Forvitin rauð - 01.06.1981, Blaðsíða 23

23
Vamarræða Aðalsteins
Hér í blaðinu er aðeins
minnst á kynlifsfræðslu í
skólum, i viðtalinu við
unglingana, og eru þau öll
sarrmála um að sd fræósla
sé ekki skipulögð og fari
mjög eftir einstökum kenn-
urum og viðhorfum þeirra.
Hins vegar má segja að
margt hafi breyst síðan
fyrir um það bil 50 árum
en þá var fólk fordænt
fyrir slikt svo þróunin
befur verið einhver i þess-
um málum þó ekkert stór-
átak hafi verið gert. í
Kvennasögusafninu rákumst
við á hækling san Aóal-
steinn Sigmundsson gaf dt
til að verja slikt athæfi
árió 1934. BaEklingurinn
ifar gefinn dt eftir fyrir-
lestur sem fluttur var i
tfýja Biói og hét: "Á að
fræða börn og ungbinga um
kynferóisleg efni?"
Áódragandi þessa máls var
að tveir drengir i Austur-
bæjarskólanum sýktust af
kynsjukdcm, og við rann-
sókn kan i ljós að fleiri
börn voru sýkt. Upp dr
þessu spratt mikil umræða
og vildu menn rekja málið
til Austurbæjarskólans þar
san Aóalsteinn Sigmundsson
var kennari. Kan i ljós aá
hann hafði gert sig "sekan"
um aó frasða nanendur sina
um "byggingu og starf mann-
legra kynfæra" .. Þessi
fyrirlestur varð siðan
varnarræða hans sem flutt
var 18.febrúar 1934. Þar
færir hann rök fyrir máli
sinu og drepur á það hvern-
ig ástandið var i bænum á
þessum tima. Hann hefur
fyrirlestur sinn á þvi aó
velta fyrir sér hvort
fræósla um þessi efni eigi
rétt á sér i skólum og
segir:
"Mér hefir verið stefnt
fyrir dómstól almennirgs
i bænum fyrir þann verknað
sem ég hefi þegar getiö um
hver er. Ég er mættur hér
fyrir þeim dónstóli, og
fyrir honum ætla ég nd
að leiða fram rök og vitni
fyrir máli minu......En
ég leyfi mér að biója yður,
háttvirtu dónendur minir,
aö leita meó mér að svari
vió þessari spurningu: Á
aó fræða unglinga un kyn-
ferðisleg efni, áður en sá
timi kemur að aó þeim takl
að steðja kynferðislegar
tettur? Hvort er liklegra
að sd fræósla verói tilefni
til hrösunar eða að hdn
hjálpi til aó forða frá
hrösunum? Getur fræðsla
um þessi efni átt heima i
skólunun? Eða getur kann-
ske jafnvel verið rétt það,
sem ég trdi yður rú þegar
fyrir að er bjargföst sann-
faring min, að hver sá
kennari bregðist mjög
alvarlega skyldu sinni,
son fræðir ekki nanendur
sina um kynferðisleg efni
né býr þá undir að mæta
kynferðislegum haattum.
Við skulum byrja á þvi
að athuga, hvemig ástand-
ið hefur verið undanfarið
og nvemig það er enn við-
ast um þær upplýsingar sem
ungimgar tá um þau efni
sem snerta kynferðislif
manna, og tilorðning nýrra
einstaklinga, og þau lif-
faari likamans, sam vinna
að viðhaldi kynsins. Það
er skemmst af að segja, að
allt þess háttar hefir ver-
ið hjdpað svo mikilli hulu
og vafið i svo mikla leynd-
ardóma sem unnt er ...
Bömin leita sér fræóslu i
myrkrinu og skdmaskotum ef
þau geta ekki fengió hana
á hollan og góóan hátt.
Upplýsingar um kynferðis-
efnin, son gæfa og frsmtið
einstaklings, þjóðar og
mannkyns veltur svo mjög
á, fá börnin og unglingarrr
ir i kámugum sögum og
meira eða minna tviræðu
klárrskrafi, annað hvort,
ábyrgðarlausra og óviðkan-
andi manna eóa litið
fróðra jafnaldra."
Aóalsteinn talar um það
hvernig skólarnir endur-
spegli viðhorf umhverfis-
ins til þessara mála og
bendir á aó i kennslubókum
i náttdrufræói hafi ekkert
verió minnst á kynfæri
manna "frekar en vera
mundi að menn væru gersam-
lega kynlausar verur".
