Morgunblaðið - 24.05.1960, Blaðsíða 8

8
MORGVISHT 4010
Þriðjudagur 24. maí 1960
Ðragnótaveiði í landhelgi
er hið mesta skaðrœði
Úr ræbu Jóns Pálmasonar gegn
frumvarpi Jbví, er nú liggur fyrir
Alþingi
DRAGNÓTAVEIÐAR í fisk-
veiðilandhelgi hafa verið
ræddar nokkuð á Alþingi upp
á síðkastið vegna framkom-
ins frumvarp frá sjávarút-
vegsmálanefnd Neðri deildar ar’ sem eru tiltölulega nýupp-
teknar og eru þannig búnar, að
þær þurfa ekki að koma neitt
um að heimila slíkar veiðar
að nýju — undir vísindalegu
eftirliti.
Eins og fram hefur komið í
þingfréttum Mbl., hefur Jón
Pálmason lagzt mjög eindregið
gegn því, að dragnótaveiðar verði
leyfðar, og verður hér rakin að
nokkru ræða sú, er hann flutti
við fyrstu umræðu málsins.
Margt gerzt — sumt ógeðfellt
Á þessu Alþingi, sem búið er
að standa síðan 20. nóv. í vetur,
hafá margvíslegir hlutir gerzt,
bæði geðfelldir og ógeðfelldir,
byrjaði J. P. ræðu sína. — Yrði
það nokkuð löng saga, ef út í
það væri farið, en það skal ég nú
ekki að þessu sinni gera. Þó get
ég ekki látið hjá líða að minn-
ast þess, að það er nokkuð ó-
geðfellt, sem maður verður var
við nærri daglega, að nokkrir af
þeim mönnum, sem mest hafa
komið nálægt óstjórninni á und-
anförnum árum, eru hér sítal-
andi — og hafa allt á hornum
sér, þegar stjórnendur landsins
eru að basla við, með allskonar
neyðarúrræðum, að bjarga því
þrotabúi, sem þeir hafa eftir skil
ið.
En hvað sem þessu líður, þá
verð ég nú að segja það, að þrátt
fyrir allt, þá finnst mér þetta
frumvarp einna ógeðþekkasti at-
burðurinn. Að það skuli geta átt
sér stað, að heil þingnefnd geti
orðið sammála um það,_að leggja
hér inn í þingið slíkt frumvarp
um dragnótaveiði í landhelgi, eft
ir allt það, sem gerzt hefur á
undanförnum árum.
Gamalt deiluefni
Þessu næst vék Jón Pálmason
að þeim ýtarlegu umræðum, sem
átt hefðu sér stað um þessi mál
á þingi, síðan hann tók þar sæti
fyrir 27 árum, einkum á tímabil-
inu 1933—37, en þá hefði oft
verið deilt um dragnótaveiðina
dag eftir dag og nótt eftir nótt.,
Þær deilur hefðu endað með því
að samþykkt hefðu verið núgild
andi lög um bann við dragnóta-
veiði. Á þessum árum kvaðst Jón
Pálmason hafa sannfærzt um, að
slíkar veiðar væru eitt hið
mesta skaðræði. Sú sannfæring
hefði ekki breytzt síðan.
Óheppilegt fyrir landhelgis-
málið
í sambandi við baráttu okkar í
landhelgismálinu, sem enn mætti
segja að óvíst væri hverjar lykt-
ir fengi, væri það mjög mikils
virði, að við gætum sýnt umheim
inum það, að við vildum sjálfir
stuðla að því að friða okkar land
helgi og fara heiðarlega með þau
verðmæti, sem í henni fælust.
