Morgunblaðið - 01.03.1961, Side 12

12
MORGVNBLAÐIB
Miðvik'udagur 1. marz 1961
Utg.: H.f Arvakur. Reykjavík.
Franikvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Leshók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalotræti 6.
Auglýsingar og afgveiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
MIKILL STJORNMALASIGUR
¥7nginn íslendingur getur^
gengið opnum augum
fram hjá þeirri staðreynd, að
þjóð hans hefur undir for-
ystu núverandi ríkisstjórnar
unnið mikinn stjórnmálasig-
ur með samkomulagi því,
sem náðst hefur um lausn
fiskveiðideilunnar við Breta.
Bretar hafa viðurkennt 12
mílurnar, sem hafa verið eit-
ur í beinum þeirra, ekki að-
eins síðan íslendingar færðu
út fiskveiðitakmörk sín, held
ur allt frá upphafi. Islending-
ar hafa í öðru lagi fengið
stór, ný hafsvæði við strend-
ur íslands friðuð með grunn-
línubreytingu og nýrri út-
færslu.
íslenzka þjóðin hefur í
þriðja lagi fengið frið og við-
urkenningu um allan aldur
á þeim ráðstöfunum, sem
gerðar hafa verið til vernd-
ar fiskimiðum hennar, bæði
með 12 mílna fiskveiðitak-
mörkunum og hinum nýju
útfærslum og grunnlínu-
breytingum.
Þetta hafa Islendingar
fengið undir forystu núver-
andi ríkisstjórnar í stað
styrjaldar við nágranna sína
og stórkostlegrar hættu, sem
vofði yfir lífi og limum ís-
lenzkra varðskipsmanna og
sjómanna.
Þetta er mikill og heilla-
vænlegur árangur af þrot-
lausri baráttu ábyrgra stjórn
málamanna fyrir hagsmun-
um þjóðar sinnar.
En um leið og ríkisstjórn-
inni er þökkuð giftusamleg
forysta í þessu mikla máli,
ber að þakka íslenzkum varð
skipsmönnum, sem staðið
hafa í mikilli hættu við
störf sín, allt frá því að átök-
in hófust um hin nýju fisk-
veiðitakmörk. Þeir unnu
störf sín af festu og ábyrgð-
artilfinningu með glæsileg-
um árangri, enda þótt þeir
yrðu að lúta ofbeldinu. En
það em hinir óvopnuðu ís-
lenzku varðskipsmenn, sem
nú standa sem sigurvegarar.
Öll þjóðin flytur þeim ein-
lægar og djúpar þakkir.
Frá Látrabjargi að Horn-
bjargi mega Bretar aldrei
fiska innan 12 mílna mark-
anna. Víðast hvar annars
stað«ar, þar sem þeir mega
fiska, milli 12 og 6 mílnanna,
er það fyrst og fremst á
þeim tímum þegar minnst
kemur að sök fyrir bátaflot-
ann. Ennfremur eru flest
þýðingarmestu netasvæði
bátaflotans algerlega friðuð
fyrir brezkum skipum.
Reiknað hefur verið út,
hve langan tíma Bretar
hefðu fengið að veiða milli
6 og 12 mílnanna kringum
allt landið, ef að því hefði
verið horfið, í stað þess að
heimila tímabundnar veiðar
á takmörkuðum svæðum. —
Niðurstaða þess útreiknings
er sú, að þá hefðu þeir að-
eins fengið að veiða innan
12 mílnanna í 9,6 mánuði eða
rúmlega % úr ári.
Einnig þetta verða menn
að festa sér í huga, þegar
rætt er um hin takmörkuðu
réttindi í þrjú ár. Og þrjú ár
eru ekki langur tími í þjóð-
arævinni. Má í þessu sam-
bandi minnast þess, að ýms-
ar aðrar þjóðir, þeirra á
meðal frændur okkar Norð-
menn hafa samið við Breta
um allt að 10 ára tímabundin
réttindi þeirra til þess að
fiska innan 12 mílnanna. —
Jafnvel Rússar hafa gert
samninga við Breta um rétt-
indi brezkra fiskiskipa til
veiða innan 12 mílna land-
helgi við norðurströnd Sov-
étríkjanna.
ÞRJU AR
rril þess að hægt væri að fá
12 mílurnar viðurkennd-
ar og stórfellda, nýja út-
færslu fiskveiðitakmarkanna,
hafa íslendingar samþykkt
að leyfa Bretum að veiða
takmarkaðan tíma á tiltekn-
um svæðum milli 12 og 6
mílnanna. Þessi undanþága
nær þó ekki til alls landsins.
