Morgunblaðið - 24.04.1958, Blaðsíða 20

20
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 24. apríl 1958
Tveggja daga saga
Vorþeyr
eftir SELMU LAGERLÖF
v Þýðing : EINAR GUÐMUNDSSON
l>að t>ar oft margt kynlegt við
í forna kaupstaðnum Konunga-
hellu, og eitt sinn kom það fyrir,
að svo seint voraði þar, að jörð
var ekki grænkuð um hvítasunnu.
Dag eftir dag var rakin norðan-
átt, ekkert blóm hafði hætt sér
upp úr moldinni í nöprum næð-
ingnum, ekkert lauf hafði brotizt
úr reifunum. En á hvítasunnudag
voraði loksins.
Ekki var logn né heiðskírt
þenna dag, er brá til sunnanáttar.
Það rak hvítleita bólstra í sí-
breiðu um allt loft, aldrei sást til
sólar, og hann var misvinda og
var að sækja í sig veðrið. Sunnan
vindinum fylgdu ekki aðeins hlý-
indi, heldur einkennilegur þytur,
rétt eins og hann hefði einhvern
boðskap að flytja, fæli í sér ann-
ars konar hreim en aðrir vindar.
Hvar, sem sunnanvindurinn
þaut, tók von bráðai-a að grænka.
Því að öll blöð eða lauf, sem höfðu
verið hjúpuð reifum, heyrðu, að
hann straukst fram hjá þrunginn
fuglasöng og laufþyt fjarlægra
landa, og þá sprengdu þau brún
reifablöðin til þess að komast að
því, hvort þeim hefði misheyrzt
og hvort það væri víst og satt, að
sunnanvindurinn væri kominn.
Og á sömu lund fór um blómin,
sem voru að því komin að springa
út fast við yfirborð jarðar og
höfðu verið á döfinni því nær mán
uð. Vindurinn ýmist straukst eða
þyrlaðist um hagana, og bláu
skógarsóleyjarnar og fjólurnar
heyrðu, að hann bar með sér fiðr-
ildaþyt og lindanið. „Sunnanvind-
urinn er kominn, -unnanvindurinn
er kominn“ — ómaði frá blómi til
blóms, og síðan hleyptu þau í sig
kjarki og sprungu út.
Og þettá varð til þess, að sunn-
anvindurinn ætlaði sér að hrista
flaum af litum yfir víðáttumikil
engin, hagana og skógi vaxnar
hæðirnar umhverfis Konunga-
hellu. Grænu broddarnir á nýja
sefinu gægðust upp við flóðbakk-
ann, skógarsvörðurinn varð hvít-
ur hér og þar af skógarsóleyjum,
akrarnir urðu flauelsgrænir af
mjúkum kornbroddum, bjarkar-
topparnir í skóginum svignuðu sí
og æ, og við hverja sveiflu laufg-
aðist björkin æ meir af ljósgulum
smálaufum, unz engu var líkara
en vindurinn hefði feykt yfir skóg
inn gisinni, gulgrænni blæju, er
varð þéttari með hverri stundinni,
sem leið.
En vindurinn lét sér ekki nægja
það eitt að seiða fram lauf og
blóm. Hann þaut einnig inn í
sjálfa Konungahellu, æddi upp og
niður langa strætið, hvein um
dælutréstokka og býflugnabú, rétt
eins og hann vildi telja þau á að
grænka og blómgast. Hann sópaði
hverjar tröppur, söng við hverjar
dyr, hringsneri hverjum vind-
hana, þyrlaðist eftir öllum breiðu
bryggjunum. Og fólk gat með
engu móti látið vorvindinn land
og leið. Án þess að því væri það
ijóst, heyrði það þyt úr björtum
skógum framandi landa, fann ilm
af jui-taríki ókunnra landa, og
það kom hjörtum þess til að
brenna af þrá. Þeir, sem fóru í
kirkju til þess að hlýða á messu,
heyrðu ekki orð af latínunni, held
ur voru með hugann fyrir utan
kirkjumúrana. Þeir, sem höfðu
legið rúmfastir allan veturinn
voru nær dauða en lífi af sorg yf-
ir því að geta ekki reikað um í
grængresinu, en hinir, sem stál-
heiibrigðir voru, þustu út um bæj
arhliðið og sveimuðu um úti á
engjum og víðavangi og fögnuðu
yfir fölri gróðurnálinni og veik-
um sefstönglunum líkt og þeir
hefðu fundið silfur eða gull.
