Morgunblaðið - 11.12.1958, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 11. des. 1958
MOnr.v\ nr 4Ð1Ð
17
Stjórn Húseigendafélags Reykjavíkur 1958. — A myndinni sjást, talið frá vinstri. Jón G. Jóns-
son ritari, Sighvatur Einarsson, Alfreð Guðmmundsson varaformaður, Páll S. Pálsson formað-
ur, Ólafur Jóhannesson gjaldkeri, Jón Guðmundsson gjaldskrárritari og Valdimar Þórðarson. A
myndina vantar Þóreyju Þorsteinsdóttur varastj órnanda.
Samtök húseigenda í Reykjavík 35 ára
HÚ SEIGEND AFÉL AG Reykja-
víkur, er gekk undir nafninu
Fasteignaeigendafélag Reykja-
víkur, þangað til að nafni félags-
ins var breytt á aðalfundi 1957,
varð 35 ára á yfirstandandi ári.
Fyrsti stofnfundur fé'lagsins
var 23. febrúar 1923, en reyndar
kemur fram í fundargerð 4. marz
1925, að árið 1917 hefði verið
stofnað félag í sama tilgangi, en
ekki er upplýst, hve mikið það
félag hefur starfað.
Félagið varð brátt viðurkennd-
ur málsvari húseigenda í Reykja-
vík í sameiginlegum hagsmuna-
málum og kom þar einkum til
barátta fyrir afnámi húsaleigu-
laga, er sett voru á stríðsárunum
fyrri, og reglugerða, er byggðar
voru á þeim lögum. Einnig lét
félagið bæjarmál til sín taka, svo
sem gjald af leigulóðum, skipu-
lagsmál bæjarins, brunabóta-
gjöld, húsaskatt, fasteigna- og
lóðaskatt og fl.
í ársskýrslu félagsstjórnarinn-
ar á aðalfundi 1925 segir meðal
annars:
„Fasteignaeigendafélaginu hef-
ur tekizt að láta ei neitt fram
hjá fara afskiptalaust, sem varð-
ar réttmæta hagsmuni húseig-
enda“.
Guðmundur Kr. Guðmundsson
var formaður félagsins fyrstu 5
árin, en árið 1928 tók Ágúst H.
Bjarnason, prófessor, við for-
mannsstarfinu, og gegndi því til
ársins 1933.
Afskipti félagsins af bæjarmál
um náðu því stigi við bæjar-
stjórnarkosningarnar 1930, að
félagið samþykkti að bjóða fram
lista við bæjarstjórnarkosningn-
ar það ár, með Einari Arnórs-
syni, prófessor, sem efsta manni
listans.
Einna mest lægð virðist hafa
verið í starfsemi félagsins árin
1935—’39, en á aðalfundi félags-
ins 1940 voru 200 félagsmenn
mættir og færðist þá nýtt líf í fé-
lagið. Formaður var kjörinn
Gunnar Þorsteinsson, hæstarétt-
arlögmaður, og gegndi hann síð-
an formanns- og framkvæmda-
stjóra starfi óslitið til ársins 1946.
Ný húsaleigulög tóku gildi í
byrjun síðari heimsstyrjaldarinn-
ar, hálfu óvinsælli meðal húseig-
anda almennt, en nokkur annar
lagabókstafur fyrr eða síðar.
Varð það hlutverk félags húseig-
enda í höfuðstaðnum, að halda
uppi öflugri baráttu gegn lögun-
um og að benda á ranglæti þeirra
gagnvart húseigendum.
Þessi barátta stóð látlaust til
14. maí 1953, en með þeim degi
var ákveðið að húsaleigulögin
gengi úr gildi í Reykjavík, nema
að bæjarstjórnin gerði áður sam-
þykkt um, að lögin skyldu gilda
þar áfram, enda greiddi Reykja-
víkurbær þá kostnaðinn af störf-
Einar Ásmundsson
hæsta réltarlögniaóui.