— Ég vil segja, að ef það á
aftur að fara að taka upp drag-
nótaveiðar í landhelgi, sagði Jón
Pálmason, í framhaldi af þessu,
— þá er þarna alveg brotið gegn
grundvelli, sem við höfum byggt
á okkar landhelgisbaráttu á und
anförnum árum. Því að eftir lýs-
ingum þeirra manna, sem hafa
sterka reynslu og — sem eru
fyrirhyggjumenn og vilja miða
við framtíðarhag, en ekki stund
arhagsmuni, þá er dragnótaveiði
í landhelgi miklu hættulegri fyr
ir okkar fiskstofn heldur en tog
veiðarnar sjálfar. Það byggist m.
a. á því, að botnvarpan, „trollið“
er að kunnugra manna dómi ekki
eins hættulegt botninum og drag
nótin. Geta fiskaseyði og smá-
fiskar farið undir þá vörpu, að
ég nú ekki tali um flotvörpurn-
nærri botninum.
Veiðar togaranna hættuminni
Þetta er þó engan veginn að-
alatriðið í þessu máli, heldur
hitt, að togararnir eru svo stór
skip, að jafnvel þótt þeir hefðu
leyfi til að veiða um alla okkar
landhelgi, þá komast þeir ekki
neins staðar svo nærri landi, að
þeir geti rótað j fiskstofninum
alveg upp undir landssteinum,
eins og ætlazt er til og verið hef-
ur með dragnótabátana, sem voru
að skarka alveg uppi í landsstein
um inn um hverja vík og hvern
vog og upp í árósa.
Þetta er þess
vegna í raun-
inni stærsta atr
iðið, hvað þetta
snertir, að það
kemur fram I
þessu frumvarpi
að ekki á að
leyfa dragnóta-
veiði nema smá-
bátum upp í 35
tonn. En það eru
emmitt s k í p ,
sem eru þar fyr-
ir neðan, sem
geta k o m i z t
alveg upp í
landssteina og
með sínu veiðar
færi, dragnót-
inni, skafið botn
inn af öllum lif-
sannfæringu í þessu stóra máli
eða hafa ekkert kynnt sér það
eða hugsað um það, hvaða skað-
ræðismál er hér á ferðinni.
Eftirlit gagnslítið
Þá ræddi J. P. um hið vísinda-
lega eftirlit, sem fyrirhugað
væri, svo og nokkur önnur
atriði, sem færð höfðu verið
fram frumvarpinu til stuðnings,
og mælti í því sambandi m. a. á
þessa leið:
— Ég skal ekkert gera lítið úr
Atvinnudeild Háskólans og ýms-
um þeim vísindamönnum, sem
við höfum hér í landi okkar, því
að margt er sjálfsagt gott sem
þeir hafa lært og haft með að
gera. En þið þekkjum líka nokk-
uð mörg mistök, sem komið hafa
fram í nafni vísindanna. Nefndi
J. P. það máli sínu til frekari
staðfestingar, hvernig mistekist
hefði að halda minkunum í búr-
um sínum, hvernig mæðiveikin
hefði þrátt fyrir allar ráðstafanir
og eftirlit haldið áfram að breíð-
ast út og ennfremur, hve illa
gengi að hafa hemil á því að
ríkisstofnanir eyddu ekki um-
fram heimildir fjárlaga.
Fleiri anmarkar
Þá taldi J. P. sjávarútvegs-
málaráðherra settan 1 meiri
vanda en hann vildi á hann
leggja, ef hann ætti að segja til
um, hverjir skyldu fá leyfi til
dragnótaveiða, svo mikil sem
ásókn í þau kynnu að geta orðið
úr öllum byggðarlögum. Með
því ákvæði frumvarpsins, sem
heimilaði sveitar og bæjarstjórn-
u mað kveða upp úr með það,
hvort veiðar yrðu leyfðar í
umdæmi þeirra eða ekki, sagði
J. If. að stofnað væri til þess „að
koma á hörðum deilum í hverju
einasta þorpi og kaupstað í
kringum land“. Þar mundu eig-
ast við annarsvegar þeir, sem
gráðugastir væru í stundarhags-
munina, en hinsvegar þeir, sem
væru fyrirhyggjumenn og vildu
sjá framtíðinni borgið.
