Morgunblaðið - 24.03.1961, Blaðsíða 8

8
MORGTJWTtLAÐlÐ
Föstudagur 24. marz 1961
Nýting orkulinda grundvöllur
efnahagsframfara landsins
Efla þarf visindalegar rannsóknir
FRUMVARP ríkisstjórnarinn
ar um stofnun jarð>hitasjóðs
og jarðboranir ríkisins var
til 2. umræðu á fundi neðri
deildar Alþingis í gær. Hafði
fjárhagsneínd deildarinnar
fjallað um, frumvarpið og
mælti Birgir Kjaran fyrir
áliti nefndarinnar.
Umfangsmiklar
vísindarannsóknir
í upphafi ræðu sinnar gerði
Birgir grein fyrir höfuðþáttum
frumvarpsins -Sagði hann, að
það gerði ráð fyrir stofnun jarð-
hitasjóðs, stórauknum jarðbor-
unum, víðtækari
leit að heitu
vatni og um-
fangsmiklum vís-
indarannsóknum
j arðfræðilegum
og jarðeðlisfræði
legum með það
fyrir augum að
kanna varma-
vatnsauðlindir
landsins og nýtingarmöguleika
þeirra til híbýlahitunair, orku-
vinnslu og iðnaðar. Ef vel tæk-
ist til með framkvæmd efnis
þess þyrfti það ekki að vera
nein hilling að eygja í þeim
vísi að þátttaskilum á sviði
hagnýtingar íslenzkra orkulinda
og iðnvæðingar landsins.
Þörf stóraukinn
fjárframlaga
Síðan vék Birgir að því, að svo
til allar vísindarannsóknir í þágu
atvinnuvega landsmanna hefðu
átt við kröpp kjör að búa og
fjárframlög til þeirra hvergi
nærri fylgt vaxandi þjóðartekj-
um, hvað þá heldur, að um
verulega hlutfallslega aukningu
á fjárframlögum til þeirra hafi
verið að ræða. Þetta væri rauna-
leg staðreynd á þeirri öld, er
allar þjóðir kappkosta að stór-
auka framlög síin til vísinda-
llannsókna í þágu atvinnuveg-
anna. Það væru ekki aðeins stóru
og ríku þjóðirnar, sem þanr
höguðu fjármálastefnu sin
heldur einnig hinar smærri og
þær, sem úr minnu hafa að spila.
Á árunum 1950—1960 hefði
fjármagn til rannsókna hér á
landí í öllum atvinnugneinum
nema á sviði raforkumála varla
gert betur en að standa í stað
miðað við árlegar þjóðartekjur.
Og sjálfsagt mundi margur
furða sig á þeirri staðreynd, að
á þessum árum, þegar útflutn-
ingsverðmæti islenzkra sjávar-
afurða, hefði numið 9.872 millj.
kr., hefði aðeins verið varið inn-
an við 90 millj. kr. til vísinda-
rannsókna, fiski- og síldarleitar
og annarra rannsókna í þágu
þessa höfuðatvinnuvegar, eða
minna en 1% af verðmæti út-
fluttra sjávarafurða.
Jarðhitasjóður mundi ásamt
raforkusjóði hafa mikið verk að
vinna, sagði Birgir. Eini auður
þessa lands fyrir utan fiskimiðin
fyrir ströndum þess væru orku-
lindirnar, orka fallavatnanna og
varmavatnsins. Sáralítið af þess-
um orkulindum væri enn kannað
til hlítar, hvað þá hagnýtt.
Hraða verður nýtingu
orkulindann-
Það mætti til sanns vegar
færa, sagði ræðumaður, að
jarðhitarannsóknir hér á landi
séu ekki eins viðurhlutamiklar
og rannsókn vatnsorkunnar, þar
sem liklegt orkumagn sé svo
miklu minna. Þó væri hér ©kki
um neina smámuni að ræða, og
benti Birgir á, að fjórum jarð-
hitastöðum hér á landi, Krýsu-
vík, Hengli, Torfajökli og
Námafjalli væri áætlað virkjan-
legt orkumagn fyrir hendi sem
er 9 sinnum meira en öll sú
vatnsorka, sem þegar hefur verið
virkjuð í landinu.
