Morgunblaðið - 01.03.1961, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 1. marz 1961
MORGUNBLAÐIÐ
9
Nýir straumar -
nýir
f OG EFTIR upplausn fyrri
heimsstyrjaldarinnar óð sócial-
isminn, og sú friargháttaða hafta-
stefna, sem honum fylgir, uppi í
mörgum löndum heims. Sú alda
barst hingað til lands, en náði
fyrst fótfestu, að ráði, með mynd
un fyrstu stjórnar Framsóknarm.
árið 1927. En fyrir alvöru sett-
ust höft og hömlur ekki í hásæti
hér á landi fyrr en um það bil,
sem vinstri stjórn Framsóknar-
manna og jafnaðarmanna var
stofnuð árið 1934. Eftir það réðu
Framsóknarmenn að mestu fram
kvæmd haftanna. Hana misnot-
uðu þeir samvinnufélögunum í
hag, svo lengra varð naumast
komizt. Kaupmönnum var synj-
að um leyfi á sama tíma og kaup
félögin fengu alla þá fyrir-
greiðslu, sem þau gátu bezta kos
ið sér. í þessu umróti haftaár-
anna gáfust margar kaupmanna-
verzlanir upp, víðs vegar um land
dð. Það er talandi tákn, að frjáls
kaupmannaverzlun hefur að veru
legu leyti lagst niður allt frá
Akureyri austur um land og að
Selfossi í Árnessýslu, miðað við
það, sem áður var. Vestfirðir fóru
líka síst af öllu varhluta af þess-
ari þróun.
Kreppuástand myndaðist í
landinu. Erlendis hafði heims-
kreppan mikla skollið á. Hvert
land tók það ráð, að loka sig
inni bak við höft og tollmúra.
Jafnvirðiskaup milli landa var
jþað, sem mjög var þá gripið til.
Menn trúðu því, að höft og höml
ur væru eina björgin, og sú trú
fluttist til íslands, enda var þar
góður jarðvegur meðal vinstri
flokkanna, sem réðu. Hver einka
salan af annarri var sett á stofn
og allskonar hömlur á framtaki
einstaklingann hlóðust upp. í
stuttri grein er þess enginn kost-
ur að rekja þessa hörmungar-
sögu til nokkurrar hlítar, en á
þessum tíma varð það að trúar-
atriði flokka og fjölda einstakl-
inga, að ekki væri hægt að reka
þjóðar-búskapinn með öðru móti
en því, að hefta og drepa í dróma.
Ríkið átti að vera allt í öllu.
Hér skapaðist ofstjórn, sem varð
óstjórn. Þessi trú á gildi boða og
banna, hafta og ríkisafskipta er
eízt af öliu dauð enn í dag, enda
er það varla von að menn gangi
af trúnni í einni svipan eftir
þriggja áratuga haftastefnu.
En hvað hjálpaði svo allt
þetta? Sífellt seig á hina verri
hlið. Þjóðarbúskapurinn var kom
inn í rúst, þegar heimsstyrjöldin
seinni braust út. Þá hafði gamla
vinstri stjórnin gefizt upp. Þá
eins og nú síðast, voru engin ráð,
engin vonarskíma hjá stjómar-
völdunum. En styrjöldin, með
öllu sínu peningaflóði, breytti
mörgú. Sú saga verður ekki rak-
in hér, enda ætti þess ekki að
gerast þötff. ísléndingum fórst
margt illa á styrjaldarárunum,’
cg eftir það í efnahagsmálunum
og verzlunarmálunum. Þó tókst
undir forystu Sjálfstæðisflokks-
ins sú nýsköpun, sem varð á mörg
um atvinnutækjum landsmanna
og var það eini „ljósi punktur-
inn“ í efnahagsmálum okkar á
þessu tímabili.
Trúin á höftin hélt áfram að
lifa. Höftunum var viðhaldið í
ýmsum myndum og þá farið
langt fram úr öllu hófi. Erlendis
var haftatrúin enn við líði fyrstu
érin eftir styrjöldina. En þá tóku
augu manna að opnast. Menn
ípurðu: Hverju hefur haftastefn-
an áorkað í aldarfjórðung? Menn
íáu að hún hafði ekki náð til-
gangi sínum. Og nú risu upp
menn, sem vildu fara í gagn-
stæða átt, leysa en ekki binda.
tímar
sleppa kröftum þjóðfélagsins
lausum, en ekki binda þá. Ríkin
tóku að mynda samsteypur með
þar fyrir augum, að brjóta niður
tollmúra og verzlunarhöft. En
þetta haftaástand hafði staðið
svo lengi, að menn ætla sér nú
tíma til að koma á jafnvægi og
eðlilegum straumi peninga og
varnings milli landa. Hér var um
algera stefnubreytingu að ræða.
Benda má á dæmi Vestur-Þjóð-
verja. Þegar þeir fengu frelsi
sitt aftur, var það þeirra fyrsta
verk, að efla frelsi í verzlun og
hverskonar viðskiptum, örva en
draga ekki úr framtakinu, sem
lá blundandi í hroðalegustu rúst
um, sem mannkynssagan kann
frá að greina. Sú stefna, frelsis-
stefna, tókst svo vel, að menn tala
hvers konar viðskiptum, örva en
um að þar í landi hafi skeð und-
ur, kraftaverk
Þétta varð svo öðrum til lær-
dóms og ný og frjálslynd stefna
í verzlun og viðskiptum, á sífellt
meira og meira fylgi að fagna
hvarvetna í heiminum.
