Morgunblaðið - 24.05.1960, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 24. maí 1960
MORCVISBL4Ð1Ð
13
Dr. Páll ísólfsson:
Moskva
H I N G A Ð komum við
snemma dags þ. 29. apríl. —
Maður finnur strax mikinn
mun á Leningrad og Moskvu.
(Eg geri ráð fyrir að rabb
mitt um Leningrad hafi birzt
í Mbl.) Hér í Moskvu er allt
í stærri stíl en í Leningrad.
Þetta er 5 milljóna borg, og
þó miklu stærri með úthverx-
um. Hér er höfuðborgarbrag-
urinn í öllu veldi sínu, enda
er borgin öll stórbrotin með
Kreml í hjartanu og geysi
breiðum götum.
„Intourist", sem á að vaka
yfir öllum sínum ferðalöngum,
var ekki til staðar þegar við kom
um hingað, og hefði það getað
orðið allóþægliget fyrir okkur,
mállaust fólk, hefði Ingvi Ing-
varsson, sendiráðsritari ekki
verið mættur á stöðinni. Það
var því mikill fögnuður hjá
okkur, þegar við sáum þann
góða mann nálgast. En hann ber
höfuð og herðar yfir stærstu
Rússa. Loks náðist þó samband
við „Intourist“, og okkur var
sagt að búa á „Hótel Úkraína,“
nýtízku hóteli með 30 hæðum, og
búum við á 14. hæð. Þetta hótel
er eitt af hinum miklu skýja-
kljúfum, sem Stalin lét byggja
á velmaktardögum sínum. Þau
áttu að vera þrjátíu þessi „há“-
hús, en aðeins sjö munu hafa
verið byggð. Setja þau mikinn
svip á bæinn. En sagt er að
Krúsjeff vilji ekki láta byggja
fleiri, en ekki veit ég um sönn-
ur á því. Við búum á 14. hæð
í þessu trölli, og verðum oft að
bíða allt að því 20 mínútur eftir
lyftunni upp og niður.
Geysimikið er hér ferðamanna
um þessar mundir, og allir á
vegum „Intourist", bókstaflega
allar þjóðir að ég held nema
Eskimóar. Ég hef aldrei séð eins
brogað og marglitt líf á ævinni.
Hér eru ótal nefndir frá öllum
þjóðum í sambandi við 1. maí-
hátíðahöldin.
★ ★
Þegar við stígum inn í lestina
í Leningrad kom fyrir skrítilegt
atvik. Konan mín, sem gekk á
undan inn í vagninn. fann ryðg-
aðan íslenzkan einseyring á gólfi
klefans! Við urðum mjög hissa,
því þó peningar okkar séu að
vísu merkilegir, þá héldum við
ekki að þeim myndi vera stráð
á gólf rússneskra járnbrautar-
klefa. En við litum á þetta sem
góðs merki og við geymum hinn
ryðgaða íslenzka einseyring vand
lega. — Nú vorum við 3 í fjög-
urra manna svefnklefa Hver
skyldi nú koma sá fjórði? Hér
ægir öllu saman, körlum og kon-
um í sömu klefum! Þá birtist
ungur Rússi með hafurtask sitt,
og leist okkur strax vel á pilt-
inn. En erfiðlega gekk að skilja
hann, því hann kunni aðeins rúss
nesku. Það eina, sem hann gat
sagt, var: „Nix versthen", sem
átti að þýða: skil ekkert! Hann
sýndi okkur fullar tvær töskur
af skólabókum, þar á meðal
enskukennslubók, geografíu, eðl-
isfræði, stjörnufræði. Og þegar
ég sagði „Spútnik“, sem er ein-
asta rússneska orðið, sem ég
kann, hló hann og brosti upp
í loftið En allt kom fyrir ekki,
okkur tókst ekki að halda uppi
samræðum. Helzt skildi hann
íslenzkuna, og þá helzt handa-
patið. En pilturinn var okkur
til ánægju þrátt fyrir „nix ver-
stehn“.
★ ★
Fyrsta daginn hér I Moskvu
(29. apríl) fórum við á konsert
er Kogan, fiðlusnillingurinn
mikli hélt í Tschaikowski-saln-
um. Hann lék E-dúr fiðlukon-
sert Bachs, fiðlukonsert Beet-
hovens, og fiðlukonsert Mendels
sohns og Carmen-fantasíu, mikla.
Hljómsveit ríkisins lék undir. Þó
við hefðum áður heyrt Igor
Oistrackh í Lendingrad og hrif-
izt mjög af honum, þá varð hrifn
ingin þó öllu meiri hér, enda ætl-
aði allt af göflunum að ganga.
Þ. 30 .apríl fórum við í Bols-
höj-leikhúsið, stærsta leikhús
borgarinnar og eru þar aðeins
fluttar óperur og ballett. Þar sá-
um við og heyrðum „Ivan Sú-
sanni“, ópera eftir Glincka. ■—
Glinkca er með réttu talinn
faðir rússnesku óperunnar. Hann
notaði oft hin rússnesku þjóðlög
í verkum sínum. Þessi ópera er
um styrjöld milli Rússa og Pól-
verja 1612. Er óperan fögur og
melódíurnar streyma frá músík-
ölsku hjarta, en segja mætti að
sums staðar skorti dramatískan
kraft, því efnið gefur mikið til-
efni til sterkra átaka á köflum.