í lok ræðu sinnar sagði
Birgir Kjaran, að það væri
trú sín, að efnahagsframfarir
þjóðarinnar á komandi árum,
lðnvæðing landsins, tilkoma
stóriðju árviss höfuðatvinnu-
AlþjóðSega framfara-
stofnunin
FRV. ríkisstjórnarinnar um
þátttöku íslands í Hinni al-
þjóðlegu framfarastofnun var
afgreitt sem lög frá Alþingi
á fundi efri deildar í gær.
í lögunum er ríkisstjórn-
inni heimilað að gerast aðili
að stofnuninni, sem á ensku
nefnist International Develop
ment Association, og heimil-
að að taka lán í Seðlabank-
anum, sem nemi 100.000 doll-
urum, til þesss að standast
straum af framlögum íslands
til stofnunarinnar.
í 1. gr. samningsins um stofn-
unina segir um markmið henn-
ar:
„Markmið stofnunarinnar er
að stuðla að efnahagslegum
framkvæmdum, auka framleiðni
og bæta þar með lífskjör í
löndum þeim, er skammt eru á
veg komin og þátttakendur eru
í stofnuninni, einkum með því
að útvega fjármagn til þýðing-
armikilla framkvæmda með kjör
um, sem eru rýmri og íþyngja
ekki greiðslujöfnuðinum jafn-
mikið og venjuleg lán, og stuðla
á þann hátt að þeim markmið-
um framkvæmda, sem Alþjóða-
bankinn til viðreisnar og fram-
kvæmda (sem hér eftir nefnist
„bankinn") sefnir að, svo og að
auka við starfsemi hans.
vegar við hlið gömlu máttar-
stólpanna sjá.varútvegs og
landbúnaðar, byggist á hraðri
nýtingu orkulinda landsins.
En til þess að þær verði hag-
nýttar þyrfti vísindalegar
rannsóknir, rannsóknir og
aftur rannsóknir, og til þeirra
þyrfti fjármuni, sem þetta
frv. stefni m. a. að að afia.
Gunnar Thoroddsen
Umbæiur á fæðingar-
stað Jóns forseta
Ur ræðu Gunnars Thoroddsen
fjármálaráðherra
GUNNAR THORODDSEN fjármálaráðherra mælti í gær
fyrir frv. í neðri deild, um heimild fyrir ríkisstjórnina til
að láta gera gullpening í tilefni af 150 ára afmæli Jón
Sigurðssonar. Komst hann þá m.a. að orði á þessa leið:
að nokkur hagnaður verði
gerð og sölu þessa penings.
af
Með þessu frv. er farið fram á
heimild til handa rfkisstj., til
þess að láta gera gullpening í
tilefni af 150 ára afmæli Jóns
Sigurðssonar 17. júní næst kom-
andi. Ágóðanum af sölu þessa
gullpenings er ætlað að verja
til umbóta á fæðingarstað Jóns
forseta, Hafnseyri við Amar-
fjörð. Þar hefur að undanförnu
verið unnið að byggingu húss,
sem á að vera heimavistarskóli
fyrir alla sveitahreppa Arnar-
fjarðar, og ©nnfremur gert ráð
fyrir, að húsið megi nota sem
gistihús að sumarlagi.
• Bygging prestsseturs
Þá þarf einnig að byggja
prestssetur, íbúð fyrir bónda,
kirkju eða kapellu í stað þeirr-
ar hrörlegu kirkju, sem nú er
þar; þá er skógræktargirðing
og lagfæring ýmiss konar, til
laust kaupa þá til minja og
gjafa. Að áliti kunnugra manna
um þessi efnj má gera ráð fyrir,
• Fæðingarstaður forsetans '
Rafnseyri, sem áður fyrr hét
Eyri við Arnarfjörð, er land-
námsjörð. Þar námu land Án
rauðfeldur og kona hans Grelöð,
sem mun því úáðið hafa, að
þau hjón festu þar bú. Þau
bjuggu áður í Dufansdal. Þar
þótti Grelöðu illa ilmað úr jörðu.
En á Eyri við Arnarfjörð þótti
henni hunangsilmur úr grasi.