Gengið á hlut bænda
Loks taldi J. P., að með því að
leyfa dragnótaveiði í landhelgi,
væri gengið mjög á hlut þeirra
bænda, sem veiðirétt ættu að
vötnum, ám og sjó hér á landi,
en þeir væru nokkuð margir. —
Nú er búið að fara þannig með,
þessa menn með löggjöf, sagði®jþað, sem þeir hafa sett hér sem
J. P., —- að réttindi þeirra eru ááivarúðarráðstafanir, sé einhvers
allan hátt takmörkuð og þaðjivirði.
miklu meira heldur en þörf er á.
Auðvitað er þetta gert í því
skjóli, að hér sé verið að vernda
lax og silung í framtíðinni. Og
sumt af því er sjálfsagt nauðsyn-
legt.
Að lokum ræðu sinnar sagði
J. P. síðan m. a.: — Þetta er
ekki alveg einskisverður hlutur,
að ætla sér með einu frumvarpi
hér á Alþingi að gerbreyta alveg
réttindum manna eftir því hvar
þeir búa. Og þegar búið er að
taka réttindin jafnhroðalega af
eigendum landsins og þeim, sem
eiga vötnin og eiga fjöruborðið
við sjóinn þar sem land þeirra
er, — ef það á svo að fara að
veita þau allt öðrum og á svo
miklu víðtækari grundvelli sem
ætla má að verði, þegar búið er
að samþykkja þetta dragnóta-
frumvarp, sem hér liggur fyrir,
og ef svo fer, sem til er ætlazt,
að sjávarútvegsnefnd geti veitt
nógu marga alþingismenn í sína
dragnót, til þess að greiða atkv.
með þessu hroðalega frumvarpi.
Ég vildi segja þessi orð til að-
vörunar nú þegar við fyrstu um-
ræðu þessa máls, því að menn
verða að gera sér grein fyrir þvi,
að á því eru margar hliðar og
það er ekki eins einfalt og þeir
menn halda, sem hér hafa ílutt
það inn og telja sér trú um, að
Jón Pálmason
andi dýrum. —
Nú er það kunnugt, að á með-
an dragnótaveiðin var við líði,
sem var á löngu tímabili fram
til 1937, þá hafði hún miklar
verkanir á allan okkar fiskstofn.
Og það eru margir menn, sem
hafa sterka reynslu í þessum
efnum, sem halda því fram, að
það sé svona rétt á takmörkun-
um, að við séum búnir að ná
okkur eftir þann skaða, sem þá
var gerður.
Mótmæli úr tveim áttum
Þessu næst vék Jón Pálmason
að tvennum mótmælum gegn
því að dragnótaveiðar yrðu
leyfðar að nýju. Var þar í öðru
lagi um að ræða bréf frá skip-
stjóra á Sauðárkróki, sem m. a.
hafði komizt svo að orði, að ef
dragnótaveiðin yrði leyfð, þá
væri þar með „búið að ' eyði-
leggja allan smábátaútveg og
allt fiskirí fyrir þeim, sem þá
veiði stunda við sjávarsíðuna
með kolanet, þorskanet, línu
og færi, og þar með svipta þús-
undir manna bjargræðisútveg-
un sinni og sinna — og reyndar
a!ls héraðsins á löngu tímabili."
Einnig hafði úr kjördæmi J. P.
borizt mótmælalisti undirritað-
ur af mlli 30 og 40 smábátasjó-
mönnum. Hins vegar var svo
mótmælaályktun frá bátafélag-
inu „Björg“ í Reykjavík, en fé-
lagsmenn þess eru nú um 170.
