Morgunblaðið - 06.05.1961, Blaðsíða 3

Laugardagur 6. maí 1961
MORGVNBLAÐIÐ
3
Sterkar taugar -
eða engar
FÖR bandaríska geimfar-
ans tókst mæta vel. Þetta
var aðeins fyrsta skref
Bandaríkjamanna í þessa
áttina og nú bíða hinir
sex, sem urðu að sitja
heima að þessu inni, með
öndina í hálsinum og
spyrja sjálfa sig: Hvenær
kemur röðin að mér?
★ ★ ★
Sjö Bandaríkjamenn hafa
verið þjálfaðir að undanförnu
til geimferða. Þetta eru allt
sjáfboðaliðar, valdir úr hópi
hundrað manna, sem upphaf-
lega gáfu sig fram. Það var
mikill vandi að velja sjö þá
hæfustu og sérfræðingar á
fjölmörgum sviðum voru
kvaddir til. Allir eru hinir út-
völdu tilraunaflugmenn, verk
fræðimenntaðir, á aldrinum
32 til 39 ára, kvæntir og
eiga eitt eða fleiri börn.
Fyrir nokkrum vikum voru
svo þrír valdir úr hópi sjö-
menninganna til þess að búa
sig sérstaklega undir Mercury
flugferðina og síðan varð
Shapard endanlega fyrir val-
inu, eins og kunnugt er.
Hann hefur lagt á sig ótrú-
lega mikið erfiði vegna þjálf-
unarinnar. Launin hafa hins
vegar orðið góð, heppnin var
með honum að þesssu sinni.
En það vissi auðvitað eng-
inn fyrirfram.
★ ★ ★
íslenzkir blaðamenn, sem
fyrir skemmstu voru á ferða-
lagi vestra heimsóttu aðal-
bækistöðvar „geimfaranna“, á
Langley-flugstöðinni í Virg-
iniu. Þar hittu þeir einn sjö-
menningarina, Carpenter.
— Þetta er það erfiðasta,
sem ég hef komizt í til þessa,
sagði hann. Við höfðum verið
önnum kafnir svo að segja
allan sólarhringinn, því þjálf-
un lýkur aldrei. Þegar við
höfum lokið öllum þjálfun-
arstigunum byrjum við bara
upp á nýtt — og af engu
minna kappi. Þannig gengur
það aftur og aftur, því við
eigum alltaf að vera ferðbún
ir, megum aldrei slaka á.
— Og hvað segir frúin?
— Hún lætur sér fátt um
finnast. Strákarnir mínir eru
geysi spenntir, segir Carpen-
ter og brosir. Við verðum að
líta á þetta eins og hvert
annað starf. í sannleika sagt
verður það okkur eðlilegt.
Það þýðir ekki að hugsa allt-
af — — EF, EF, EF, ....
— Þú ert þá ekki mikið
taugaóstyrkur?
— Nei, ég hef ekki tíma til
þess. Annars getur líka verið
að ég hafi ekki lengur nein-
ar taugar. Hvernig sem það
annars er, þá hefði ekki þýtt
fyrir mig að leggja út í
þetta, ef ég hefði ekki treyst
á að ég þyrði að stökkva,
þegar til kæmi. Mér fannst
þetta heillandi, ævintýralegt.
Nú kemst lítið annað að en
vinna, púl — þjálfunin er
ekki íekin með sitjandi sæld-
inni. — Og nú vona ég bara,
að röðin komi bráðlega að
mér. Sem fyrst. Guð, gæfan
og þjálfunin verða svo að
ráða hvernig fer. '
Einhver bað hann um eig-
inhandar áritun. „Alveg sjálf
sagt. Það er hluti af starf-
inu“, sagði hann og brosti.
★ ★ ★
Þetta var nokkrum dögum
áður en Rússinn Gagarin fór
sína frægðarför. Sjömenning-
amir hafa vafalaust ekki
misst áhugann við geimför
Rússans. Allir gerðu sér
grein fyrir að Rússinn yrði
á undan, því eins og eitt
bandarísku stórblaðanna lét
um mælt: Enginn vinnur 100
metra hlaup með því að
byrja einni mílu aftan við
rásmarkið. —
★ ★ ★
Þjálfun sjömenninganna
hefur verið geysifjölþætt og
erfið. Þetta er bæði líkamleg
og andleg þjálfun, þolraunir
og þrautir. Þess er ekki að-
eins krafizt, að geimfararnir
séu vel að sér í siglingafræði,
þekki stjörnuhimininn og
landabréfið eins og vasa sinn,
kunni glögg skil á veður-
fræði, mörgum greinum eðlis-
fræðinnar og fleiru í þeim
dúr, heldur verður líkaminn
að þola alla hina miklu á-
reynzlu, sem geimferðinni er
samfara — og miklu meira,
til vara. Sérfræðingar hafa
margreynt viðbrögð og and-
legt ástand „geimfaranna“ við
hin margvíslegu skilyrði.
★ ★ ★
Á næsta stigi geimferðanna,
þegar farið verður umhverfis
hnöttinn mun geimfarið hitna
að utan svo að jafngildir
margföldu suðumarki. Enda
þótt geimfarið sé vel einangr-
að fer ekki hjá því að geim-
faranum volgni. Ein þolraun-
in, sem lögð hefur verið fyr-
ir „geimfarana" er því t.d.
að sitja í eins konar „hita-
brúsa“ tímunum saman. Þetta
er þröngt hylki, gluggalaust
— og þar inni geta „geim-
fararnir“ hvorki hreyft legg
né lið. Síðan er „kynt Undir“
og hitinn verður jafnmikill
og hægt er að ætlast til að
menn þoli. Ef enginn fær
Sjömenningarnir, sem þjálf-
aðir hafa verið til geimferða.
