Vísir - 24.12.1929, Blaðsíða 16

VISIR
Mánuðurnir tólf.
(Æfintýri
Einu sinni var kona, sem átti
tvær dætur; var önnur dóttir
hennar sjálfrar og hét Helena;
en hin stjúpdóttir hennar og hét
Marúska. Fyrir dóttur sjálfrar
sín sá hún ekki sólina, en stjúp-
dótturin a gat hún ekki litið réttu
auga og var það ekki af neinu
öðru en að hún var fríðari en
hin. Marúska var góð stúlka og
vissi ekki sjálf um fríðleik sinn;
hún slcildi ekkert í þvi hvað
stjúpan var iliileg í hvert sinn,
er hún leit til hennar.
Hún varð sjálf að vinna öll
verk á lieimilinu, sópa stofuna,
elda, þvo, sauma, spinna, vefa,
bera heim gras og hirða kúna
ein sins Iiðs. Helena hugsaði
ekki um annað en að lialda sér
til og dýfði ekki hendi sinni í
kalt vatn. En Marúska vann
með ljúfu geði, var þolinmóð
sem lamb og umbar skammir
og illyrði þeirra mæðgna með
mestu stillingu. En það stoðaði
ekkert; þær fóru síversnandi og
það var einungis af því að Mar-
úska varð fríðari dag frá degi.
Móðirin hugsaði með sér: „Því
skyldi ég vera að hafa þessa
fallegu stjúpdóttur hér lieima,
þegar hún dóttir mín er henni
síður? Piltarnir munu fara að
koma til þess að sjá sér út konu-
efni og mun þá Marúska falla
þeim í geð, en Ilelenu vilja þeir
ekki sjá.“
Upp frá þessari stundu vildu
þær fyrir hvern mun losna við
vesalings Marúsku; en hún bar
það með þolinmæði, og varð æ
fríðari og fríðari með degi
hverjum. Þær fundu upp á
ýmsu og ýmsu til að kvelja
hana, og var það svo lagað,
að engum vel innrættum manni
mundi slíkt til hugar koma.
Það var einhvern dag í miðj-
um janúarmánuði, að Helena
vildi fá fjólur. „Farðu, Mar-
úska,“ sagði hún, „sæktu mér
fjóluvönd út í skóg. Eg ætla
að stinga honum undir beltið
og hafa hann til þess að lykta
af honum.“
„Guð hjálpi mér, elsku syst-
ir,“ sagði vesalings stúlkan,
„ertu öldungis frá þér? Eg hefi
aldrei heyrt, að fjólur vaxi
undir snjónum.“
„Ertu að lcoma með umyrði,
ófétið þitt,“ sagði Helena, „þeg-
ar eg skipa þér. Snáfaðu á
augalifandi bragði út í skóg, og
komirðu ekki með fjólur, þá
drep eg þig.“
Stjúpmóðirin þreif í Marúsku
og hratt henni út um dyrnar og
rak fyrir lokuna á eftir henni.
Stúlkutetrið gekk til skógar og
grét beisklega. Fannfergja var
mikil og hvergi sporrækt. Aum-
ingja Marúska viltist og viltist
lengi. Hún kvaldist af hungri
og nötraði af kulda. Hún bað
til guðs, að hann tæki sig held-
ur burt úr þessum heimi. Þá
sá hún ljósbjarma nokkurn í
fjarska. Gekk hún þá á bjarm-
ann og kom upp á fjallstind.
Á tindinum brann eldur mikill
og voru kringum eldinn tólf
steinar; sátu á þeim steinum
tólf menn. Þrír voru gráskeggj-
aðir, þrír voru yngri, þrír voru
enn yngri og þrír voru lang-
yngstir og voru þeir fríðastir.
Þeir mæltu ekki orð, og horfðu
þegjandi í eldinn. Þessir tólf
menn voru mánuðirnir tólf.
handa börnum).
Desember sat efstur, og var
bæði liár lians og skegg hvítt
sem mjöll. Hann hélt á staf í
liendi. Marúska varð hra.dd og
stóð stundarkorn cins og agn-
dofa, en þvi næst herti hún upp
liugann, gekk nær og sagði með
bænarrómi:
„Leyfið- mér, góðir menn, að
orna mér við eldinn, eg nötra
og skelf af kulda.“
Desember kinkaði kolJi og
mælti: „Hvernig stetdur á
þessu stúllca mín, að þú ert
hingað komin? Hvers ert þú
að leita?“
„Eg er að leita að fjólum,“
ansaði Marúska.
„Það er ekki rétti tíminn til
að fara í fjóluleit,“ sagði Des-
ember, „þegár jörð er undir
snjó.“
„Það veit eg vel,“ sagði Mar-
úska raunalega, „en Helena
systir mín og stjúpa min hafa
skipað mér að koma með fjól-
ur úr skóginum, og komi eg
ekki með þær, drepa þær mig.