Hafsteinn Sigurðsson
héraðsdómslugmaður
Sími 15407, 1981?
Skrifstofa Hafnarslr. S, II. hæð.
um nefndarinnar. Bæjarstjórnin
gerði enga slíka samþykkt, en
samt starfar húsaleigunefndin
enn, launuð úr ríkissjóði.
Sett var lagaslitur árið 1952
um hámark húsaleigu, en þau
ákvæði eru svo úrelt að fólk
hendir gaman að, og ríkisvaldið
sjálft virðir þau að vettugi, t.d.
þegar húsnæði er tekið á leigu
handa Alþingismönnum. Slík
lög, sem almenningur og yfirvöld
hafa andúð á og fara ekki eftir,
eru blettur á íslenzkri lagasetn-
ingu og er það eitt af baráttu-
málum Húseigendafélagsins í
dag, að þessi lög verði úr gildi
numin.
Árið 1946 réði félagsstjórnin
sérstakan framkvæmdastjóra
utan stjórnarinnar, er var Páll
S. Pálsson, lögfræðingur, og hef-
ur tíðum sá háttur verið á hafður
síðan, að lögfræðingar hafa verið
ráðnir sem framkvæmdastjórar.
Þannig gegndi Páll Magnússon,
lögfræðingur, framkvæmdar-
stjórastarfinu 1948—’49. Magnús
Jónsson, alþingismaður, var
framkvæmdarstjóri félagsins ár-
in 1949—54, er Árni Björnsson,
lögfræðingur, tók þá við því, unz
Páll S. Pálsson tók aftur við
framkvæmdarstjórastarfinu, í árs
byrjun 1957 og gegnir því enn,
síðasta árið jafnhliða formanns-
starfi.
Formenn félagsins frá byrjun
hafa verið:
Árin 1925—’28 Guðmundur Kr.
Guðmundsson, skipamiðlari. 1928
—’33 Ágúst H. Bjarnason, próf-
essor. 1933—’38 A. J. Johnson,
bankagjaldkeri. 1938—’40 Jón
Halldórsson, trésmíðameistari.
1940—’46 Gunnar Þorsteinsson,
hæstaréttarlögmaður. 1946—’48
Stefán Thorarensen, lyfsali. 1948
—’50 Helgi Lárusson, forstjóri.
1950—’51 Kristjón Kristjónsson,
fulltrúi. 1951—’54 Jón Loftsson,
forstjóri. 1954—’57 Jón Sigtryggs
son, dómvörður Hæstaréttar.
1957—’58 Hjörtur Hjartarson, for
stjóri. 1958 Páll S. Pálsson, hæsta
réttarlögmaður.
Nokkru áður en húsaleigulög-
in runnu sitt síðasta skeið, hafði
félagið haft áhrif á það, að lög-
bundið var að félag húseigenda á
hverjum stað, skyldi eiga einn
fulltrúa í húsaleigunefnd.
Mestu viðurkenninguna af
hálfu hins opinbera, hlaut félagið
árið 1954, með setningu laga um
brunatryggingar í Reykjavík.
Þar er svo ákveðið, að fulltrúi,
tilnefndur af félaginu, skuli
fylgjast með ráðstöfun bæjar-
atjórnar á húsatryggingarsjóði,
og ennfremur að áður en bæjar-
stjórn ákveður, að útboði loknu,
hvaða tryggingartilboði skuli tek
ið, skuli leita álits félagsstjórn-
arinnar á tilboðunum. Líður nú
brátt að því, að fyrsta trygging-
artímabilið, eftir setningu lag-
anna, sé á enda, og kemur þá mál
ið, áður en tryggingunum er aft-
ur ráðstafað, til umsagnar félags-
stjórnarinnar.
Einn mesti þyrnir í augum fjöl
margra húseigenda nú, er löggjöf
Slmon Jóh. Ágústsson:
„Eldóradó“ eftir Kjartan Óiafsson
in um hinn svonefnda stóreigna-
skatt, og á félagið aðild með
nokkrum öðrum félagssamtök-
um, um að reka mál fyrir dóm-
stólum, til reynslu á því hvort
þessi löggjöf er í samræmi við
stjórnarskrá landsins.
