Morgunblaðið - 01.06.1960, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 1. júní 1960
MORGVNBLAÐ1Ð
3
| „Þá tíðkuðust ekki
! frjálsar ástir“
NÝLEGA var á ferð hér syðra
Sigmundur Jónsson, kaupmaður
á Þingeyri við Dýrafjörð, en
hann er með elztu starfandi kaup
mönnum hér á landi. Notaði
blaðamaður Mbl. tækifærið og
spjallaði við hann um líf hans
og starf.
★
f upphafi samtalsins, sagði Sig-
mundur:
— Einhvers staðar í helgum
ritum stendur að ræða þín skuli
vera já og nei, það, sem þar er
fram yfir, sé frá hinum vonda
En þetta mun vera slitið úr sam-
hengi, eins og tíðkast hjá stjórn-
málamönnum okkar, þegar þeir
flytja sinn áróður. Mér er ekki
geðfellt að tala um sjálfan mig,
því hætt er við, að þá slæðist eitt-
hvað með frá hinum vonda. En
þar sem ekki virðist vera hægt
að komast hjá því að segja eitt-
hvað um sjálfan sig, þá er bezt
að hafa það sem stytzt.
— Hvað ertu búinn að starfa
lengi við verzlun?
— Ég er að enda fimmtugasta
árið.
— Hvað ertu gamall?
— Ég er 73 ára, alinn upp í
Hrauni á Ingjaldssandi hjá afa
mínum og ömmu. Faðir minn
fórst í snjóflóði á Ingjaldssandi
sama árið og ég fæddist. Þar var
ég svo til 17 ára aldurs, en flutt-
ist þá til Önundarfjarðar með afa
og ömmu. Amma mín er mér
mjög minnistæð. Hún var góð og
trúrækin kona, kenndi mér mik-
ið af bænum, sem ég fer með
enn þann dag í dag. En ég kann-
aðist líka við vöndinn hennar,
sem oft skall á mér, þegar ég
hlýddi ekki fyrirmælum hennar.
Þetta var stór hrísvöndur, sem
gamla konan hafði undir rúminu
sínu, og þegar hún beygði sig í
áttina, vissi ég hvað til stóð. Ég
var víst nokkuð óþægur. Eitt sinn
kom Símon Dalaskáld á bæinn og
orkti um mig þessa vísu:
Er á stundúm óþægur,
allt vill sundur mölva,
hjörvalundur harðfengur,
hann Sigmundur Jónssonur.
Það er margs að minnast frá
æskuárunum. Þá var allt mjög
frumstætt, mikil vinna og fá-
tækt. Grútarlampinn og tólgar-
kertin voru eina ljósmetið, og
konur báru kolapokana á bak-
inu. Ég lærði í æsku öll algeng
störf, sem þá tíðkuðuzt. Ég óf t.d.
allan vefnað, yzt sem innst. Þá
var framleiðslan á heimilunum
sjálfum. Þetta var gott heimili,
þar sem sparsemi og reglusemi
ríkti og upp úr þeim jarðvegi er
ég sprottinn. Nú eru þessar
dyggðir, sem ég kalla, ekki leng-
ur alrpennt í heiðri hafðar eins
og skyldi. Fólkið varð að spara
eins og hægt var, t.d. man ég eft-
ir því, að maturinn var skammt-
aður þannig, að konur fengu
fjórða part úr köku — rúgköku
— en karlmenn hálfa köku.
— Hvað tókstu til starfa, þeg-
ar þið fluttuð til Önundarfjarð-
ar?
— Á tímabili var ég sjómaður
— 5 til 6 ár — en veiktist og
varð þá að hætta. Upp úr því fór
ég að hugsa um að læra eitt-
hvað. Allir héldu, að ég yrði
smiður, því að ég var hagur ungl-
ingur og gerði mikið af því að
og fór heim, en veturinn eftir fór
ég suður til Reykjavíkur í at-
vinnuleit, og rakst þá á hægan
og góðan mann, Fritz Nathan, sem
var með fyrstu mönnum, sem
fegust við umboðsverzlun hér á
landi. Ég átti enga peninga í vös-
unum og gat ekki boðið neitt. En
það fór nú samt svo, að hann
lánaði mér dálítið af vörurp með
því skilyrði, að góðir menn heima
gengju í ábyrgð fyrir mig. Einn
áólríkan dag — 22. júní fyrir
fimmtíu áruin ■— kom svo strand
ferðaskipið Vestri inn á Þingeyr-
arhöfn með þessar vörur. Mér er
þessi dagur sérstaklega minnis-
stæður. Þá var mikið talað um
halastjörnu, sem átti að vera
skæð skepna, og margar kerling-
ar héldu að boðaði heimsendi,
sem auðvitað varð ekkert af.