Sióan rifjar Aðalsteinn '
upp hvernig hann og hans
kynslóð fengu sina fyrstu
fræóslu um kynlifið og
hvaða áhrif þaó hafói aó
fá svo afskramda mynd sem
raun bar vitni. "Ég man
ljóslifandi hvernig ég
fékk aó vita þetta allt
hjá öðrum dreng, þegar ég
var tólf ára gamall. Það
var farió svo óhreinlega
með efnið, eins og þetta
væri aðeins efni i óvið-
eigandi fyndni. Svona var
algengast að drengir af
minni kynslóð fengju þekk-
ingu sina. Eðlileg afleið
ing af þvi var sú, að lang
flestir þeirra héldu áfr-
am alla ævi að lita á kyn-
ferðisleg efni eins og þau
væru skopleg og saurug, og
árangurinn varð sá að þeir
gátu ekki borið viróingu
fyrir þeirri konu, sen
þeir lifðu i samlifi við,
enda þótt hdn væri móðir
bama þeirra. Af hugleysi
héldu foreldrarnir áfram
að treysta tilviljuninni,
og hljóta þó feðumir að
hafa munað, hvernig þeir
fengu fyrstu upplýsingar
sinar . Ég skil ekki
hvernig menn hugsa sér að
slik aðferó hjálpi sann-
leikanum og heilhrigðu
siðferði."
B.H.
Úr kveimasögusafmnu
Skríftarmál Ólafar ríku
Kafli sá sem hér fer
á eftir er úr skjali,
sem hefur geymst í upp-
skrift frá átjándu öld.
1 uppskriftinni er þess
ekki getið hver höfund-
urinn sé, en gömul munn
mæli segja, aó á Skarói
á Skarðsströnd hafi
verið til á skinnhand-
riti fram eftir öldum
- skriftarmál ðlafar riku
Ölöf ríka Loftsdóttir
var húsfreyja á Skarði
á síðari hluta 15.aldar
líklega voldugust þá-
lifandi kvenna. Það
styður þessi gömlu munn
mæli, að af textanum
má ráóa, að sú sem hann
skrifar hefur verió rík
og mikil fyrir sér. Mál
far og stíll bera élnnig
það greinilega svip af
timabilinu sem skjalið
er kennt við, aó ekki
þykir ti1 greina koma
að um seinni alda til-
búning sé aó ræöa.
Þessi skrif eru ein-
stök í sinni röð vegna
þess aó fjallaó er á
afar persónulegan hátt
um mál, sem ekki eru
algengt viðfangsefni í
heimildum frá miðöldum,
þ.e.a.s. kynlífió. Sá
möguleiki hefur verið
nefndur að þetta sé út-
tekt kaþólskra skrifta-
feðra á syndum semkorur
játuðu á sig, en textinn
virðist of persónulegur-
til aó svo megi vera.
Lesendur geta svo velt
þvl fyrir sér, hversu
trúlegt það er að hann
sé skrifaður af karl-
manni. I því tilfelli
mætti líka teljast
undarlegt, að persónu-
legar aðstæður væru
ákvarðaóar jafn nákvæm-
lega og gert er - konan
er rík, á jarðeignir
víða og fer I ferðalög.
,Sé hins vegar raun-
verulega um skriftamál
að ræða liggur beint
vió að spyrja hvers
vegna I ósköpunum var
þetta skrifað niður.
Skriftir voru jú einka-
mál skriftaföóur og
skriftabarns og lágu
þungar refsingar við
trúnaðarbroti. Sú til-
gáta hefur verið sett
fram og verður að telj-
ast möguleg skýring,
aó konan sem skriftaði
hafi búist við dauða
slnum einhversstaóar
þar sem ekki voru tök
á aó ná I prest. Þvl
hafi hún skrifaó niður,
eða lesið fyrir þær
syndir sem henni lá
mest á að fá fyrir-
gefnar, til aö geta
dáið sæl I þeirri trú
að presturinn sem stíl-
að var ti1 hefói vald
til að ganga frá hennai
málum við almættið.
En burtséð frá þvl,
hvort að Ölöf Lofts-
dóttir, einhver óþekkt
kona eða kaþólskur
prestur, hafa fært þann
texta I letur sem hér
birtist, má llta á hann
sem ófagurt vitni um
þau boð og bönn sem
kaþólska miðaldakirkjan
viðhafði til að bæla
kynlíf fólks og vió-
halda blygðun kvenna á
llkama sínum. Þarna
liggur angi af þeim
sögulegum rótum kvenna-
kúgunárinnar sem við
erum að berjast vió
enn þann dag I dag.
