Morgunblaðið - 10.10.1958, Qupperneq 6

(
V O RC V N B 1/4 Ð 1 Ð
Fösfudagur 10. okt. 1958
í Grasagarðinum á Akureyri
eru 3á allra íslenzkra plantna
Þar eru erlendar
álfum
NÝLEGA átti tíðindamaður blaðs
ins tal við Jón Rögnvaldsson
garðyrkjuráðunaut á Akureyri og
umsjónarmann Lystigarðsins þar
um merkilegt safn plantna, sem
þeir bræður Jón og Kristján
Rögnvaldssynir hafa safnað á
mörgum undanförnum árum og
nú eru saman komnar á einn
stað í Lystigarðinum. Víða er-
Jón Rögnvaldsson garð-
yrkjuráðunautur á Akureyri.
lendis eru stórmerkir grasagarð-
ar en þetta mun vera hinn fyrsti
sinnar tegundar hér á landi eða
að minnsta kosti sá stærsti. Til
mun vera að einstaklingar eigi
allmikið safn grasa og blóma í
görðum sínum þótt ekki verði
þeir taldir safngarðar á borð við
það sem víða er erlendis.
Eru slíkir garðar jafnan styrktir
af opinberu fé og mikil vinna
liggur í viðhaldi og endurbótum :
á þeim.
Eiga % íslenzkra plantna
í grasagarðinum á Akureyri
eru nú alls 308 tegundir íslenzkra
plantna af þeim 428 plöntum,
sem talið er að til séu hér á landi
og íslenzkar eru taldar sam-
kvæmt Flóru íslands. Það er þvi
ekki nema um það bil einn
fjórði sem vantar á til þess að
þarna séu saman komnar allar
íslenzkar plöntur. Það sem á
vantar eru fyrst og fremst vot-
lendisplöntur en í Lystigarðin-
um á Akureyri er hvorki um að
ræða mýrlendi eða tjörn svo að
plöntur frá öllum
heims
hægt sé að halda slíkum plöntum
þar við. Til þess að geta fullkomn
að grasagarðinn er því nauðsyn-
legt að byggja tjörn og.„I»úa til
mýrlendi" þar í garðinum. Þetta
hefir Jón Rögnvaldsson fullan
hug á að gera í framtíðinni.
Um 1000 erlendar tegundir
Þótt mikil rækt sé lögð við
það að reyna að fullkomna hið
íslenzka jurtasafn er mjög mikið
hugsað um erlendar jurtategund-
ir í garðinum. Þar eru nú um
eitt þúsund tegundir erlendra
plantna þar með talin grös og
runnar. Það má því segja að á Ak
ureyri sé kominn upp myndarleg
ur vísir að grasagarði, sem með
góðu viðhaldi gæti orðið merki-
leg menningarstofnun.
Jón Rögnvaldsson ferðaðist
talsvert mikið um landið í sum-
ar í þeim tilgangi að afla garðin-
um sjaldgæfra plantna, m.a. um
Suðurland. Tók það oft marga
daga og talsverð fjárútlát að leita
að einni sjaldgæfri plöntu, sem
vex kannske ekki nema á einum
eða tveimur stöðum á landinu
og stundum varð meira að segja
frá að hverfg eftir mikla leit, án
þess að nokkur árangur næðist.
Það eru allmargar plöntur hér á
landi sem aðeins vaxa í einum
landsfjórðunganna þ.e. sumar
eingöngu í Sunnlendingafjórð-
ungi, aðrar eingöngu í Austfirð-
ingafjórðungi o.s.frv. Það er því
bæði mikið verk og erfitt að
safna sjaldgæfustu plöntunum.
Byrjuðu að safna í FífiJgerði
Ég innti Jón nokkru nánar eftir
j tilkomu plöntusafnsins. Hann
kvað þá bræður hafa byrjað að
safna í það er þeir ráku gróðrar-
stöð í Fífilgerði í Eyjafirði um
20 ára skeið, en í sambandi við
hana höfðu þeir blómaverzlun á
Akureyri og seldu þeir alls kyns
plöníur um allt land. En með
versnandi innflutningsaðstæðum
bæði hvað snerti eftirlit með inn-
flutningi ýmissa jurtategunda og
auknum höftum og bönnum
hættu þeir bræður rekstri blóma
verzlunar. í sambandi við inn-
flutning jurta gafst þeim oft og
einatt tækifæri til þess að útvega
sér nýjar tegundir og kanna í
gróðrarstöð sinni hvort hægt
væri að rækta þær hér á landi.