Æ, gerið það nú fyrir mig,
smalamenn góðir, og segið mér
hvar eg get fundið þær.“
Þá stóð Desember upp, gekk
til yngsta mánaðarins, fékk
honum stafinn i hönd og mælti:
„Sest þú nú efstur, Mars bróð-
ir!“ Marsmánuður settist þá
efstur og veifaði stafnum yfir
eldinum. í sama vetfangi log-
aði eldurinn hærra, snjóinn tólc
að leysa, brumi skaiit út úr
trjánum, grasið grænkaði und-
ir beykitrjánum og í grasinu
spruttu upp litfögur blómstur;
það var komið vor.
I leyni undir runnunum
blómguðust f jólur, og ekki vissi
Marúska, fyr en svo mikið var
orðið af þeim, að líkast var
sem einliver liefði breitt út
dökkbláan dúk.
„Tíndu nú, Marúska, og vertu
fljót,“ sagði Mars.
Marúska tindi allshugar glöð,
þangað til liún var búin að
safna í stóran vönd. Siðan
þakkaði hún mánuðunum fyr-
lr og skundaði fegins hugar
heim á leið. Og heldur en ekki
gekk yfir þær Helenu og stjúp-
una, þegar þær sáu livar Mar-
úska kom, og bar lieilan vönd
af fjólum. Þær gengu til dyra
og luku upp, og lagði fjólu-
ilminn um alt liúsið.
„Hvar hefirðu tínt þær?“
sagði Helena stygglega.
„Hátt uppi á fjalli, þar var
fjarskinn allur af þeim, undir
runnunum," svaraði Marúska.
Helena tók við fjólunum,
stakk þeim undir beltið, þefaði
af þeim og lét móður sína lika
þefa af þeim, en ekki varð
henni að vegi, að segja systur
sinni að þefa af þeim líka.
Daginn eftir sat Helena auð-
um höndum lijá ofninum, og
fór hana að langa í jarðarber.
„Farðu, Marúska, og sæktu
handa mér jarðarber út í skóg,“
sagði hún við systur sína.
„Æ, guð hjálpi mér, systir
mín, hvar ætti eg að finna jarð-
arbér,“ svaraði Marúska, „eg
liefi aldrei heyrt að jarðarber
yxu undir snjónum.“
„Ertu að liafa umyrði, ófétið
þitt, þegar eg skipa þér? Snáf-
aðu út í skóg, og komirðu ekki
með jarðarber, þá lem eg þig
til dauðs.“
Stjúpan þreif í Marúsku,
liratt henni út um dyrnar og
hleypti fyrir lokunni á eftir
henni. Stúlkan fór út í skóg-
inn og grét beisklega. Djúp-
fenni var á jörð, og hvergi
sporrækt. Marúska viltist og
viltist lengi. Hún kvaldist af
hungri og nötraði af kulda. Þá
sá liún langt i burtu sama ljós-
bjarmann, sem liún liafði séð
daginn áður. Gekk hún á ljósið
allshugar fegin. Hún kom aft-
ur að eldinum mikla, sem
mennirnir tólf sátu í kringum.
Desember sat efstur.
„Æ, leyfið mér, góðir menn,
að orna mér við eldinn, eg
nötraog skelf af kulda,“ sagði
Marúska með bænarrómi.
Desember kinkaði kolli og
mælti:
„Hví ert þú kominn hér aft-
ur? Hvers ertu að leita?“
„Eg er að leita að jarðarberj-
um,“ svaraði Marúska.
„Það er ekki rétti tíminn
núna að leita að jarðarberjum,
þegar snjór liggur á öllu,“ sagði
Desember.
„Það veit eg vel,“ sagði Mar-
úska raunlega, „en Helena syst-
ir mín og stjúpa mín liafa skip-
að mér að koma með jarðar-
ber; komi jeg ekki með þau,
þá drepa þær mig. Æ, gerið
það nú fyrir mig, smalamenn
góðir, og segið mér hvar eg
muni geta fundið þau.“
Þá stóð Dessember upp, gekk
til mánaðarins, sem sat and-
spænis honum, fékk honum
stafinn í hönd og mælti:
„Sest þú efstur, bróðir Júní.“
Friðleiksmánuðurinn Júní
settist þá efstur, og veifaði
stafnum yfir eldinum. 1 sama
vetfangi blossaði loginn i liáa
bragði, jörðin grænkaði, trén
laufguðust, fuglarnir tóku að
syngja, allskonar blómstur
spruttu í skóginum, og það var
sumar. Þar voru hvítar agnar
smáar stjörnur, eins og einliver
liefði sáð þeim út. Það mátti
sjá, hvernig þessi hvítu smá-
stirni breyttust í jarðarber;
jarðarberin þroskuðust fljótt,
og fyr en Marúsku varði, varð
svo- krökt af þeim í grænum
grassverðinum, að líkast var
sem einhver hefði stökt þar
blóði yfir.
