankjörfundarkosningunum.
Símar 15564 — 16066 —
17945
Látið skrifstofuna vita um
þá stuðningsmenn flokksins,
sem verða að heiman á kjör
dag.
TIMINN, simnudaginn 12. maí 1963 —
23