Hér getur að líta nokkurn hluta íslenzka plöntusafnsins. Hér er fyrst og fremst um að ræða
plöntur, sem vaxa hátt til fjalla og við erfið lífsskilyrði. Hvítu plönturnar bera bæði hiö
latneska og hið íslenzka heiti plantnanna. (Ljósm. vig.)
Til aukinnar þekkingar
og framfara
Hvar sem grasagarður starfar
er hann undirstaða aukinnar
þekkingar í grasafræði og einnig
eykur hann framfarirígarðyrkju.
Fólk getur sjálft athugað þær
plöntur sem það hyggst gróður-
setjaí einkagörðum sínum, vaxtar
möguleika þeirra og hvernig búa
þarf að þeim, áður en það gróð-
ursetur þær heima hjá sér.
Einnig getur góður grasagarður
verið merkilegt menningar- og
fræðslutæki. Skólanemar geta
farið þangað og auðgað grasa-
fræðiþekkingu sína jafnframt
því að þar gefst mönnum kostur
á að sjá plöntur, sem þeir myndu
,ella aldrei hafa tækifæri til að
skoða, einfaldlega vegna þess að
þeir koma aldrei á þá staði þar
sem þær vaxa villtar.
Grasagarður á því ýmislegt
skylt við dýragarð sem menning-
ar- og fræðslutæki. Auk þessa er
það hlutverk grasagarðanna að
viðhalda sjaldgæfum plöntuteg-
undum, sem kannske vaxa ekki
nema á einum til tveimur stöð-
um í heiminum og eru því í yfir-
vofandi hættu að verða útrýmt.
— Það getur farið fyrir þeim eins
og CJeirfuglinum okkar ,sagði Jón
og brosti.
Þyrftu að vera tveir
garðar á landinu
— Það þyrftu að vera tveir
grasagarðar hér á landi, t.d. hér
og í Reykjavík, sagði Jón. — Það
getur oft verið svo að plöntur
deyi hér í garðinum, sem síðan
væri hægt að fá nýjar úr grasa-
garðinum í Reykjavík og svo öf-
ugt. Einnig er veðurfar það ólíkt
hér og á Suðurlandi að mikill
mismunur er fyrir lífsskilyrði
einstakra plantna, sumar þrífast
betur hér, aðrar fyrir sunnan.
Garðurinn hér mundi án efa geta
orðið mikil stoð við stofnsetn-
ingu sams konar garðs í Reykja-
vík.
Að síðustu spyr ég Jón Rögn-
valdsson hvaðan úr heiminum
hinar erlendu plöntur í grasa-
garðinum á Akureyri séu.
— Við eigum plöntur allt frá
Grænlandi og suður á Eldland
og austan frá Kína og vestur til
Alaska, þótt mest eigurri við af
plöntum frá meginlöndum Ev-
rópu og Norður-Ameríku.
vig.
Þannig varð plöntusafnið til.
Nú hefur Jón samband við
ýmsa erlenda grasagarða m.a.
hinn fræga garð í London þar
sem til eru um 40 þúsund tegund
ir jurta, ennfremur hinn glæsi-
lega grasagarð Edinborgar svo og
garða á Norðurlöndum og í
Ameríku. Jón kvað grasagarða
sumra stórborgannaáNorðurlönd
um ekki stærri en þennan í Lysti
garðinum og auðvitað stafaði
það af því að sumir þeirra væru
mjög ungir að árum. Það er til-
tölulega auðvelt að sjá hve stórir
grasagarðarnir eru þar sem alls
staðar eru haldnar nákvæmar
skýrslur yfir allar plöntur sem
vaxa þ»r. Jafnframt skiptast
grasagarðarnir á skrám yfir þær
plöntur sem hver garður tekur
fræ fræ af og geta garðarnir því
haft fræskipti og auðgað plöntu-
safn hvers annars. Það má eigin-
lega segja að grasagarðarnir séu
alþjóðlegar stofnanir.