„Tíndu, Marúska, og vertu nú
fljót,“ sagði Júní. Marúska tíndi
ofurfegin, og þangað til hún
liafði fylt svuntu sína. Síðan
þakkaði hún mánuðunum fyr-
ir og skundaði glöð í huga
heimleiðis.
Þær Ilelena og stjúpan undr-
uðust stórum, er þær sáu Mar-
úsku koma með svuntuna fulla
af indælum jarðarberjum. Þær
lilupu til dyra og luku upp, og
lagði ilminn af jarðarberjun-
um um alt liúsið.
„Hvar hefirðu tínt þau?“
sagði Helena stygglega.
„Eg tíndi þau efst uppi á
fjalli; þar vex ógrynni af þeim
undir beykitrjánum.“
Helena tók við jarðarberjun-
um, át sig sadda og gaf móð-
ur sinni að éta, cn ekki varð
henni að vegi, að segj a við Mar-
úsku: „Vilt þú eklci smakka á
þeim líka?“
Jarðarberin höfðu smakkast
Helenu prýðilega og á þriðja
degi fór hana að langa i gló-
rauð epli.
' „Farðu, Marúska, út í skóg,
og sæktu mér þangað rauð
epli,“ sagði liún við systur sína.
„Elsku systir,“ sagði Mar-
úska,“ hvernig ætti eg að geta
fundið epli, núna um hávetur-
• „ 66
ínn.
„Ertu svo djörf, að mælast
undan skipan minni, ólcindin
þín? Farðu á auga lifandi bili
út í skóg, og komirðu ekki aft-
ur með rauð epli, þá drep eg
Þig“
Stjúpmóðirin liratt Marúsku
síðan út um dyrnar og liarð-
læsti á eftir henni.
Vesalings stúlkan flýtti sér
nú út í slcóginn og grét sáran,
undan þessari vonsku meðferð.
F annf ergj an var mikil, oglivergi
sporrækt. En í þetta. sinn fór
hún ekki vill vegarins, heldur
gekk liún rakleitt upp á fjalls-
tindinn, þar sem eldurinn mikli
var, sem mennirnir tólf sátu
í kringum. Þeir voru þar allir
og sat Desember efstur.
„Æ, leyfið mér, góðir menn,
að orna mér við eldinn, eg
nötra og skelf af kulda,“ mælti
stúlkan.
Desember kinkaði kolli og
mælti:
„Því kemur þú hingað aftur,
og hvers ert þú að leita?“
„Eg er að leita að rauðum
eplum,“ svaraði Marúska.
„Þau eru liér ekki til á þess-
um árstíma,“ sagði Desember.
„Það veit eg vel,“ mælti Mar-
úska raunalega, „en Helena
systir mín og stjúpa min hafa
skipað mér að koma með rauð
epli úr slcóginum, og komi eg
ekki með þau, þá drepa þær
mig. Æ, gerið það nú íyrir mig,
smalarnir góðir, og segið mér,
livar eg get fundið eitthvað af
eplum.“
Þá stóð Desember upp og
gekk til eins af eldri mánuð-
unum, rétti honum stafinn og
sagði:
„Sest þú efstur, September
bróðir!“
Septembermánuður settist þá
efstur og veifaði stafnum yfir
eldinum. Og eldbálið blossaði
rauðglóandi og snjórinn hjaðn-
aði, en það var siður en svo,
að trén skrýddust laufi, lieldur
hrundu laufblöðin af þeim,
livert af öðru, og fejdcti svalur
vindurinn þeim yfir gulnaðan
grassvörðinn. Marúska sá ekki
núna eins mörg litfögurblómst-
ur og í fyrri skiftin. I lilíðar-
breklcunni blómguðust rauðar
nellikur, i dalnum stóðu gul-
leitir eskiviðir og undir beiki-
trjánum uxu stórvaxnir burkn
ar og þéttgróin bergflétta. En
Marúska skygndist ekki um eft-
ir öðru en rauðum eplum, enda
kom liún líka auga á eplatré
eitt, og sá rauð epli Inmga liátt
á greinum þess.
„Flýttu þér að lirista niður
eplin, Marúska,“ sagði Septem-
ber.
Marúska varð hjartans fegin
og liristi tréð, og féll þá niður
eitt epli. Hún hristi i annað
sinn, og féll þá aftur niður epli.
„Flýttu þér-nú heim,“ sagði
mánuðurinn.