h 'Vt
IWNP
Verzlun Sigmundar á Þingeyri
smíða kirnur, fötur, kistur og
annað, sem tilheyrði búskap og
heimilum í þá daga, en ég var
drifinn í skóla, fyrst í Flensborg
og síðan í Verzlunarskólann. Það
an útskrifaðist ég 1909. Ég kost-
aði mig sjálfur til náms, því ég
var mjög gefinn fyrir skepnur og
átti kindur, sem ég hirti sjálfur.
Þær urðu minn fyrsti banki.
Þessari tryggð við skepnurnar
hef ég haldið síðan, þar til í
fyrra. Fram að því, átti ég lítið
bú með nokkrum skepnum, 30
þegar mest var, og hirti skepn-
urnar sjálfur mér til gamans og
gagns.
-— Fórstu svo að verzla, þegar
skólanum lauk?
— Þá má segja, að ég hafi
flaustrazt út í lífið. Ég var enn
sjúklingur, þegar skólanum lauk
Vörurnar voru teknar við skips-
hlið Qg fluttar í land á lítilli
kænu, því þá var engin bryggja.
Þar með var ég orðinn kaupmað-
ur, hvort sem halastjörnunni lík-
aði betur eða verr. Þetta gekk
allt vel og eftir það var ekki
spurt um tryggingu. Þannig hóf-
ust viðskipti mín við Nathan, sem
síðar stofnaði fyrirtækið Nathan
& Olsen. Þá var að því komið
að eignast konu, og ég flaustrað-
ist samhliða verzluninni út í það.
Gifti mig 1911 og 3 árum síðar
byggði ég stórhýsi, sem þá var
kallað á Þingeyri. Þetta var mik-
il fjárfesting — að fá sér konu og
byggja hús. Þá tíðkuðuzt ekki
hinar frjálsu ástir. Það var ann-
að hvort að fá sér konu, eða láta
kvenfólkið alveg eiga sig. Ég
hitti samt ágæta konu í öliu

Sigmundur Jónsson, kaupmaður
þessu flaustri, Fríðu Jónsdóttur,
og átti með henni 7 börn, en 2
dóu í æsku. Já, fjárfestingin gekk
vel, guð og gæfan hefur verið
með okkur og leitt okkur farsæl-
lega í gegnum þetta allt saman.
Ég er maður tveggja tíma. Ég
man sára fátækt og hef einnig lif
að þær stórkostlegu framfarir,
sem átt hafa sér stað síðustu ára-
tugina. En mér finnst alltaf, að
við íslendingar höfum lifað um
efni fram. Framfarir eru mikils
virði, en þær útheimta mikið fjár
magn — stundum of mikið.
— Hvernig líkaði þér verzlun-
arstarfið?
— Það átti vel við mig, eins og
raunar allt, sem ég hef tekið mér
fyrir hendur. Hver dagur er öðr-
um líkur — selja vörur og kaupa
inri. En þetta hefur að ýmsu leyti
verið erfitt. Maður hefur orðið
að standa í biðröðum árum sam-
an. Ég sakna þeirra tírna, þegar
öll viðskipti voru frjáls, og menn
máttu sjálfir ráða, hvar og hve-
nær þeir keyptu inn sínar vörur.
Öll viðskiþti við útlönd voru
frjáls, þangað til þetta breyttist
allt saman eftir 1930. Þá lenti allt
í ófrelsi, og maður varð að standa
í biðröðum um það, sem maður
þurfti nauðsynlega að fá. Þetta
voru stórkostleg viðbrigði. Að-
staðan er orðin svoleiðis í þess-
um málum, að þið lifir engin á
þessu lengur. Þetta hefur auð-
vitað komið niður á öllum, en
sannleikurinn er sá, að við erum
að éta ofan af okkur sjálfum. Ég
tel að það sem nú er verið að
gera í okkar efnahagsmálum,
stefna í rétta átt. Nú, þegar inn-
flutningur verður aftur gefinn
frjáls, geta kaupmenn strokið
frjálst um höfuðúð. Þetta er tví-
mælalaust mikill ávinningur fyr-
ir verzlunarstéttina og alla lands-
menn.
★
Þegar ég lít yfir þetta langa
ævistarf, er margs að minnast, en
ég sé og veit, að sólskinsblettirn-
ir í lífi mínu eru miklu fleiri en
skuggarnir. Við siglum ekki allt-
af liðugan vind i lífinu, fremur
en á hafinu, og víst hefur stund-
um gefið á bátinn ,skin og skúrir
skipzt á, sorg og gleði, en mót-
lætið gerir mennina betri.