Síðar nokkru bjó þar Rafn
Sveinbjarnarson, sá, sem var
merkastur og mestur læknir á
íslandi, og væntanlega um Norð-
urálfu alla, á þeirri tíð. Hefur
hann þótt manna maklegastur
þess, að staðurinn væri við hann
kenndur og bæri hans nafn. Því
hefur Eyri við Arnarfjörð á síð-
ari öldum borið heitið Rafns-
eyri.
Á þessum stað fæddist Jón Sig-
urðsson, og er það að sjálfsögðu
skylda fslendinga að sýna fæð-
ingarstað forsetans, sóma og gera
hann sem bezt úr garði.
Framkvæmdir þar vestra hafa
verið undir umsjá forseta ís-
lands og þingmanna Vestfjarða,
í samráði við ríkisstj., biskup,
húsameistara ríkisins og fræðslu-
málastjóra.
Þetta frv. var lagt fyrir Ed.
og var samþykkt þar einróma.
Ég vænti þess, að það fái sömu
viðtökur hér. Ég vil leggja til,
að frv. verði vísað til 2. umr. og
hv. fjárhagsnefndar.
Var frv. vísað til 2. umræðu
og fjárhagsnefndar með 25 sam-
hljóða atkvæðum.
Lat tveggja Stykkishólmsbúa
STYKKISHÓLMI, 18. marz. —
Una Guómundsdóttir
í dag fór fram frá Stykkis-
hólmskirkju jarðarför frú Unu
Guðmundsdóttur, ekkju Olgeirs
sáluga Kristjánssonar skósmíða
meistara, að viðstöddu fjölmenni
en Una andaðist a<5 Hrafnistu í
Reykjavík 8. marz s.l. en þar
hafði hún dvalið undanfarið sök
um vanheilsu. Prófastur sr. Sig
urður Ó. Lárusson jarðsöng.
Una Guðmundsdóttir var fædd
í Stykkishólmi 28. júlí 1893 dótt
ir hjónanna Charlottu Jónsdótt
ur og Guðmundar Halldórssonar,
þess að gera þenna stað þannig 1 en þau voru merkishjón og
úr garði, að sómi verði að. Al- minnast eldri Hólmarar þeirra
þingi hefur undanfarin ár veitt | vegna mannkosta þeirra og prýðb
nokkurt fé til þessara fram
kvæmda. En til þess að þeim
skili betur áfram, er gert ráð
fyrir að gefa út þennan gull-
pening, en hagnaður af honum
ætti að verulegu leyti að geta
staðið undir framkvæmdunum,
þangað til lokið er.
Gert er ráð fyrir í frv., að
þessi gullpeningur geti samkv.
forsetaúrskurði verið gjaldgeng
mynt, og ennfremur, að heimil-
að verði að selja hann með allt
að 50%. álagi. Fjöldi safnenda
víðs vegar um heim kaupir slíka
peninga. íslendingar munu vafa-
Una átti æ heima í Stykkis-
hólmi. Þar giftist hún Olgeiri
Kristjánssyni skósmíðameistara
árið 1911 og bjuggu þau í far-
sælu hjónabandi unz Olgeir lézt
19. júní 1957. Þeim varð 4 dætra
auðið sem allar eru á lífi. Tvær
þeirra giftar í Ameríku, ein á
Patreksfirði og ein í Reykjavík.
Voru allar dæturnar viðstaddar
jarðarför móður sinnar og komu
dætur hennar frá Ameríku í þess
ari viku þaðan til að geta fylgt
móður sinni seinasta spölinn.
Heimili Unu og Olgeirs var róm
að jafnan fyrir sérstakan mynd
arskap og virðuleik. Fjölskyldan
Hækkuð framlög til ræktunar
og íbúðabygginga á nýbýlum
jafnan öll sem einn maður og
þótt leiðir skildu var umhyggja
dætranna fyrir foreldrunum aa
hin sama.
Þessara mætu hjóna og hins
ágæta heimilis þeirra er saknað
í Stykkishólmi.
Sigurður Marinó Jóhannsson
í gær hinn 17. marz andaðist
hér í Stykkishólmi Sigurður
Marinó Jóhannsson sjómaður.