Marúska gerði eins og henni
var sagt, þakkaði mánuðinum
lijartanlega fyrir og skundaði
heim.
Þær Helena og stjúiian undr-
uðust mjög, þegar þær sáu
Marúsku koma með eplin. Þær
luku upp og Marúska fékk
þeim eplin.
„Hvar hefirðu lesið þessi akl-
ini?“ simrði Helena.
„Efst uppi á fjalli,“ svaraði
Marúska, „þar vaxa þau, og
þar er nóg af þeim.“
„Þvi komstu ekki með fleiri,
eða hefirðu élið þau á leið-
inni?“ sagði Helena bálvond.
„Æ, systir mín góða,“ sagði
Marúka, „eg hefi ekki etið af
þeim minsta bita. Eg liristi einu
sinni, og þá datt niður eitt epli,
eg liristi í annað sinn, og þá
datt niður annað epli til; þeir
lofuðu mér ekki að hrista leng-
ur. Þeir skipuðu mér að fara
lieim.“
„Farðu bölvuð,“ sagði Helena
og ætlaði að berja Marúsku.
Vesalings stúlkan fór að liá-
gráta og bað guð að taka sig
lieldur en að láta sig sæta þess-
um misþyrmingum af systur
sinni og stjúpu. Hún flýði fram
í eldliús, en sleikjahítin systir
liennar fór að borða annað epl-
ið. Smaklcaðist lienni það svo
vel, að liún sór sig um, að
svona ljúffengt epli hefði hún
aldrei bragðað á æfi sinni.
Stjúpunni smakkaðist ekki síð-
ur, og átu þær upp bæði eplin
og langaði nú í meira.
„Heyrðu, mamma,“ sagði
Helena, „komdu með loð-
skinnskápuna iiiína“, eg ætla
að fara sjálf út í skóginn. Hún
er viss með að eta þau upp á
leiðinni, ókindin sú arna. Eg
skal liafa upp tréð og hrista
niður öll eplin,hvort sem nokk-
ur leyfir það eða ekki.“
Móðirin reyndi að telja hana
af því, en það var ekki til
neins, Helena tólc yfir sig loð-
skinnskápuna, batt klút um
höfuðið og skundaði til skógar.
Móðirin stóð á þröskuldinum
og liorfði lengi vel á eftir
henni.
Jörð var alsnjóa, og hvergi
sást til vegar. Langalengi ráf-
aði Helena og rak græðgin
hana áfram, lengra og lengra
frá lieimilinu. Þá sér liún alt
í einu ljós í fjarska. Hún
greikkaði sporið og gengur á
ljósið. Hún komst upp á tind-
inn, þar sem eldurinn brennur,
þar sem máúuðirnir tólf sitja
umliverfis á steinum sínum
tólf. Hún verður slcelkuð i
fyrstunni, en ekki nema
snöggvast; liún er óðara orðin
jafnörugg og áður, gengur að
eldinum og réttir út hendurnar
til að orna sér; liún biður
mennina alls ekki leyfis, og
mælir ekki orð til þeirra.
„Hvers leitar þú liér? Hví ert
þú liingað komin?“ spyr Des-
ember gamli reiðulega.
„Hvað ert þú að spyrja um
það, karlfiflið þitt? Hvað varð-
ar þig um, hvert eg er að fara?“
ansaði Helenameð þjósti, sneri
frá eldinum og gekk til slcógar.
Þá lét Desember brýnnar
síga og veifaði stafnum yfir
höfði sér. í sama vetfangi
sortnaði himininn, eldurinn
logaði dauft og gerði nú snjó-
fall mikið og hvesti í skóginum
með lierpings lculda og ofan-
drifi. Helena sá ekki spannar-
lengd frá sér, liún viltist æ meir
og meir og valt um í snjófönn.
Hún bölvaði systur sinni, hún
bölvaði góðum guði; limir
liennar stirðnuðu i skjólgóðu
loðskinnskápunni.
Meðan þessu fór fram, von-
aðist móðirin altaf eftir henni.
Ýmist horfði hún út um glugg-
ann, ýmist út uni dyrnar, og
skildi ekki, livi hún kæmi ekki.
Að lokum eirði liún ekki leng-
ur. „Verið getur,“ liugsaði liún,
„að eplin smakkist lienni svo
vel, að liún geti ekki slitið sig
frá þeim.“
Fór hún þá í loðskinnskápu
sína, batt klút um höfuðið og
fór að leita að Helenu. Alt var
ein snjóbreiða og ein vegleysa.
Hún kallaði á Helenu, en eng-
inn gegndi. Iiún ráfaði og rölti
langa-lengi. Snjóinn dreif nið-
ur og vindurinn var nístings
kaldur.