Uppi á lítilli, brattri hæð í Kon
ungahellu, gnæfði hús, sem var
tilkomumeira en öll önnur hús
kaupstaðarins. Þar áttu kóngur-
inn og drottningin heima, og það
var rétt eins og vorvindinum
væri það kunnugt, því að hvergi
kvað hann og lokkaði meir en þar.
Þá er hann hafði snarsnúizt í ótal
smáhringi í húsagarðinum nokkr-
ar stundir, sönglað við húshorn-
ið og þeytt lævirkjasöng og vor-
ilm inn um túðuna, komu bæði
kóngur og drottning og margt af
hirðinni út í galopnar dyrnar til
þess að hlusta á vorþytinn.
Þegar er konungshjónin voru
komin í gættina, fór á sömu lund
fyrir þeim og öllum hinum: Þau
fundu, að þau gátu með engu móti
annað en haldið ein út leiðar sinn-
ar og fagnað vorkomunni, og þau
tjáðu hirðinni, að þau vildu ekki
fylgdarlið. Þau gengu út kaup-
staðinn, þræddu strætið langa, þar
sem randaflugur suðuðu umhverf-
is óteljandi býflugnabú og fólk
og búsmali flykktist út á grænk-
andi engin. Aðeins einn sveinn frá
bústað þeirra hélt í hámót á eftir
þeim.
Þá er kóngurinn kom út úr
fcaupstaðnum, hélt hann sem leið
lá til hæðanna, er voru í hring að
kalla kringum Konungahellu og
akra þeirra, sem þar bjuggu. Og
hann hélt yfir engi, lundi, sviðu-
garða og .akra með birkilimgerði
umhverfis, sem mynduðu eins og
belti um barrskógi vaxnar hæðirn
ar.
Þar, sem kóngurinn fór, hafði
vorvindurinn yfirleitt yfrið svig-
rúm, svo að hann fylgdi kóngi sí-
fellt og þyrlaðist um hann. Og þá
fór ekki hjá því, að hugsanir
kóngs beindust að vindinum.
Fyrst flaug honum í hug, að
þetta væri kynlegur þeyr. Það var
eins og hann hefði endaskipti á
öllu því, sem maður var vonur að
hugsa og ti'úa. Hann virtist rifja
upp úr djúpum hugans drauma,
þess konar drauma, sem menn
dreymir á því nær værðai’lausum
nóttum, og þeir urðu nú Ijóslif-
‘andi honum fyrir hugskotsauga,
rétt eins og þeir væru veruleikinn
sjálfur. Það var víst og satt, að
eitthvað andhælislegt var við
þeyinn þann arna, svo að maður
varð ringlaður og öðru vísi en
maður átti að sér.
Það gebur stafað af því, hve
’hlýr þeyrinn er, sagði kóngurinn
við sjálfan sig. Ég kann ekki alls
‘kostar við mig í hlýjum þey. Þeg-
ar hvassviðri geisar, er mér venju
lega kalt. Það er þetta, sem er
skrýtið við þeyinn og gerir mig
hálfruglaðan líkt og ég gengi á
höfðinu.
Og kóngurinn furðaði sig æ
meir, því að honum flaug ýmis-
legt í hug, sem aldrei hafði flökr-
að að honum áður, og hann heyrði
og sá ýmislegt, sem hann hafði
aldrei skynjað áður.