Bolshöj-leikhúsið er mjög glæsi-
legt og gulli skreytt Ballettinn er
stórkostlegur. í öðrum þætti
þessarar óperu t. d. var sýndur
dansleikur hjá Sigismundi, kon-
ungi Pólverja. Og ég segi ykkur
satt, að þetta var ekkert „Gúttó
skrall". Öimur eins „flottheit"
á sviði og aðrar eins hreyfingar
og búningaskrúð hefði mig aldrei
dreymt um! En þó held ég að
,Svanavatnið“, ballett eftir
Tschaikowsky, sem við sáum á
sama stað daginn eftir, 1. maí,
hafi verið enn glæsilegri.
-¥• ¥
Já, svo er það 1 maí. Hann
var viðburðaríkur í fyllsta mæli.
Pétur Thorsteinsson, ambassador
okkar hér, hafði sótt um pláss
fyrir okkur á hátíðahöldin á
Rauða-torginu hjá Kreml. Bár-
ust okkur svo miðar með fulltrúa
frá Menntamálaráðuneytinu. Við
vorum á bezta stað, rétt skammt
frá þar, sem sjálf ríkisstjórnin
sat, og sáum því allt mjög vel.
En þegar lýsa á því, sem hér
fór fram af sýningunni á torg-
inu, þá dettur mér helzt í hug
það sem gamall maður í Kald-
aðarnesi sagði eitt sinn við Jón
Kalda, er hann bað hann að
segja sér ævisögu sína. Hann
sagði: „Þegar ég var á Hamri,
miki helv. . . . , ég man það, miki
andsk . . . Og svo komst hann
ekki lengra. Eins gæti ég sagt:
Þegar ég var etc......Veðrið var
hið ákjósanlegasta og manngrú-
inn á götunum skipti milljónum.
Hérna á Rauða torginu, voru að
eins boðsgestir, en þeir skiptu
mörgum þúsundum. Raðir her-
manna fylltu torgið, allar teg-
undir í öllum regnbogans litum.
Allt að því 1000 manna lúðra-
sveit lék marza og lög af miklum
krafti. Fylkingarnar gengu svo
fram, hver af annarri og var
það stórkostleg sjón að sjá. Á
eftir komu svo fylkingar leik-
fimisflokka, í dýrðlegum bún-
ingum og litskrúði. Síðan komu
herbílar allskonar, skriðdrekar,
eldflaugar og fallbyssur — en
loks rak lestina ein mikil friðar
dúfa á vagni. Uppi á henni stóð
kona og karlmaður með friðar-
fána. Stakk dúfan æði mikið í
stúf við það, sem á undan var
gengið. Slíkar hersýningar, sem
þessi, hafa án efa sefjandi áhrif
á fjöldann, pg varð ég þess var
hér. En þess má ég þó geta, að
mest var friðardúfunni fagnað
af öllu, sem hér fór fram, og þótti
mér það góðs viti. Hygg ég að
friðarvilji fólks hér sé falslaus
og eigi sér djúpar rætur, enda
skammt um liðið frá siðustu
styrjöld, sem mönnum er hér
enn í fersku minni.
* *
Eftir þessa miklu athöfn á
Rauða-torginu fórum við svo í
Bolshöj-leikhúsið, að sjá áður
nefnt „Svanavatn". En ekki ætl-
aði að ganga greiðlega að kom-
ast þangað í gegnum manngrú-
ann. Lögreglan rak mann úr ein-
um stað í annan, og við vita mál-
laus.Við hlustuðum því eftir „út-
lenzkunni" og hjálpuðu Þjóð-
verjar, Spánverjar og Ameríku-
menn okkur loks á rétta leið.
Ég var að velta því fyrir mér
hversu ægileg eyðimörk svona
stórborg er, ég var hálft í hvoru
farinn að raula „yfir kaldan eyði
sand“, en fann þó að vísan ætti
ekki alls kostar við, þar sem
mannhafið var svo mikið. En
gaman þótti mér að heyra Guð-
jón Benediktsson, sem var hér
fulltrúi Sósíalistaflokksins, segja
frá því, að hann og félagi hans
hefðu í veizlu kvöldið áður sung-
ið: „Nú er hlátur nývakinn, nú
er grátur tregur, nú er ég kátur
nafni minn, nú er ég mátulegur!"
Það var undir sama lagi og „Yfir
kaldaij eyðisand“. Já, þannig
gengur sama melódúntan í gegn
um lífið, þó skipt sé um texta!