VIÐBRÖGD
BRETA
Pyrstu viðbrögð Breta við
samkomulaginu um fisk-
veiðitakmörkin segja sína
sögu. Eitt stærsta og áhrifa-
mesta stuðningsblað brezku
ríkisstjórnarinnar — Daily
Mail — segir strax í gær, að
Bretland hafi „dregið niður
fánann“ í fiskveiðistyrjöld-
inrii við ísland og látið und-
an „úrslitakostum“ íslend-
inga um 12 mílna fiskveiði-
lögsögu. Kallar blaðið sam-
komulagið „uppgjafarkosti“.
Ennfremur segir Daily Mail,
að búast megi við miklum
átökum í hafnarborgunum
vegna vonbrigða sjómanna
og útvegsmanna.
í Grimsby lýsa togaramenn
því yfir einróma, að sam-
komulagið sé „svik við
Ástandiö í Mið-Afríku
sambandinu
brezka fiskimenn“.
Um það getur engum
blandazt hugur, að þessi við-
brögð Breta benda ekki til
þess að illa hafi verið á mál-
um haldið af hálfu íslend-
inga, hvað þá heldur að ís-
lenzkir fiskimenn hafi verið
sviknir.
ÞATTUR STJORN-
ARANDSTÖÐ-
UNNAR
Otjórnarandstaðan á Islandi,
^ Framsóknarmenn og
kommúnistar, hafa svarað
þeim þýðingarmikla sigri,
sem núverandi ríkisstjórn
hefur unnið fyrir þjóðina,
með því að bera fram van-
traust á stjórnina. — Blöð
þeirra, Tíminn og Þjóðvilj-
inn, hrópa einnig í einum
kór um þjóðsvik.
Bjarni Benediktsson, dóms
málaráðherra, minntist nokk-
uð á þátt Framsóknarmanna
og kommúnista í vinstri
stjórninni í aðgerðum á
sviði landhelgismálanna í
hinni merku ræðu sinni á
Varðarfundi í fyrrakvöld. —
Hann benti á, að á tveimur
Genfarráðstefnum hefðu ís-
lendingar verið sammála um
að leggja til, að ágreiningur,
sem rísa kynni af útfærslu
utan 12 mílna marka, yrði
borinn undir gerðardóm. —
Tóku þeir Hermann Jónas-
son og Lúðvík Jósefsson þátt
í þeim yfirlýsingum og
höfðu forystu um það mál á
fyrri ráðstefnunni, þegar þeir
áttu sæti í ríkisstjórn. Nú
telja flokkar þessara sömu
manna það „þjóðsvik“, þegar
gert er ráð fyrir, að rísi
ágreiningur um slíka út-
færslu skuli honum, ef ann-
ar hvor aðli óskar, skotið til
alþj óðadómstóls.
í sambandi við svikabrigsl
Framsóknarmanna og komm-
únista má einnig benda á
það, að vinstri stjórnin sjálf
bauð Bretum og fleiri þjóð-
um undanþágu til þess að
fiska á milli 12 og 6 míln-
anna, ef þær aðeins vildu
viðurkenna 12 mílna fisk-
veiðitakmöfkin. Þessu til-
boði íslendinga var þá hafn-
að, vegna þess hversu hrap-
allega flokkar vinstri stjórn-
arinnar héldu á allri fram-
kvæmd landhelgismálsins. —
Núverandi stjórn hefur
ekki aðeins tryggt 12 míl-
urnar, heldur komið fram
stórkostlegri nýrri friðun haf
svæða við strendur landsins,
um leið og hún hefur haldið
opnum dyrum til áframhald-
andi baráttu fyrir aukinni
vernd íslenzkra fiskimiða.
— og þungavigtar-box-
arinn, Sir Roy Welensky
EINS og frá hefir verið skýrt
í fréttum^ ríkir nú uggvæn-
leg ólga í Mið-Afríkuríkja-
sambandinu (Norður- og S-
Ródesíu og Njassalandi)
vegna andstöðu jafnt hvítra
sem þeldökkra íbúa ríkja-
sambandsins við uppkast
brezku ríkisstjórnarinnar að
nýrri stjórnarskrá fyrir
verndargæzlusvæðið Norður-
Ródesíu. — Þykja blökku-
mönnum tillögurnar ganga
of skammt til móts við óskir
þeirra — en meirihluti hvítra
manna þykir hins vegar sem
með þeim sé látið svo mjög
undan kröfum svartra, að
yfirráð „ábyrgra manna“ (þ.
WELENSKY — vanur að ber).
ast með hnúum og hnefum
e. hvítra) séu í hættu. —
Mikil óvissa ríkir nú um
framvindu mála í ríkjasam-
bandinu. Hinir svartsýnu spá
því, að þar megi gera ráð
fyrir „nýju Kongó“ — en
aðrir telja, að unnt muni
reynast að afstýra stórvand-
ræðum.