— En ég vil hér fara nokkr-
um orðum að öðru leyti um
frumvarpið sjálft, sagði Jón
Pálmason, síðan. — Og ég vil
segja það, að þetta frumvarp
kemur mér fyrir sjónir sem eins
konar dragnót. I þá dragnót er
ekki ætlazt til að fiska fullorðna
fiska, ekki seyði, ekki hálfvaxna
fiska, — heldur alþingismenn,
þá alþingismenn, sem hafa enga
Verðl agseftirl itið
rætt á hingi í gær
Breytingartillaga frá Framsóknar-
mönnum um 9 manna nefnd í stað
fimm
FRUMVARP ríkisstjórnarinn1 maður. Sagði Sk. G. að tillaga
ar um skipulagsbreytingu á
yfirstjórn verðlagsmálanna o.
fl. kom til annarrar umræðu
á fundi Neðri deildar í gær.
Allir nema framsókn
Þar flutti Sigurður Ingimund-
arson framsöguræðu af hálfu
meirihluta fjárhagsnefndar, sem
haft hafði frumvarpið til athug
unar. Skýrði S.
í. frá því, að
fulltrúar allra
stjórnmálafl. í
nefndinni — að
framsókn undan
skilinni —
mæltu með þvi,
að frumvarpið
yrði samþykkt.
Þar væri um að ræða nauðsyn-
lega breytingu á yfirstjórn verð
lagsmálanna, sem orsakaðist af
því, að Innflutningsskrifstofan
yrði nú lögð niður. Aðrar breyt-
ingar, sem í frumvarpinu fælust,
væru smávægilegar.
Verzlunarfrelsið skrum
Skúli Guðmundsson, sá nefnd-
armanna sem ekki var fylgjandi
frumvarpinu, tók síðan til máls.
Vitnaði hann fyrst til ýmissa
ummæla stuðningsmanna ríkis-
stjórnarinnar um að stefnt væri
að mjög víðtæku verzlunarfrelsi
— og lýsti síðan yfir þeirri skoð
un sinni, að með þessu frum-
varpi um áframhaldandi verð-
lagseftirlit væri sannað, að allt
tal stjórnarsinna um verzlunar-
frelsi væri skrum eitt.
Fjölmennari nefnd
Þá andmælti Sk. G. því fyrir-
komulagi á yfirstjórn verðlags-
málanna, sem í frumvarpinu er
gert ráð fyrir að nú verði tekið
upp, þ.e. að um
þau fjalli 4ra
manna þingkjör
in verðlags-
nefnd undir for
mennsku ráðu-
neytisstjóra við-
skiptamálaráðu-
neytisins, sem
þá yrði odda-
framsóknar um þetta væri eins
og nú skal greina:
„Alþýðusamband íslands, Stétt
arsambands bænda, Bandalag
starfsmanna ríkis og bæja, Verzl
unarráð íslands, Samband ísl.
samvinnufélaga og Félag ísl. iðn-
rekenda tilnefna hvert um sig
einn mann í verðlagsnefnd, er
fer með verðlagsákvarðanir sam
kvæmt lögum þessum. Þegar
um verðlagningu á rekstrarvör-
um og þjónustu vegna útgerðar-
innar er að ræða, skal fulltrúi
frá Landssambandi ísl. útvegs-
manna taka sæti í nefndinni í
stað fulltrúa Stéttarsambands
bænda.
Náist ekki samkomulag með
öllum nefndarmönnum um verð
lagningu, skal vísa ágreiningi til
sérstakrar yfirnefndar. Yfirnefnd
in skal skipuð þremur mönnum
einum tilnefndum af fulltrúum
neytenda í sex manna nefndinni,
öðrum tilnefndum af fulltrúum
kaupmanna, kaupfélaga og iðn-
rekenda og þeim þriðja tilnefnd-
um af hæstarétti. Yfirnefndin
fellir fullnaðarúrskurð um á-
greiningatriðin".
Þessi skipan kvaðst Sk. G.
telja, að reynast mundi farsælli.