Um kvöldið 1. maí (ballettinn
var kl. 1,30) fórum við aftur í
Bolshöj-leikhúsið og heyrð-
um „Evgen Onegin“, óperu
Tschaikowskis. Var sú upp-
færsla mjög góð og hríf-
andi í alla staði. Ekki hefð-
um við notið alls þsssa hér, hefði
ekki Pétur Thorsteinsson am-
bassador verið búinn að útvega
alla aðgöngumiða fyrir okkur,
en einnig eigum við Ingva sendi
ráðsritara mikið að þakka alla
fyrirgreiðslu, og að ég ekki tali
um ferðir um borgina. Þá spillti
það ekki ánægjunni 1. maí,. að
Ingvi og frú Hólmfríður buðu
okkur upp á íslenzkan saltfisk,
sem ég pantaði sérstaklega til
að viðhalda þjóðerniskennd
minni óspilltri eftir öll þessi
ósköp! Ég hef áður minnzt á Mr.
Goodman og Mr. Flies, þann sem
talar um minkinn og selur öll-
um stjömunum í Hollywood
pelsana. Þeir komust aldrei í
Bolshöj-leikhúsið og kvörtuðu
sáran. Annars dást menn hér tals
vert að Ameríkunum, og gera
allt 'fyrir þá! Og það var mikill
munur að vera Ameríkani og ís-
lendingur hér hjá „Intourist",
það verður að segjast. Enginn
skipti sér, að heitið geti af okkur
frá „Intourist“, og við gátum
sjaldnast fengið máltíðar á hinu
mikla hóteli, því hvar sem við
komum, í hvaða sal sem var, var
viðkvæðið: Hér borða aðeins
nefndir! Og við sááum íslenzkan
fána að einu borðinu, og vona
ég, að þeir sem undir honum
sátu, hafi fengið nægju sína a£
mat og „Vodka“: „Nú er hlátur
nývakinn . . .“. — Loks blandaði
sér í málið ágætur maður frá
Menntamálaráðuneytinu hér, og
bað um borð fyrir okkur. Já,
sjálfsagt, sagði yfirmaðurinn. En
svo hvarf borðið og við vorum
aftur rekin út. Þetta tilkynnist
hér með Ferðaskrifstofu ríkisins,
en þar greiddum við fyrirfram
allan kostnað við uppihaldið í
Leningrad og Moskvu. Vona ég
að við fáum aftur greiddan þann.
kostnað, þegar við komum heim.
Segi ég því nú eins og Óli norski
sagði, þegar hann lagði 10 króna
seðilinn á borðið í Landsbank-
anum: beyinn að telle! Birjið að
telja! — Ég vil afsaka þetta með
því einu, að mannfjöldinn var
svo mikill að „Intourist" hefur
átt í fullu fangi með að afgreiða
allan þann sæg. Loks skal þess
getið, að við fengum túlk siðasta
daginn, unga stúlku, sem hét
Nína. Húni sýndi okkur Kreml
og Háskólann o. fl.
★ ★
2. mai er hér enn frí. Geta
allir því skemmt sér sem vilja,
en veðrið er ekki gott lengur.
Við hittum Þórunni Jóhannsdótt-
ur, okkar ágæta píanósnilling.
Hún stundar nám við Tschai-
kowski-konservatoríið hér og
mun hún vera í miklu áliti. — I
Leningrad stundar Snorri Þor-
valdsson fiðlunám, en því miður
tókst mér ekki að hafa upp á
honum, þegar ég var þar 3. maí
var bjartara veður. Héldum þó
að mestu kyrru fyrir. Áttum í
nokkrum útistöðum við „Intour-
ist“. Þeir lofuðu okkur bót og
betrun. Við hlustuðum á einn
mesta píanósnilling Sovétríkj-
anna, Richter. Hann er geysi-
merkilegur listamaður með ó-
venjulega túlkunarhæfileika.
Hann lék sónötur eftir Haydn
og Beethoven. En mér virtist eitt
hvað þjáningarfullt yfir allri
snilld hans. En áhrifin, sem hann
skildi eftir hjá manni, voru djúp.
Mér fannst hann vera allt að því
heillaður maður í list sinni. —
Konsertar eru hér margir og góð
ir, og vel sóttir. Rússneska þjóð-
in er gegnsýrð af músik, enda
er tónlist á háu stigi, og hiS
opinbera gerir geysimikið fyrir
listir hér. Mættu vestrænar þjóð-
ir mikið af Rússum læra í þeim
efnum, að ég hygg, að minnsta
kosti hvað sumt snertir. — Ég
var kallaður upp í Menntamála-
ráðuneytið til viðtals og átti þar
skemmtilegt samtal við hr. Sjel-
jakov um ýmis músíkmál. Ég
samdi — á þýzku — erindi um
íslenzka þjóðlegatónlist, sem
flutt verður á rússnesku hér í
útvarpinu með tóndæmum, sem
ég tók með mér á bandi. Nokk-
ur orð á íslenzku heyrast á und-
an erindinu.
★ ★
Ekki verður skilizt svo viS
Moskvu, að ekki sé minnzt þeirr-
ar umhyggju og hlýju og gest-
risni, sem við urðum aðnjótandi
Framh. á bs. 14.
Áður en kuldakastið kom var sumar í lofti og eyfirzkir bændur höfðu látið út kýr sínar. — Mynd
þessi var þá tekin. Nú eru kýrnar aftur inni, en vonandi verður það ekki lcngi. — Ljósm. vig.