Lög um bann við breytingu
íbúðarhúsnæðis í atvinnuhús-
næði er afar þröngsýn lagasetn-
ing, er hamlar eðlilegri þróun á
Kjartan Ólafsson:
Eldóradó. Ferðasaga.
Bókaútgáfan Setberg
FYRIR fjórum árum kom út
ferðasaga Kjartans Ólafssonar:
Sól í fullu suðri. Vakti bók þessi
afarmikla athygli og hlaut ein-
róma lof ritdómenda. Einn þeirra
komst að orði eitthvað á þá leið,
að nærri láti, að með henni sé
brotið í blað í ritun íslenzkra
ferðasagna, og mun það sann-
mæli.
í Sól í fullu suðri segir Kjart-
an frá ferðum sínum um austan
verða Suður-Ameríku, en hin
seinni, Eldóradó, er ferðasaga
hans um vestan verða álfuna:
Chile, f’erú, Bolivíu, Ecuador og
Kólombíu.
Kjartan er fæddur ferðalang-
ur. Það hefur löngum verið
ástríða hans að kynnast sem flest
um löndum og lýðum og hefur
hann fátt vílað fyrir sér til þess
að svala henni. Auk þess sem
hann hefur dvalizt í flestum
löndum Evrópu vestan járntjalds
hefur hann farið um alla Ame-
ríku að heita megi, og nú fyrir
tæpu ári er hann kominn úr
meira en tveggja ára ferðalagi
um hin fornu menningarlönd
Asíu, Pakistan, Indland o.fl.
Lagði hann stund á úrdú og
í förinni og er senni-
lega eini íslendingurinn, sem
lesið hefur Rubaiyat Ómars
breytingu húsnæðis við helztu
viðskiptagötur bæjarins, og berst ! Persnes ^u
félagið af alefli fyrir rýmkun
eða afnámi þessara laga. _
Félagið hefur opnað skrifstofu ' Khayyams a frummalmu. En
til fyrirgreiðslu fyrir félagsmenn, eltt er að aUa sjaifum ser hfs-
reynslu og lifsgleði og annað hitt
er leysir úr fyrirspurnum og leið
beinir húseigendum, m.a. í leigu-
málum.
Félagið hefur hug á því, Sð
koma upp almennri, skipulagðri
leiðbeiningaþjónustu fyrir hús-
eigendur, í samvinnu við bæjar-
yfirvöldin, í sambandi ráðstafan-
ir til eldvarna og um meðferð
kynditækja.
Félagið hefur leitað nokkuð
fyrir sér um möguleika á því, að
ráða fastan fulltrúa til þess að
vera húseigendum til fulltingis
við uppmælingarutreikninga iðn
aðarmanna.
Félagið hefur ákveðið að beita
sér fyrir því, að væntanleg lög-
gjöf um rétt og skyldur húseig-
enda í fjölbýlishúsum verði ekki
sett, nema að félaginu sé áður
gefinn kostur á að fjalla um það.
Félagsstjórnin hefur ákveðið að
boða til fundar innan skamms
með fulltrúum frá ýmsum bygg-
ingarfélögum í bænum til þess
að ræða nýsamið frumvarp fé-
lagsmálaráðuneytisins um þessi
efni.
í Húseigendafélagi Reykjavík-
ur eru nú um 1500 félagsmenn,
og hefur félagatalan meira en tvö
faldast frá því sem hún var í árs-
byrjun 1957.
að miðla þeim öðrum. Frásagn-
argleði Kjartans er mikil, hann
gæðir hvert atvik lifi og hefur
jafnan lag á þvi að hrífa lesand-
ann með sér og gera hann þátt-
takandi í reynslu sinni. Hann
hefur ekki einungis yndi af því
að lifa atburðina, heldur og að
segja frá þeim. Lífsþorstinn og
frásagnargleðin eru samofin hjá
honum, eins og hjá flestum góð
um sagnamönnum. Meðan maður
les bók Kjartans, má hann með
sanni segja, að hann sé kominn
upp á það „að sitja kyrr í sama
stað og samt að vera að ferðast",
eins og segir í vísu Jónasar Hall-
grímssonar.