Misgert hef ég, andleg-
ur faðir, I raskan
heilags hjúskapar, þvl
að ég elskaði sjaldan
minn eigin bónda eftir
guðlegu lögmáli, ver-
andi oftlega I líkam-
legu nærveru vió hann
bæði á helgum tíðum og
föstutlðum, samþykkj-
andi honum I ólofaðri
sambúð á margan hátt,
sem mér þótti eftir-
látlegast. Og þó ég
hefði I fyrstu eigi
fulla ástunda eða viljc
til að brigóa þeirri
samkvomu, sem mér er
einslega sett I lög-
málinu, þá dróst það aí
okkru blíðlæfi að síð-
ustu I sameiginlegri
viðureign og holdlega
samþægt. Ég hafði oft-
legar girnd og fýst áð
fremja þenns hlut með
óleyfðum holdsins
breyskleika en til-
heyrilegri hugsan með
guðhræðslu aó geta
Guði afspringi, sem
hann sjálfur hefur
boðið I réttlegum hjó-
skap. Oftsinnis sam-
tengdumst ég mínum
bónda frá þeim tlma,
sem ég undirstóð mig
hafandi vera að barni
og þangað til ég varð
léttari. Og ei síóur
þaðan frá og til þess
tíma, sem ég gekk I
kirkju, þvl að þessir
tímar eru mér bannaðir
af Guði. Og allteins
gaf ég mér engan gaum
að því, hvað mér hæfði
sakir þess heimuleika,
er ég hafði til synd-
arinnar og míns bónda.
Ég féll og oftlega I
þann fordæmilega glæp I
Guðs augliti, að ég
syndguóumst með mínum
bónda þann tíma, sem ég
hafði blóðfallssótt,
aigi óttandist, að ef I
þeirri aflaglegri sam-
búð gætum við bapn, yrði
ba<5 annaðhvort likþratt
eða djöfulótt eóa öðrum
kynjameinum slegið. Og
svo margfaldléga saur-
gaða ég mig I fyrrsögð-
um lesti, að ég lét mér
að baki með gleymingu
Guðs boðorða þá kristi-
lega játan, er minni
sáluhjálp til heyrði,
gleðjandist stund af
stundu I ástundan þess-
arar syndar. Því að
þótt ég viti, að ein,
en engin önnur, sé rétt-
leg sambúð karls og konu
að karlmaðurinn á kon-
unnar kviði liggi, með
hverja aðferð ég var
oftlega I nálægð við
minn bónda, þá afneitti
ég alleins mörgu sinni
þessari aðferð, svo að
stundum lágum vió á
hliðinni bæði, stundum
svo, að ég horfói undan,
en hann eftir, fremjandi
I hverri þessari sam~
kvomu holdlega blíðu
með blóðsins afkasti og
öllum þeim hræringum
liða og lima okkar
beggja, sem ég mátti
hana framast fýsta, sam-
tengjandi það með blaut-
lega kossa og atvik orð-
anna og átekning hand-
anna og hneiging lík-
amans i öllum greinum
3vo bar það og til stuní
um, þó hskalegt væri, ef
|g hafði nokkura styggð
eða reiting míns bónda
ófyrirsynju og hann
vildi mig þýðast, hugs-
aói ég, að hann skyldi
missa þeirrar gleði,
sem ég mátti honum veita
og útgefa. Hafði þær
hræringar með sjálfri
mér, áður hann bar sig
til nokkurra gjöróa, að
mitt náttúrulega eðli
losaðist burt úr ti1-,y
\ heyrilegum stað og I
ógildan akur á minn
líkama, myrðandi það
efni og undirstöóu, sem
afskaplegt er, sem al-
máttugur Guð hefir til
ætlað, að af samblandi
blóðsins má gjörast.
Oftsinnis hefi ég styggt
og sturlað minn bónda
með mörgum ásakanaorðum
beiskrar úlfúðar og gef-
ið honum margan tíma
rangan grun um slna ráð-
vendi, að hann mundi
eigi dyggilega sína æru
og trú við mig hál'da,
þó að ég hefði það enga
kynning af utan góða.
Og hér fyrir hefi ég
honum oft verió óvilj-
anleg, innt til þeirra
Frh. á bls. 22