★
í þessu sambandi beinast augu
manna mjög að hinum „sterka“
og harðsnúna forsætisráðherra
Mið-Afríkusambandsins, Sir Roy
Welensky, en hann og flokkur
hans hundsuðu stjórnarskrárráð-
stefnu þá, sem nýlega var haldin
í Lundúnum — og varð það ein
höfuðástæðan til þess, að við-
ræðurnar fóru út um þúfur. Síð-
an hefir Welensky þrumað gegn
stjórnarskrártillögum brezku
stjórnarinnar fyrir N.-Ródesíu
og lýst því yfir, að hann og menn
hans muni standa gegn því, að
þær nái fnam að ganga, „með
öllum tiltækum ráðum“.
•fa Kröfur svartra —
uggur hvítra
Hin dýpri orsök þess, að fyrr-
nefndar viðræður í Lundúnum
fóru út um þúfur, er að sjálfsögðu
hin sama og liggur að baki átak-
anna milli hvítra og svartra
annans staðar í Afríku: Kröfur
hinna innbornu Afríkumanna um
sjálfsákvörðunarrétt og sjálf-
stæði annars vegar og hins veg-
ar uggur hvítra manna um að
missa völd sín og áhrif. Þeir
verði sviptir eigum sínum og
reknir úr landi, eða jafnvel drepn
ir. — Báðir aðilar viðurkenna
svo, a.m.k. að nokkru, að ef eitt-
hvert ríki Mið-Afríkusambands-
ins fengi sjálfstæði, gæti það
ekki staðizt til að byrja með, án
efnahagslegra, og a.m.k. nokk-
urra stjórnmálalegra tengsla við
hið fyrra nýlenduveldi. Þetta
vilja reyndar ekki hinir róttæk-
ustu í hópi svartra þjóðernis-
sinna ekki játa.
★ Bardagamaður
Sir Roy Weiensky berst nú
með hnúum og hnefum gegn því,
að stjórn Norður-Ródesíu verði
hrifin úr höndum „ábyrgra
manna“, eins og hann hefir kom-
izt að orði, — og hann er enginn
viðvaningur að berjast með hnú-
um og hnefum, í eiginlegri merk
ingu, því eð hann var á sínum
tíma kunnur sem harðvítugur
hnefaleikari í þungavigt. — Má
nú segja, að það velti e. t. v.
fyrst og fremst á, hvort málum
verður ráðið til lykta á friðsam.
legan hátt í Mið-Afríkusamband-
inu, eða ekki.
★
Welensky er nú 55 ára gamall,
sonur Gyðings nokkurs, sem var
búsettur í Lithauen, en fluttist
þaðan til Bandaríkjanna á sín-
um tíma, þar sem hann hugðist
græða á loðskinnaverzlun. Ekki
varð þó mikið úr því. Hann flutt
ist aftur frá Bandaríkjunum inn-
an skamms — til Suður-Afríku.
Þar var þá „demantaæðið" i
algleymingi — og gróðaeðli Gyð-
ingsins tók viðbragð. Það fór þó
á sama veg þarna og í Bandaríkj-
unum — honum várð ekki að von
sinni. Settist hann þá að í Saiis-
bury í Suður-Ródesíu, og þar
fæddist Roy Velensky, 13. son-
urinn í fjölskyldunni.
^rÆvintýra-feriIl
Þegar Roy var 14 ára gamall,
hvarf hann frá skólanámi og tók
að flakka fram og aftur um
Afíku. Ævintýraþráin var rík í
drengnum, og hann lét hverjum
degi nægja sína þjáningu. Þess
vegna fékkst hann aldrei lengi
við sama starf — tók það, sem
bauðst hverju sinni: varð slátr-
ari, bakarasveinn, vann við ýmiss
konar sendiboðsstörf o. fl. í frí-
stundum sínum æfði hann hnefa.
leik og keppti á ýmsum stöðum,
en árið 1926 vann hann meistára.
titil Ródesíu í þungavigt um þær
mundir og eftir það vann hann
um skeið sem eimvagnstjóri, og
við starf sitt í samtökum járn-
brautarstarfsmanna kynntist
hann stjórnmálastefnu, sem var
náskyld stefnu Verkamanna-
flokksins brezka, en bar auk þess
,lit“ — hinn hvíta lit — kynþátta
mismunarins. — Roy Welensky
var kjörinn til löggjafarsam-
kundu Norður-Ródesíu árið 1938.
Varð hann náinn vinur Sir God-
frey Huggins, sem stundum hefir
verið nefndur „höfundur Mið-
Afríkusambandsins". Eftir að
Velensky hafði gegnt ýmsum em
bættum i sambandsstjóminni,
Framh. á bls. 16.