Ekki er hér færi á því að rekja
efni þessarar viðamiklu bókar,
en hún er rituð í mjög svipuðum
dúr og hin fyrri. Hún er sjór
fróðleiks um sögu, menningu og
lífshætti fjarlægra þjóða, sem
eru um flest eins ólíkar okkur og
verða má. Stendur Kjartan hér
vel að vígi vegna mikillar þekk-
ingar á spænskrj tungu, sögu og
bókmenntum. Auk þess er hún
ferðasaga í venjulegri merkingu.
Höfundur lýsir reynslu sinni á
ferðalaginu, þar eru margar á-
gætar lýsingar á furðuverkum
náttúrunnar, á fornum listaverk-
Frá aðalfundi Kvenstúdentafélags íslands:
Kvenstúdent við háskólanám erlendis
AÐALFUNDUR Kvenstúdenta-
félags fslands var haldinn í Þjóð-
leikhúskjallaranum í fyrrakvöld.
f stjórn voru kjörnar Ragnheiður
Guðmundsdóttir formaður, Ingi-
björg Guðmundsdóttir varafor-
maður, Ólöf Benediktsdóttir rit-
ari, Ólafía Einarsdóttir gjaldkeri.
Aðrar í stjórn eru Erla Elíasdótt-
ir, Ragnhildur Helgadóttir og
Svava Pétursdóttir. í varastjórn
voru kosnar Elsa Guðjónsson,
Guðrún Þorbergsdóttir og Rósa
Steingrímsdóttir.
★
Gerð var grein fyrir störfum
stjórnarinnar á liðnu ári, sem
var 30. starfsár félagsins. Á því
ári veitti félagið erlendri mennta
konu, Ursulu Brown frá Summ-
erville College í Oxford, styrk
að upphæð 12.500 kr. Er nú í ráði
að veita álíka háan styrk íslenzk-
um kvenstúdent við háskólanám
erlendis á skólaárinu 1959—60.
Ætlunin er að veita bennan styrk
kvenstúdent, sem er langt kom-
inn í námi.
Mörg undanfarin ár hefir
Kvenstúdentafélagið annazt sölu
jólakorta Barnahjálpar SÞ, og
mun félagið vera eini aðilinn,
sem vinr.ur þannig í þágu Barna-
hjálparinnar. Einnig hefir félag-
ið undanfarin fimm ár styrkt
erlendar menntakonur í flótta-
mannabúðum, og er það Alþjóða
samband háskólakvenna, sem
gengst fyrir því.
Á árshátíð félagsins 19. nóv. sl.
hélt félagið hátíðlegt 30 ára af-
mæli sitt, og tóku á annað hundr-
að konur þátt í árshátíðinni.
Þrjár konur voru kjörnar heið-
ursfélagar: Kristín Ólafsdóttir,
læknir, sem er fyrsta konan, er
lokið hefir embættisprófi við
Háskóla Islands; Katrín Thor-
oddsen, yfirlæknir, sem um
langt skeið var formaður félags-
ins og Anna Bjarnadóttir, B. A.,
í Reykholti, sem átti sæti í
fyrstu stjórn félagsins.
um, byggingum og mannvirkj-
um, er sum hver eru sköpuð af
menningarþjóðum, sem nú eru
horfnar af sjónarsviðinu. Þá seg-
ir höfundur frá persónulegum
kynnum sínum af mönnum og
ævintýrum þeim, sem hann rat-
ar í. Lætur honum sérstaklega
vel að leiða lesandann inn í hug-
arheim frumstæðra og framandi
manna, sem hann kynntist.
