Morgunblaðið - 02.11.1953, Síða 27

Mánudagur 2. nóv. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
27 t
• •
ÍÞRÓTTIR
ÞEIR GERÐU
RÆGAIM
FJÖRUTÍU ár er ekki langur
tími í tilveru þjóðar. En ef litið
er 40 ár aftur í tímann, er litið
til bernskuára íslenzkrar íþrótta-
hreyfingar. Svo ungur að árum er
sá stofn, sem greinar íþrótta á
íslandi hafa síðan vaxið út frá.
Skemmtilegt væri að geta
skyggnst fram í tímann og sagt
fyrir um það, hve öflug íslenzk
íþróttahreyfing verður að 40 ár-
um liðnum — eða 1993. Hvort
draumar hinna ungu og fram-
sæknu manna sem gerðu frjó-
anga íþróttanna að stofni fyrir 40
árum, hefðu þá rætztz — hvort
einhverjir þeirra íþróttamanna,
sem hæst ber í dag muni lifa þá,
sem tákn hins hrausta og hreina
meðal þjóðarinnar eins og þeir
gera og hafa gert fram á þennan
dag, þeir sem hæst bar fyrir 40
árum.
En af skiljanlegum ástæðum
verður ekki farið úr í slíka fram-
tíðaróra. A t'mamótum, sem
þeim er þetta blað er gefið út á
er rétt að líta um öxl — til þess
tima sem liðinn er.
En slíkt reynist erfiðara en
ætla mætti í fyrstu — og ógerlegt
að gera slíku „viðliti" skil í einni
stuttri blaðagrein. Það eru engin
tök á því að lýsa hér á þessari
síðu hinum erfiðu aðstæðum
brautryðjendanna, né heldur stór
hug þeirra og framsækni — við
engar aðstæður. Mynd þess sam-
takamáttar, sem þurfti til þess að
ryðja sér íþróttavöll til íþrótta-
iðkana, verður heldur ekki dreg-
inn upp, þó vert væri. Slíkur
samtakamáttur er ekki til í dag.
Starfi einstakra félaga, félaga-
samtaka og einstaklinga fyrir út-
breiðslu íþróttahugsjónarinnar
verður heldur ekki gerð skil í
einni blaðagrein, og eigi heldur
lýst, svo að gagni megi koma við-
fangsefnum og margvíslegu starfi
hinna breiðu fylkinga æskulýðs,
sem hefur skipað sér undir merki
íþróttahreyfingarinnar. Löng
saga verður því gerð stutt —-
geislum kastljóssins beint að ein-
stökum atriðum liðinna tíma,
atriðum sem snertu strengi í
þjóðarhjartanu á þann hátt að
menn fundu að sú þjóð er ríkari
sem á öfluga og trausta íþrótta-
hreyfingu.
Fámenn þjóð getur vart vænzt
þess að eiga á öllum tímum getu-
meiri íþróttamenn en áður hafa
gert garðinn frægan. Þjóð getur
þessi árin átt beztu glímumenn,
hin næstu árin beztu frjálsírþótta
menn o. s. frv. — Við þekkjum
þetta sama frá öðrum sviðum
þjóðlífsins. Á einum tíma á þjóð-
in mörg og góð ljóðskáld, á öðr-
um tíma er ljóðskáldin fá, en
listmálarar margir og góðir.
Þannig hefur þetta verið og er
á íslandi. Um og upp úr síðustu
aldamótum skipaði íslenzk glíma
öndvegissess meðal íþrótta hér á
landi. Einn glímukappinn öðrum
snjallari kom fram á sjónarsvið-
ið. Fólkið þyrptist þar að er þeir
glímdu.
Við sötyðum aliir: NEI
Og ýmsir þeirra gerðu garðinn
frægann. 1908 fór lítill hópur ísl.
glimumanna í sýningarför til
Olympíuleikjanna í Lundúnum.