Það hlýtur að vera harla ein-
kennilegt að vei-a vorþeyr, hugs-
aði kóngur. Hann lokkar alla út,
hann blæs aldrei árangurslaust;
þegar hvín í honum við eitt hús-
ið, kemur þar út kóngur, og þeg-
ar þýtur í honum við annað hús,
kemur þar út betlari. Og það er
sami vindurinn, sem skekur trén
og seiðir fi'am mjúk lauf úr grein
um sumra trjánna, en þurrt barr
úr greinum annarra. Og hann
töfrar fram lævirkjasöng og
froskakvak, hann sleppir kúm út
úr fjósunum og maurum úr
mauraþúfum og ormum úr grjót-
hrúgunum. Það er hann, sem leys-
ir skipin úr dróma úr ísi lögðum
vetrai’höfnunum og hafrafi’jóang-
ana úr moldinni. Það hlaut að
vera heldur einkennilegt að vera
vox-þeyr.
Kóngurinn gekk og furðaði sig
á, hvernig vindurinn færi að því
að seiða allt þetta fram, sem laut
honum, hvei’su sundurleitt sem
það var. Meðan hann var enn
steinhissa á þessu öllu, heyrði
hann £ tilbót, að ótal raddir fól-
ust í voi'þeynum, og það var líkt
og hann hefði sérstök, ólík hróp
til handa þvi öllu, sem hann þaut
fram hjá. Séi'stakt hróp á þyi’ni-
gerðið, að það skyldi láta hvassa
þyrna koma í ljós, sérstakan radd
blæ fyrir randafluguna, að hún
skyldi koma upp úr moldinni og
taka að safna hunangi, sérstakan
raddblæ fyrir broddgöltinn, að
‘hann skyldi skríða upp úr lauf-
dyngjunni í kjarrinu og taka að
eta snigla og tordyfla.
Þar eð enn þá hafði ekkert ver-
ið unnið að voryrkjum, en mold-
in lá óhreyfð eins og hún hafði
verið, þegar snjóinn tók upp, bar
nú bráðan að, og mjög lá á. Eik-
in laufgaðist því sem sé í sama
mund og seljan og Maríulykillinn
fikaði sig upp úr moldinni um
'sama leyti og bláu skógarsóleyj-
arnar. En vorþeyrinn, sem átti að
■vekja þetta allt, fól í sér fleiri
raddir en nokkur vorþeyr hafði
gert áður, og kóngurinn reikaði
áfram og brosti með sjálfum sér
og reyndi að leggja við hlustirnar.
Hann reyndi að greina sundur
'hinar fjölmörgu, ólíku raddir. —
Var þetta röddin, sem vakti
snigilinn, sem hafði skriðið inn í
'hús sitt? Var þetta i'öddin, sem
'hrópaði á hérann að varpa af sér
'vetrai'búningnum? Hann þóttist
heyra hvellar raddir bora sér nið-
ur í moldina og segja íótunum,
að þær skyldu taka að sjúga nær
ingu, og fræjunum, að þau skyldu
fara að skjóta frjóöngum, og hon-
um heyrðist lúðraþytur gjalla
langt inni £ skóginum og berast æ
lengra og boða voi'komuna við
bjarnarhíðin og grenin.
Ef vox-þeyrinn hafði sérstakar
raddir fyrir allt annað, hugsaði
kóngur, þá hlaut hann líka að
hafa ákveðna rödd fyrir hann
sjálfan og þá ekki síður fyrir
drottninguna.
Hefði þeyrinn sérstaka rödd
honum sjálfum til handa og hann
gæti greint hana, þá hlyti það að
verða dásamlegt. Þá myndi hann
vakna til nýs ástands, sem hann
kunni ekki enn skil á. Og hann
var hissa á þvi, hvf vindurinn tal-
aði ekki við hann líkt og hann
talaði við stói'u, gömlu eikina f
skógarásnum og toppstýfða píl-
viðinn, sem slútti út á veginn.
Og kóngi varð litið á, hve hann
var stói'hentur, æðai'nar þiútnar
og sigg eftir meðalkaflann. Og
hann strauk skeggið, sem var tek-
ið að hærast, og tók af sér hatt-
inn og lét vindinn feykja til hár-
inu, líkt og hann skyldi veita þvf
athygli, hve það væri farið að
þynnast.