Kjartan hefur næman skiln-
ing á harmleik og mikilleik mann
legra örlaga, en jafnframt á hinu
skoplega og kynlega í fari mann
skepnunnar. Hann sameinar
„tragik" og „humor“, harmsæi
og skopskyggni, og er frekar fá-
títt, að þessi tvö horf fari sam-
an hjá rithöfundi. Þess vegna
tekst honum annars vegar sér-
staklega vel, þegar hann lýsir
mannraunum spænsku konkist-
aðoranna, og hins vegar, þegar
hann bregður upp skoplegum
myndum. T.d. er öll frásagan um
kynni hans af hinum gaman-
sama og fjölfróða klerki, Enrigue
Pérez Arbeláes í Kólombíu,
hreint afbragð. Klerkur er mik-
ill safnandi þjóðvísna og þjóð-
laga. Bauð hann Kjartani heim
til sín, lét skenkja vín og gerðist
sá góði guðsmaður þá með öllu
hispurslaus. Söng hann þá m.a.
við raust þennan dans:
Eitt heilræði gott ég gaf þér
að giftast ei ekkjufrú.
Sú hryssa mun ausa þér af sér,
sem annar temur en þú.
í Kólombíu, segir höfundur,
kunna menn bænir við öllu því,
sem hrjáir og hrellir vesæla
mannkind. T.d. hafa börn þar
yfir þessa bæn til þess að forðast
flengingu:
Heilög mey frá Chiquinquira,
kom með þína líknarhönd.
Ætli mamma mig að flengja
hún megi ei finna ól né vönd.
Bókin endar á því, að Kjartan
sækir heim að ráði viturra
manna Indíánakerlingu eina, sem
hafði alizt upp við mannát. Hafði
hún raunar verið kristnuð fyrir
löngu og lært spænsku. En krist-
in menning risti ekki dýpra en
svo í huga kerlingar, að henni
fannst mannát ósköp eðlilegt og
hagkvæmt!
Stíll og mál er mjög með sama
hætti á Eldóradó og Sól í fuUu
suðri, en um þá bók komst ég
svo að orði í ritdómi: „Ritið er
náma rammíslenzkra orða og
orðtaka. Sum þeirra eru að vísu
fágæt og vandmeðfarir, og er á
fárra færi að slá réttan hljóm úr
strengjum þeirra. En höfur -’i
bregzt hér ekki bogalistin. Af
mikilli íþrótt fellir hann þau að
efni og stíl“. í fyrstu bók sinni
kemur Kjartan fram sem full-
mótaður og fullþroska rithöfund-
ur. í Sól í fullu suðri var raunar
ekki laust við að hann beitti um
of nokkrum fágætum orðum og
orðtökum, en í Eldóradó gætir
þess lítt eða ekki. Þótt stíllinn
á seinni bók hans sé e.t.v. slétt-
felldari, finnst mér frásögnin þó
tæplega eins rismikil og seið-
mögnuð og í hinni fyrri.
Bókin er mjög smekklega gef-
in út og mörgum myndum prýdd.
Prófarkalestur er ágætur. Vel
hefði farið á þvi, að ritinu hefði
fylgt landabréf, þar sem ferðir
höfundar eru sýndar. En þess
varir mig, að bækur Kjartans
komi í annarri útgáfu og mætti
þá úr þessu bæta og slétta úr
þeim smáhnökrum, sem ég hef
áður vikið að. Kjartan hefur
lyft ísl. ferðasögubókmennt-
um yfir sviplausa flatneskju-
hversdagslegrar fráságnar og
hafið þær til yfirbragðsmikillar
listar. Hver sá, sem héðan í frá
ritar íslenzka bókmenntasögu
samtíðar okkar, mun sakir rita
hans ekki geta gengið framhjá
þessari grein. Og ef til vill send-
ir Kjartan einhverntíma frá sér
þriðju reisubókina, um austur-
för sína, þótt þessar tvær nægi
til þess að skipa honum veglegt
rúm í samtíðarbókmenntum okk
ar.