Einn þeirra, Jóhannes Jósefsson,
— þeirra mestur að afli — keppti
í grísk rómverskri glímu, iþrótt,
sem hér á landi var óþekkt og
ekki iðkuð. Hann glímdi og
glímdi, skellti andstæðingnum
stundum eftir örstutta viðureign,
en aðrar glímur urðu langar og
tvísýnar. En þessi íslenzki braut-
ryðjandi var einn fjögurra glimu-
. manna sem uppi stóðu þegar loka-
þáttur glímukeppninnar hófst —
fjórir menn stóðu uppi. Hinir
voru fallnir úr leik.
í fyrstu úrslitaglímunni meidd-
ist hann en eigi tókst andstæð-
ingi hans að fella hann. Jóhannes
stóð þegar glimutímanum var
lokið — en tapaði á stigum. Með
máttlausa hendi yfirgaf hann
glímuvöllinn og var ekið í sjúkra
hús með brákað bein. Hann vakti
athygli og hann gerði garðinn
frægan.
Fjórum árum síðar var enn
undirbúin Olympíuför. Enn hafði
glímunni aukizt ásmegin, en af-
reksmenn í öðrum íþróttagreir:-
um höfðu vakið á sér athygli.
Þeim sem í fylkingarbrjósti voru
var ljóst að nauðsynlegt væri að
stofna samband allra íþrótta-
félaga landsins, sem þá óðum
fjölgaði, og að það samband yrði
fulltriii félaganna bæði hérlendis
og erlendis. Á fundi, sem allir
helztu íþróttamenn í Reykjavík
sátu, var sambykkt í einu hljóði
að stofna Í.S.Í.
Sigurjón Pétursson á Álafossi
Varð fulitrúi ÍSÍ í viðskiptum
sambondsins við dönsku Olymníu
nefndina, en til hennar varð að
sækja um þátttökulevfi. þar eð
Danir fóru með utanrikismál fs-
lands. Sigurión hefur sjálfur saet
Svo frá viðskiptum sínum við
nefndina og því sem á eftir
fylgdi.
„Það var tekið vel á móti okk-
ur, mér var lofað aðstoð um að
ísl. glíman yrði sýningargrein.
Mér var ennfremur lofað að við
sem tækjum þátt í leikjunum
sem keppendur fengjum að bera
nafnið ísland á brjósti — en í
dagskrá yrði að standa — Island
(Danmark) innan sviga og að við
fengjum að ganga inn á leikvang
við opnun leikjanna, undir nafn-
inu ísland á sérstöku spjaldi, á
eftir danska íþróttafólkinu.
Ég var hinn ánægðasti og skrif-
aði þetta allt heim er samþykkt
var og undirbúningurinn hér
heima var hafinn. — Allir lands-
menn vita hvað margir fóru og
hverjir það voru.
En daginn áður en að Olympíu-
leikarnir skyldu opnast fékk ég
bréf frá form. dönsku nefndar-
innar um að við íslendingar
skyldum ganga á leikvang
Olympíu þannig, að dönsku
íþróttamennirnir er þátt skyldú
taka í sjálfum leikjunum skvldu
ganga næstir danska fápanum,
svo íslenzku íþróttamennirnir þá
dönsku iþróttamennirnir er sýna
skyidu leikfimi o. fl. en þeir voru
um 300.
Okkur brá í brún, því við
höfðum hugsað okkur annað eft-
ir því sem áður er sagt og ég
taldi tryggt.
Næsta dag mættum við á þeim
stað er allir íþróttamennirnir
mættu til inngöngu á Stadion.
Þar áttum við tal við hr. Hansen
og aðra nefndarmenn hinnar
dönsku Olympíunefndar og var
eigi hægt að fá því umþokað er
þeir höfðu ákveðið. Við sögðum
því allir NEI við því að ganga inn
á leikvanginn í þessari röð, og
var nafnspjald okkar „Island“
eitt eftir á því svæði, sem allir
íþróttamennirnir höfðu safnast
saman á.
Við héldum til áhorfendastæða
okkar á Stadion og vorum áhorf-
endur að opnun leikjanna.