Loftið gerði kónginn svo ölvað-
an, að honum fannst ekki vera
ósennilegt, að voi'þeyi'inn lumaði
einnig á rödd honum til handa. Ef
hann vildi aðeins koma og hvísla
einhverju að mér, hugsaði hann,
þá myndi blóðið taka að dansa í
æðum mér eins og fyrr meir og
hugurinn yrði eins og á æskunnar
vormorgni, og ég myndi þeyta af
mér hattinum en binda beykilauf
í hárið í hans stað. Og ég og
di-ottninigin skyldum ekki eigra
þögul hvort í sínu lagi, heldur fast
hlið við hlið, þótt skógargatan sú
ai’na sé mjó, og elta hvort annað
um skóginn, og í hvei’t skipti, sem
ég næði í drottninguna, skyldi ég
'kyssa hana. Og þá myndi húðin
á höndum mér verða mjúk að
nýju, mér myndi vart vera sprott-
in grön, og hárið á höfði mér þétt.
Meðan kóngurinn var sokkinn
niður í hugsanir sínar og mælti
ekki stakt orð, gekk hann auk
'þess spölkoi'n á undan drottning-
unni. Hún gat því nær ætlað, að
hann hefði gleymt henni, þótt það
■væri vissulega öði'u nær, því að
allan liðlangan daginn komst vart
annað að £ huga hans en drottn-
ingin. »
Hann leit oft við og kinkaði
kolli til hennar, en hann skorti
getu til þess að hætta þessari fast-
hygli og rjúfa þögnina. Honum
var það ráðgáta, hvað vorið kynni
að lokka fram hjá drottningunni.
Ekki var hugsanlegt, að rödd
vorsins talaði á sömu lund við
hana og sjálfan hainn, hugsaði
hann. Vorþeyrinn þurfti ekki að
yngja hana upp, því að hún var
í bi'oddi Mfsins. Hún gat ekki orð-
ið fegurri en hún var, hár henn-
>ar gat eigi orðið bjartara né
meira, blátindrandi augu hennar
gátu ekki orðið skýrari, húin gat
'ekki orðið rjóðari né blómlegri.
Ef voi'þeyrinn hefði eigi að síð
nir sérstaka rödd drottningu til
handa, að hverju sikyldi hann þá
gera hana, hvernig skyldi hann
'breyta henni?
Ef til vill myndi hann vekja
með henni það, sem olli því, að
'hann, fyrst eftir að hann eignað-
4st hana, gat setið stundunum
■saman við hliðina á henni og virt
’hana fyrir sér. Því ætti kóngur
'ekki að taka illa; enda þótt hon-
'um þætti vænt um hana enn í dag,
'þá vildi hann gjarna lifa hrifn-
ingu tilhugalífsins að nýju.
Því lengra sem kóngurinn reik-
■aði, því betur greindi hann, að í
'voi'þeynum beindist ein rödd til
'hans, en önnur rödd beindist til
'drottningarinnar. Það reið aðeinS
'á, fannst honum, að komast nógu
langt inn í skógarþykknið, svo að
vorþeynum yrði auðið að tala við
'þau á þann hátt, sem hann hafði
aldrei talað við mennskan mann
áður.
Þá bar hann að engi nokkru
'inni f skóginum, en á enginu
■miðju var lítill birkilundur.
Kóngur tók undir eins eftir
því, að engu var líkara en vor-
'vindurinn hefði átt svo annt ann-
■ars staðar, að hann hefði stein-
■gleymt þessu svæði, sem leyndist
'i skógarþykkninu. Enn lá rönd af
óhreinum snjó á jöðrum engisins,
•og brumið á bjarkatoppunum var
'brúnrautt, það var allt og sumt;
•ekki sást vottur grænku á enginu
■né af laufi á bjöi'kunum.
SlJtltvarpiö
Fimmtutlagur 24. apríl:
(Sumardagurimn fyrsti).