— i. e. s.
S TA K S1 [ I \ \ ik
Framlágir 1 íenn
Tíminn var heldur framlágui X
svipinn í gærmorgun. Hann virff-
ist ekki vera hreykinn af frammi
stöffu Framsóknarmanna í út-
varpsumræffunum í fyrrakvöld.
Á ræffu Hermanns og félaga hans
í eldhúsdagsumræðunum var
ekki minnzt einu orði í blaðinu.
Á forsíðu voru það hins vegar
aðalfréttirnar, að kúm hefði ver-
ið hleypt út, að óhjákvæmilegt
væri fyrir verkalýðsfélögin að
láta til skarar skríða og hækka
kaupgjald, og að innanríkisráð-
herra Tyrkja hefði framið sjálfs-
morð.
Ótrúleg saga
Það sætir raunar engri furffu
þótt Tíminn láti undan falla að
segja frá útvarpsræðu formanns
Framsóknarflokksins á mánu-
dagskvöldið, svo bágborin var
hún og rislág. Hermann Jónas-
son, sem stökk fyrir borð af
stjómarskútu V-stjórnarinnar á
miðju kjörtímabili vegna þess að
allt var komið í öngþveiti, hélt
því nú fram, að allt hefði verið
í himnalagi þegar V-stjórnin
hrökklaðist frá. En hvernig stóð
þá á því að hann sagði af sér?
Er það hugsanlegt, að það hafi
verið æðsta ósk þessa valdaglaða
manns, að losna úr valdastólnum,
einmitt þegar honum hafði tekizt
að leysa öll aðalvandamál þjóð-
félagsins, og eftirláta þar mcð
andstæðingum sínum að njóta
ávaxtanna af hinum „heillaríka"
starfi stjórnar hans? Heldur er
það ótrúleg saga.
Stefnulaus og ráðvilltur
st j órnmálaleiðtogi
Sannleikurinn er sá, að aldret
hefur stefnulausari og ráðvilltari
stjórnmálaleiðtogi komið fram
fyrir islenzku þjóðina, en Her-
mann Jónasson í eldhúsdagsum-
ræðunum sl. mánudag. í raun og
veru gerði hann ekkert annað en
eta ofan í sig fyrri yfirlýsingar
sínar. Hann lýsti því yfir 4. des-
ember 1958, þegar stjórn hans
sagði af sér, að ný verðbólgualda
væri risin, og að óðaverðbólga
væri framundan.
Nú lætur þessi sami formaður
Framsóknarflokksins svo sem allt
hafi í raun og veru verið með
felldu, þegar V-stjórnin hröklað-
ist frá völdum.
Neikvæð stjórnarand*
staða
Danslög eítir
Tólfta september
Á ÞESSU ári hafa komið út þrjú
nótnahefti með íslenzkum dans-
og dægurlögum eftir Tólfta sept-
ember. Útgefandi nótaheftanna
er Tónabandið.
Tólfti september (Freymóður
Jóhannsson) er kunnur danslaga
höfundur og hafa lög hans vakið
athygli og mörg þeirra hlotið
verðlaun í danslagasamkeppnum.
í nótnaheftunum er að finna flest
hans þekktusfu lög, svo sem
Draumur fangans, Reykjavíkur-
valsinn, Frostrósir o. s. frv.
Nótnaheftin eru smekklega úr
garði gerð, í hæfilega stóru broti.
Á forsíðu þeirra er mynd, gerð
eftir málverki Freymóðs Jóhanns
sonar „Ljósgjafinn“.
Hinn þátturinn í málflutning!
hans á mánudagskvöldið, var í
því fólginn að berjast gegn öllu
sem núverandi ríkisstjórn hefur
gert, og telja það óalandi og óferj
andi.Það liggur þó fyrir skjallega
sannað, að meðan Hermann Jón-
asson var forsætisráðherra V-
stjórnarinnar, lögðu Framsóknar
menn fram tillögur innan stjórn-
arinnar um flestar þær aðgerðir,
sem nú hafa verið framkvæmdar.
Hins vegar gat ekki tekizt sam-
komulag um þær frekar en ann-
að, vegna óeiningarinnar innan
stjórnarinnar.
Það er vissulega rétt sem bent
var á í þessum útvarpsumræðum,
að stjórnarandstaða Framsóknar-
flokksins og Kommúnista, er hin
neikvæðasta, úrræðalausasta og
stefnulausasta, sem um getur í
þessu landi.