Hér getur að líta burkna sem komið hefir verið fyrir innan um
hraungrýti í skjóli birkitrjáa.
Margir gramir yfir
mjólkiimi
í JIÐ íslendingar erum miklir
* mjólkurneytendur. Við höf-
um að vísu heimsins bezta vatn
til drykkjar, en ekki mikið annað
af góðum drykkjarvörum, fyrir
utan mjólkina. Við höfum trölla-
trú ' á mjólkinni og kennum
krökkunum að drekka mikla
mjólk, „svo þau verði stór“.
Þess vegna þóttist margur
Reykvíkingur illa svikinn, þegar
það varð kunnugt fyrir nokkrunr
vikum að íbúar höfuðborgarinn-
ar hefðu í sumar verið að kaupa
mjólk, sem ekki er talin söluhæf,
nema um svo mikinn xnjólkur-
skort sé að ræða, að ekki sé völ
á öðru. Reyndar kom þetta ekki
á óvart. Flestir mjólkurunnendur
voru búnir að gera sér það ljóst,
að mjólkin væri lakari að gæðum
en hún ætti að vera og kvörtuðu
undan óbragði af henni o. fl. En
hinn almenni neytandi hefur
ekki önnur ráð en að treysta því
að mjólkureftirlitið sofi ekki á
verðinum.
skrifar úr
dagiegq lifinu
Það hefur líka komið á daginn,
að heilbrigðiseftirlitinu í bænum
var fullkunnugt um hvernig kom
ið er, og hafði það snemma í
sumar fundið að mjólkinni við
Mjólkursamsöluna, eftir að rann-
sóknir höfðu sýnt að hún var að-
finnsluverð, og Mjólkursamsalan
er sögð hafa sýnt mikinn sam-
vinnuvilja. En því miður á mein-
ið sér víst dýpri rætur en svo,
að hægt hafi verið að kippa þessu
í lag í snarheitum.
Það er þó fyrsta atriðið, að
hlutaðeigandi aðilum sé kunnugt
um að bóta sé þörf. Það er að
vísu slæmt að við skulum í sumar
hafa lifað á lélegri mjólk, en úr
því við vitum að heilbrigðisyfir-
völdin hafa mótmælt og bæjar-
yfirvöldin gera kröfu til Mjólkur
samsölunnar fyrir hönd bæjar-
búa, að hún endursendi skilyrðis-
laust alla fjórða flokks mjólk, þá
vita neytendur að haldið er á
rétti þeirra, og varla getur nú hjá
því farið að málinu verði kippt
í lag.
Mjólkin standist strangasta
gæðamat
NGUM dettur í hug, að það sé
af ráðnum hug gert að senda
okkur Reykvíkingum gallaða
mjólk. I sumar munu margir
bændur hafa átt í erfiðleikum
með að kæla mjólkina, vegna
hinna miklu þurrka. Ýmsu öðru
er líka kennt um. En hvernig
sem því er nú varið, þá má það
ekki koma fyrir að slíkt endur-
taki sig, eða að málinu vérði ekki
fylgt eftir, þar til eingöngu berst
til bæjarins 1. flokks mjólk.
Mjólk er talin hinn versti
sýklaberi, ef ekki er gætt fyllstu
varúðar, og í þeim löndum, þar
sem hreinlæti er ekki á mjög háu
stigi, þykir hún sérlega varhuga-
verð.
Sem betur fer, er víst ekki svo
mikil alvara á ferðum hér hjá
okkur, en almenningur verður að
geta treyst því að mjólkin sem
hann kaupir standist fyllsta
gæðamat. Það er því miki’ bót
að því að vita, að heilbrigðisyfir-
völdin skyldu ekki hafa sofið á
verðinum í sumar, jafnvel þó
kannske he'fði mátt bregða skjót-
ar við.