8,00 Hei'lsað sumri: a) Ávarp
(Vilhjálmur Þ. Gíslason útvaips-
stjóri). b) Vorkvæði (Lárus Páls
son leikari les). c) Vor- og sumar-
lög (plötur). 9,10 Moi'guntónleik-
ar (plötur). 11,00 Skátamessa f
Dómkirkjunni (Pi’estur: Séra
Óskar J. Þorláksson. Organleik-
ari: Kristinn Ingvarsson). 13,15
Frá útihátíð barna í Reykjavík:
Lúðrasveitir drengja leika. Söng-
ur og upplestur. 14,30 Messa í
Dómkirkjunni, í tilefni af stofn-
un sambands ungtemplara (Prest
ur: Séra Árelíus Níelsson. Ox-gan
leikari: Helgi Þorláksson). 15,15
Miðdegisútvarp: Fyx-sta hálftím-
ann leikur Lúðrasveit Reykjavíkr
ur; Paul Pampichler stjórnar. —
18,30 Bai'natími (Baldur Pálma-
son). 19,30 Tónleikar: Islenzk
píanólög (plötur). 20,30 Erindi:
Náttúruskoðun á Seljalandsheiði
(Guðmundur Kjartansson jarð-
fræðingur). 20,55 Kðrsöngurr —
Karlakór Reykjavíkur syngur. —
Söngstjói'i: Sigurður Þói'ðarson.
Einsöngvarar: Guðmundur Jóns-
son og Guðmundur Guðjónsson.
Pianóleikari: Fritz Weisshappel.
(Hljóðritað á tónl. í Gamla biði
14. þ.m.). 21,40 Upplestur: Kafli
úr skáldsögunni „Sjávarföll eftir
Jón Dan. (Lárus Pálsson leikari).
22,05 Danslög, þ. á. m. leika hljóm
sveitir Jónatans ólafssonar og
Ki'istjáns Kristjánssonar. Söngv-
arar: Ellý Vilhjálms og Ragnar
Bjai'nason. 01,00 Dagski’árlok.
‘Föstudagur 25. apríl:
Fastir liðir eins og venjulega.
■13,15 Lesin dagskrá næstu viku.
>19,10 Þingfréttir. 19,30 Tónleik-
ar: Létt lög (plötur). 20,30 Dag-
legt mál (Árni Böðvarsson kand.
mag.). 20,35 Erindi: St. Lawr-
ence-áin og Mikluvötn; síðara er-
indi (Gísli Guðmundsson). 21,00
Islenzk tónlistarkynning: — Vei'k
eftir Jón Nordal. —- Höfundur-
inn leikur á píanó og dr. Páll Is-
ólfsson á orgel; karlakórinn „Fóst
ibræður" syngur undir stjórn
Ragnars Björnssonar. — Fritz
Weisshappel undirbýr tðnlistar-
kynninguna. 21,30 Útvarpssagan:
„Sólon íslandus" eftir Davíð Stef-
ánsson frá Fagraskógi; XXV.
(Þorsteinn Ö. Stephensen). 22,10
iGarðyrkjuþáttur (Edvald B.
'Malmquist). 22,25 Frægar hljóm-
sveitir (plötur). 23,10 Dagskrárl.
iLaugardagur 26. apríl:
Fastir liðir eins og venjulega.
12,50 Óskalög sjúklinga (Bryndís
'Sigurjónsdóttir). 14,00 „Laugar-
dagslögin". 16,00 Fréttir. ■— Radd
ir frá Norðurlöndum; XIX: Her-
mann Stolpe bókaútgefandi frá
iStokkhólmi talar. 18,15 Skákþátt-
ur (Guðmundur Arnlaugsson). —
'Tónleikar. 19,00 Tómstundaþátt-
ur barna og unglinga (Jón Páls-
son). 19,30 Samsöngur: The Ink
Spots syngja (plötur). — 20,20
Leikrit: „Réttarhöld og rangar
forsendur" eftir Kenneth Horne,
í þýðingu Halldórs G. ólafssonar.
Leikstjóri: Helgi Skúlason. 22,10
Danslög (plötur). 24,00 Dag-
skrárlok.
MÁLVERKAUPPBOÐ í Sjálf stæðishúsinu á morgun kl. 5. —
Listaverkin eru til sýnis í dag frá kl. 2—6 og á morgun frá
kl. 10—4.
Listmunauppboð SigUTðar Benediktssonar, Austurstræti 12.