Hann var fæddur í Stykkishólmi
27. júlí 1887 sonur hjónanna önnu
Sigurðardóttur og Jóhanns Er-
lendssonar söðlasmiðs. Sigurður
fór víða um æfina. Lengst var
hann í Stykkishólmi. Hann flutt
ist með foreldrum sínum í Mikla
holtshrepp í barnæsku og svo í
Ólafsvík 12 ára. Um fermingar-
aldur fór hann í vinnumennsku.
Var á Rifi í Neshreppi og víðar
en um tvítugt fluttist hann aftur
til foreldra sinna sem þá voru
komin í Stykkishólm og hjá þeim
var hann unz hann reisti bú sjált* *
ur en 29 ára gekk hann að eiga
Hansínu Jóhannesdóttur, úr Eyr
arsveit. Lifir hún mann sinn.
Sigurður stundaði lengstum
sjóinn meðan hann mátti eða yíir
40 ár og undi þar hag sínum vel.
Þegar kraftar tóku að bila fór
hann í land og vann þá dTlgenga
daglaunavinnu allt til þess er
sjúkdómur sá er varð honum að
aldurtila tók hann frá störfum.
Sigurður var dugnaðarmaður,
vinfastur og orðheldinn. Átti því
marga vini. Þau hjónin bjuggu
allan sinn búskap í Stykkishólmi
og eignuðust 4 dætur. Einnig ólu
þau tvö börn upp.
RÍKISSTJÓRNIN hefur borið fram frv. um breyting á lög-
um um landnám, ræktun og byggingar í sveitum. Var frv.
til 1. umræðu í efri deild Alþingis í gærdag, og fylgdi
Ingólfur Jónsson landbúnaðarráðherra því úr hlaði f.h.
ríkisstjórnarinnar.
Skýrði landbúnaðarráðherra frá því, að frv. stefndi að
því að vega á móti þeim verðlagsbreytingum, sem orðið
hafa á undanförnum árum til hækkunar á framkvæmda-
kostnaði við ræktun og byggingar.
í 1. gr. frv. er gert ráð fyrir
framlagshækkun til ræktunar,
sem nemur alls 1.5 millj. kr.
Múndi þetta leiða til þess að
hægt væri að hækka framlög til
éinstaklinga um 15—20 þús. kr.
á býli, eða að framlagið hækkaði
úr 36 þús. kr. í 50—55 þús. kr.
á býli, miðað við sömu býlatölu
og verið hefur á styrkkerfinu á
undanförnum árum.
í 2. gr. frv. er svo gerð tillaga
um tilsvarandi hækkun á fram-
lagi til bygginga íbúðarhúsa á
nýbýlum. Til þess að standa undir
þessari hækkun skulu framlög á
þessum lið til Landnáms ríkisins
hækka um 500 þús. kr., úr 1.5
millj. kr. Mundi þetta framlag
hækka um 15 þús. kr. á íbúðar-
hús.
Ákvæði 3. gr. frv. um 1.5
millj. kr. hækkun eru afleiðing
laga sem sett voru á sl. ári um
framlög til þeirra bænda, sem
komast í erfiðleika vegna íbúð-
arhúsabygginga á jörðum sínum.
í ljós hefur komið hin síðari ár,
að mikil hætta er á, að jarðir,
sem búið er að rækta og byggja
peningshús á, hafa ek'ki mann-
sæmandi íbúðarhús og geta farið
í eyði, af því að eigendur treysta
sér ekki til uppbyggingar íþúðar.
Hónferð á
söiig»»eaiim(iin
VALDASETÖÐUM, 20. marz. —.
UMF Drengur gengst fyrir hóp-
ferð héðan í kvöld á Kabarett
sýningu Fóstbræðra, sem halda á
í kvöld.
Þess var getið héðan í fréttum
í gær, að Magnús á írafelli hafi
dottið af hesti og meiðzt af þeim
sökum. En þá var ekki vitað
hver meiðsli hann hlaut. En nú
er það vitað, að hann skarst á
fæti undan skaflaskeifu á hests
fæti. Var farið með Magnús að
Reykjalundi, var gert að sárum
han þar, því að ekki náðist 1
héraðslækninn. Fór Magnús svo
heim eftir aðgerðina. St.G.