Byggt á reynslunni
Gylfi Þ. Gíslason fékk næstur
orðið og vék fyrst að ádeilu Sk.
G. á hendur ríkisstjórninni.
Hann sagði að það væri að sjálf
sögðu misskilningur hjá honum,
að ekki gæti farið saman frjáls
innflutningur og verðlagseftirlit.
Það sem nú væri gert í þessum
efnum, væri hins vegar byggt á
reynslunni. Þegar framkvæmd
hefði verið gengisbreytingin árið
1950, sem framsókn hefði staðið
að, hefði verið reynt að koma
á frelsi í viðskiptum. Það hefði
hins vegar ekki tekist — og ein
ástæðan, til þess að það mis-
heppnaðist, hefði verið það
mikla víxlspor, að afnema strax
verðlagseftirlitið. Þetta yrði ekki
endurtekið nú — heldur yrði
verðlagseftirlitið látið halda sér
þangað til ástandið hefði breytzt
og samkeppnin aukist. Þess
mætti einnig geta í þessu sam-
bandi, að nauðsyn verðlagseftir-
litsins ætti m.a. rætur að rekja
til þess, að samvinnufélögin
hefðu ekki reynzt sá samkeppn
isaðili í viðskiptum hér á landi,
sem eðlilegt hefði mátt telja.
Ein tillaga — og hún um
aukinn kostnað.
Þá lét Gylfi í Ijós undrun sína
yfir breytingatillögu Sk. G. Fram
sóknarmenn hefðu gagnrýnt rík
isstórnina fyrir að gæta ekki
nægilegs sparnaðar. Með hlið-
sjón af því, hefði mátt búast við
að eina breytingartillagan, sem
þeir flyttu við frumvarpið, yrði
um það að auka til muna kostn-
aðinn við verðlagseftirlitið. Þeg-
ar ákveðið hefði verið að leggja
Innflutningsskrifstofuna niður,
hefði ríkisstjórnin valið þann
háttinn, er ver-
ið hefði brota-
minnstur og gert
tillögu um að
yfirstjórn verð-
lagsmálanna
yrði lögð í hend
ur nefndar, sem
allir þingflokk-
arnir ættu 1
mann í og hlutlaus embættismað
ur yrði síðan í forsæti fyrir.
Þetta virtist framsóknarmönn-
um þykja of sparlega á haldið,
úr því að þeir nú leggðu til að
mál þessi yrðu í höndum — ekki
5 — heldur tíu manna. Mæltist
Gylfi að lokum til þess að breyt
ingartillaga framsóknar yrði
felld.
Skúli Guðmundsson kvað það
sína skoðun, að staðhæfing við-
skiptamálaráðherra um að auk-
inn kostnaður fylgdi því fyrir-
komulagi, sem hann gerði tillögu
um, fengi ekki staðist. Það væru
heldur ekki nema 9 menn, sem
um yrði að ræða, því að fulltrúi
bændanna mundi jafnan víkja,
þegar fulltrúi útvegsins tæki
sæti. Sk. G. kvaðst telja miklar
líkur fyrir því, að framkvæmd
málanna yrði betri, ef sín skipan
yrði upp tekin, og trú sín væri
sú, að svo gott samstarf gæti
tekizt með fulltrúunum, að ekki
þyrfti oft að koma til kasta yfir-
nefndarinnar.
Að lokum stóð Ólafur Thors
upp og kvaðst vilja láta þess
getið, að enda þótt ríkisstjórnin
væri sammála um það, að við
núverandi aðstæður væri rétt að
halda verðlagseftirlitinu áfram
— væri það ekki vegna þess, að
allir, sem í henni sætu, hefðu
óbilandi trú á ágæti verðlags-
eftirlitsins.
Að svo búnu fór fram atkvæða
greiðsla og var breytingartillaga
Skúla Guðmundssonar felld með
17 atkv. gegn 7, og frumvarpinu
vísað áfram til þriðju umræðu.