Okkur sárnaði þá í bili ósann-
girni þessara dönsku manna. En
þess fastara brann það inn í okk-
ur, sú hugsun, að gera okkar hlut
svo sterkan í sjálfstæðisbaráttu
Islands, að það yrði fyrr en varði
þátttakandi í Olympíuleikjunum,
og að það gæti á sínum tíma sent
sína syni og dætur undir SÍNUM
EIGIN FÁNA og hefði þá vel
þjálfaða æsku sem stæði við hlið
beztu íþróttamanna annarra
þjóða og sem innu einhvern tíma
það afrek, að þjóðsöngur íslands,
,,Ó, Guð vors lands“ yrði leikinn
á Olympíuvöllum til heiðurs
fyrir Island og Islendinga."
Það voru ekki aðeins Olympíu-
fararnir sem stóðu á áhorfenda-
pöllunum undir setningarhátíð-
inni sem brann þessi ósk í hjarta.
Hér heima var stór hópur manna,
sem fegnir hefðu viljað standa í
sporum Olympíufaranna og get-
að tjáð sinar tilfinningar og ósk-
ir í sjálfstæðismálinu. Þessir
brautryðjendur íþróttahugsjónar-
innar fengu góðan hljómgrunn
meðal almennings. Almenningur
leit upp til þeirra sem vildu að
þetta land byggðu fallega vaxið,
vel þjálfað og vel hreint fólk.
Marga slíka væri hægt að nafn-
greina, bæði gengna og ógengna.
En fyrir hugskotssjónum mínum
standa Sigurjón á Álafossi, Bene-
dikt G. Waage og Erlendur Pét-
ursson, en þeir hafa öðrum frem-
ur helgað íþróttunum lífsstarf
sitt — og þeir, sem voru í fylk-
ingarbrjósti fyrir 40 árum, eru
hinir dyggustu boðberar íþrctta-
hugsjónarinnar enn i dag.
En athyglin barst að þessum
einarða íslendingahópi, sem vissi
hvað hann vildi. Baron de
Coubertain, form. alþjóðaolym-
píunefndarinnar reyndist þeim
hinn bezti vinur og þeir glímdu
hvað eftir annað fyrir hann cg
aðra — myndir komu af þeim í
blöðum með góðum lýsíngum og
vinsamlegum ummælum. At-
burðurinn sem átti sér stað við
setningarathöfn Olympíuleikj-
anna í Stokkhólmi 1912 vakti því
það umtal, sem kom illa við þá
er helzt vildu að íslendingar væru
ekki nefndir á nafn — sem sér-
stök þjóð. Þeir gerðu garðirm
frægann.
„MitMsasii bróðirinta “
kotn og sigraði
Glímukapparnir hurfu af leik-
vanginum — og glíman varð að
víkja úr öndvegissessi fyrir öðr-
um íþróttagreinum. íslendingur
gat sér góðs orðstírs í hlaupa-
keppni í Danmörku. Hann hét
Jón Kaldal og gerði garðinn
frægan, með því að ná árangri á
heimsmælikvarða.
Á síðari árum hefur komið í
ljós árangur af löngu og erfiðu
starfi sem miðaði að því að bæta
aðstöðu landsmanna til íþrótta-
iðkana.
Fyrir 40 árum var hægt að
telja íþróttamannvirki á fingr-
um annarar handar. Nú eru í
landinu fjölmargar sundlaugar,
knattspyrnuvellir og íþrótta-
svæði. Það fer ekki mikið fyrir
þeim, þegar talað er um þessi
mannvirki í heild, en sagan að
baki hverrar laugar og hvers
vallar vitnar um erfiðleika og
basl, fjárhagsskort — og aðra
erfiðleika er yfirstígnir hafa
verið.