Alveg eins og haftastefna barst
hingað til lands hafa hinir nýju
straumar frjálsræðis borist hing-
að að landi. Fjöldi manna hér sá
það, eins og erlendis, að hafta-
stefnan hafði beðið skipbrot. v
Vinstri stjórnin síðari, gafst
upp eins og sú fyrri. Við tók ný
og frjálslynd stefna á vestræna
visu. Hún hefur nú þegar rofið
stór skörð í höftin, og mark
hennar er að skapa almenningi
til hagsbóta, sem mest frjálsræði
í viðskiptum. Ekki er unnt, frek-
ar hér eri víðast erlendis, að af-
nema höftin með einu bragði.
Það tekur nokkurn tíma að brjóta
niður 30 ára gamalt ofstjórnar-
kerfi.
Ríkisstjórnin hefur ekki haft
langan tíma til starfa, en samt
sýnt mikinn árangur, svo sem í
bættri gjaldeyrisaðstöðu við út-
lönd. Við erum á þeim vegi að
hætta að lifa um efni fram. At-
vinna hefur almennt haldizt í
landinu. Svona mætti telja fleira,
en það verður ekki gert hér.
En ríkisstjórnin má aldrei
missa sjónar af markinu. Hún
verður að gera sitt til að brjóta
niður trúna á höftin, og ryðja
leifum þeirra úr vegi sem fyrst.
Enn höfum við einkasölur á
ýmsu, eins og t. d. viðtækjum,
bökunardropum, ilmvötnum o. fl.,
og enn höfum við verðlags-
eftirlit, sem þyrfti gagngerðrar
endurskoðunar við, svo nefnd
séu dæmi. Það verður alltaf að j
hafa í huga að því meira frelsi
sem er í verzlun, því betri kjara*
njóta neytendur. Heft verzlun er
vond verzlun.
Höfuðatriðið er að ríkisstjórnin
slaki ekki á þeirri stefnu, sem
hún setti sér í öndverðu um að
auka frelsi í verzlunar og efna-
hagsmálum. Þá braut verður hún
að ganga ótrauð áfram, og mun
okkur þá farnast líkt og öðrum
vestrænum löndum, að með hin-
um nýju straumum nýrra tíma, l
skapast vaxandi velmegun og hag
sæld í landinu.
Hið heimsþekkta franska
Finguin prjónagnrn
er komið aftur.
Baucle, Sport, Tweed, Baby 3 og 4 þætt,
fallegt litaúrval.
AUSTURSTRÆTI 9.SIMI >1116-1117
Austurstræti 9.
Fokheld hæð í smíðum
130 ferm. hæð ásamt bílskúr í Háaleitishverfi til sölu.
Sérinng. Sérhiti. Nánari uppl. gefur
Málflutningsstofa
INGI INGIMUNDARSON, hdl.,
Vonarstræti 4 II. hæð — Sími 24753.
Vanar saumastúlkur
óskast strax.
Saumastofan Eygló
Skipholti 27 III. hæð.
Ný sending af
hollenskum vorkápum og
enskum hottum
BERNHARDLAXDAL
Kjörgarði — Laugavegi 59.
Skákþing íslands 1961
verður haldið í Reykjavík, hefst laugard. 25. marz
(daginn fyrir pálmasunnudag) og stendur 10—12
daga. Teflt verður í landsliðs- og meistaraflokkum,
e. t. v. eftir Monrad-kerfi. Skriflegar þátttökutil-
kynningar berist stjórn skáksambandsins eigi síðar
en 15. marz í pósthólf 674.
Aðalfundur Skáksambands fslands verður haldinn
um sama leyti.
Skáksambandsstjórn.
Afgreiðslumaður
Skrifstofustúika
Oss vantar reglusaman og duglegan mann til að veita
forstöðu bifreiðaafgreiðslu í Reykjavík (vöru- og
fólksflutninga afgreiðslu). Umsækjandi þarf að hafa
bókhaldsþekkingu. —
Stúlka vön skrifstofustörfum, óskast á sama stað.
Umsækjendur þurfa að taka við störfum í aprílmán.
n.k. — Umsóknir ásamt launakröfu, sendist afgr.
Mbl. fyrir 15. marz n.k. merktar: „Bifreiðaafgreiðsla
—1241“. Meðmæli æskileg.
Kjallaraíbuð í Hlíðunum
Hef verið beðinn að selja 2ja herb. kjallaraíbúð við
Úthlíð. Tilboð sendist undirrituðum, sem veitir állar
nánari upplýsingar.
Málflutningsstofa
INGI INGIMUNDARSON, hdl.,
Vonarstræti 4 II. hæð — Sími 24753.
Ibúð óskast til leigu
3—4 herb. helzt innarL Hringbrautar. Þrennt full-
orðið í heimili. Fyrirframgreiðsla eftir samkomu-
lagi. Þyrfti helzt að vera laus strax.
Einar Sigurðsson hdl.
Ingólfsstræti 4 — Sími 16767.
'v.
er bezti hvíldarstóllinn á heimsmaraðnum.
Það má stilia hann í þá stöðu, sem hverjum hentar
bezt, en auk þess nota hann sem venjulegan ruggu-
stól.
jSkúQason & ^ ónsson s. <fi.
Laugavegi 62 — Sími 36 503.