En sú saga er formálinn að vel-
gengni íþróttamanna okkar á
síðasta áratug. Það er vegna þessa
starfs — fyrst og fremst — sem
Islendingar unnu sigra á erlend-
um vettvangi sem milliónum
Nokkrir þeirra, sem gert hafa garðinn frægan. Að ofan frá vinstri: Örn Clausen og tvíburabróðir
hans Haukur, sem báðir eiga Norðurlandamet. Þá Guðmundur Lárusson og Ásmundur Bjarnason,
sem báðir komust í úrslit í Evrópumótinu í Brussel 1950. Yfir þeim er Torfi Bryngeirsson (i
stangarstökki), Evrópumeistari í langstökki. Þá Gigurður Jónsson Þingeyingur, Norðurlandameist-
ari í 200 m. bringusundi, þá Sigurður Jónsson (KR) sem komst í úrslit í Evrópumeistaramótinu í
sundi 1947. Þá Albert Guðmundsson, dáður af milljónum mar.na fyrir knattspyrnugetu. Fyrir
neðan hann sézt Ríkharður Jónsson með knattspyrnubikar íslands, Gunnar Huseby Evrópumeistari
og Norðurlandamethafi í kúluvarpi, þá Jón Kaldal með nokkra af verðlaunagripum sínum og
fyrir ofan hann Óskar Jónsson, sem varð fyrstur ísleiulinga til að ná árangri, sem gefur meira en
þúsund stig, samkv. finnsku stigatöflunni. Þá er Sigurjóu Pétursson, glímukappi, Jóhannes Jósefs-
son og Finnbjörn Þorvaldsson.
manna eru minnisstæðir. Þrjú
Norðurlandamet í frjálsum íþrótt
um, og meistaratign í sundi, þrí-
vegis unnin Evrópumeistaratign
og aðrir stór sigrar hafa sína
þýðingu fyrir þjóðina. Það hef-
ur verið ánægjulegt að fylgjast
með íþróttamönnunum íslenzku
erlendis. Þeim hefur verið fagn-
að sem „verðugum arftökum
Skallagríms, Skarphéðins cg
Gunnars á Hlíðarenda. Erindi
þeirra væri þó ekki hið sama sem
forfeðra þeirra, að ganga á kon-
ungsfund, heldur að sýna íþrótta-
getu sína“ — eins og blöð skrif-
uðu 1951. Og hér eru fleirj til-
vitnanir, skrifaðar í sigurvímu og
hrifningu yfir getu landa vorra.
★
„í kvöld var það íslenzki fán-
inn sem dreginn var að hún á
stöng sigurvegarans á Bislett leik-
vellinum að landskeppninni lok-
inni. Örlítil vindhviða gekk yfir
leikvanginn og breiddi úr okkar
fagra fána um leið og fyrstu tón-
ar þjóðsöngsins ómuðu yfir leik-
vanginum.
Yfir 10 þús. manns hylltu síð-
an íslenzku sigurvegarana, þökk-
uðu þeim skemmtilega og drengi-
lega keppni og óskuðu þeim tii
hamingju með sigur í 12 greinum
af 20 og sigurinn 1 landskeppn-
inni við Dani og Norðmenn. ís-
land, „minnsti bróðurinn" hafði
komið og sigrað milljónaþjóð-
irnar. Enn einn hlekkur í keðju
norrænnar samvinnu hafði verið
ofinn“. — (Mbl. 4. júlí 1951 er
skýrt var frá landskeppninni við
Dani og Norðmenn í Osló.
★
„Efstur á lista sigurvegaranna
er Torfi. í fyrsta skipti um
margra ára skeið hitti Norður-
landa- og Evrópumethafinn
Ragnar Lundberg Evrópumeist-
ari ofjarl sinn úr hópi Evrópu-
manna .....
4.32. Þetta hlaut að vera úr-
slitastökkhæðin og báðir felldu
í fyrstu 2 stökkunum. Átti Torfi
enn að tapa og vera þó með sömu
hæð og Lundberg? — Nei, „stál-
fjöðrin“ varð einbeitt á svipinn.
Atrennan var góð — þúsundir
manna stóðu á öndinni — og
Torfi lá í sandkassanum, og ráln
vgr á sínum stað. Torf i hafði sigr-
að í „mesta stangarstökkseinvígi
sem háð hefur verið á Stadion“
eins og blöðin kölluðu það.“ —<
(Mbl. 7. júlí 1951).
★
„Og á sama tíma hrífur Huseby
áhorfendurna í hverri umferð.
Hann hefur með sínum mörgu
sigrum náð einhverju undravaldi
yfir áhorfcndum. í hvert skipti,
sem þulurinn tilkynnir: „Og nu
har vi Huseby", ríkti dauðakyrrð