Carpenter er þriðji frá
vinstri og Shepard sjötti.
innilokunartilfinningu við
slíka meðferð — hvers konar
taugar hafa þeir þá?
★ ★ ★
Innilokunartilfinningin er
nefnilega hættulegasti óvin-
urinn. Geimfarinn liggur flöt-
um beinum, ólaður niður —
og hann hefur nóg að starfa.
Hann þarf að fylgjast með
tugum mælitækja, sem sýna
nákvæmlega gang ferðarinn- |
ar og ástand hans sjáls. Ef í
eitthvað fer aflaga, þá verð-
ur hann að gera viðeigandi
ráðstafanir — og þá getur
oltið á sekúndum. I sjónpíp-
unni sér hann jarðkúluna.
Hann er einn á ferð úti í
óendanlegri víðáttu geimsins
Þá verða menn að hafa sterk
ar taugar. Eða eins og Carp-
enter sagði: Engar taugar.
Allar upplýsingar, um á-
stand geimfarans og geímfars 'i
ins, berast jafnóðum þráðlaust
til jarðarinnar. Bandaríkja-
menn hafa komið upp keðju
af stöðvum allt umhverfis
jörðu til þess að fylgjast með
geimförunum — og nú kemur
bráðlega til þeirra kasta.
★ ★ ★
Bjartsýnir vona, að hægt
verði að senda fyrsta mann-
aða bandaríska geimfarið um
hverfis jörðu síðar á þessu
ári. Enn er óvíst hvort það
verður á þessu ári.
Enda þótt ekki sé komið
lengra áleiðis er þegar haf-
inn undirbúningur í Langley-
herstöðinni að förinni til
tunglsins. Áætlað er, að stórt
geimfar, með 3—4 mönnum,
verði sent áleiðis til tungls-
ins, þegar næg reynzla verð-
ur fengin af „styttri“ geim-
ferðum. Það á að fara hring
umhverfis tunglið og snúa
síðan aftur til jarðar. Ekki er
búizt við því að Bandaríkja-
menn komi þessu í fram-
kvæmd fyrr en 1968, eða jafn
vel ekki fyrr en 1970. Og
sennilega verður Shepard þá
ekki með í förinni — og út-
búnaðurinn, sem nú er notað-
ur, löngu úreltur. l
h-j-h. I
Engar handritakröfur
segir skjalavorður Norðmanna
KAUPMANNAHÖFN 5. maf. —
(Frá Sigurði Líndal) — Reidar
©mang ríkisskjalavörður Norð-
manna ber til baka að hann hafi
borið fram handritakröfur á ferð
sinni í Kaupmannahöfn fyrir
skömmu.
Blaðið Information birtir sam
tal við skjalavörðinn Og segir þar
að handritaóskir Norðmanna
snerti ekki beint dansk-íslenzka
handritamálið.
Hann segir þær umsagnir
danskra blaða rangar, að hann
hafi haft uppi kröfur um hand-
rit í Kaupmannahafnarför sinni.
Reidar Omang er spurður að
því hvort um sé að ræða hags
munaárekstra íslendinga og Norð
manna vegna handrita í dönsk
um söfnum. Hann segir að Norð
menn telji ekki rétt að handrit
upprunnin frá Noregi á miðöldum
gengi til fslands, það er að segja
handrit sem eru fremur norsk en
íslenzk.
FRANKFURT, Vestur-Þýzka-
landi, 4. maí. (NTB/Reuter) —
Bankavextir voru enn lækkaðir
í Vestur-Þýzkalandi í dag um
hálfan af hundraði í 3%. Hinn
19. jan. sl. voru vextirnir lækk-
aðir úr 4% í 3%%.
Brenndist á fæti
SL. miðvikudagsmorgun brennd-
ist ungur maður talsvert á fæti
í byggingarvinnu hér í bæ. Hann
fékk fernisolíu í aðra buxna-
skálmina við vinnu sína, og tók
til bragðs að setja sag ofan í olí
una í buxunum. Síðan kveikti
hann í saginu til að ná olíunni
úr buxnaskálminni. Þá tók ekki
betra við, því eldurinn logaði
svo glatt, að hann brenndi upp
skálmina, en maðurinn hljóp um
og gat ekki slökkt hann fyrr en
hann var orðinn talsvert brennd
ur á fótleggnum. Hann var flutt
ur á Slysavarðstofuna og þar gert
að brunasárum hans.
STAKSTEIMR
„Varanleg herseta“
Margt er skrítið í kýrhausnum,
það má nú segja. Nú er Thninn
farinn að spyrja Sjálfstæðisflokk
inn um það, hvort hann sé fylgj-
andi „varanlegri hersetu“ á Is-
landi! Áður en þessari fyrirspurn
er svarað, er rétt að varpa fram
eftirfarandi spurningum:
Voru það ekki Framsóknar-
menn, sem samþykktu tillögu um
það á Alþingi vorið 1956, að hið
erlenda varnarlið, sem dvalið hef
ur hér á landi siðan 1951 skyldi
tafarlaust rekið burtu héðan?
Voru það ekki Framsóknar-
menn og vinstri stjórnin í heild,
sem sömdu um það haustið 1956,
að hið erlenda varnarlið skyldl
dvelja hér áfram um ótiltekinn
tíma?
Við þetta mætti svo bæta
þeirri fyrirspurn til Tímans,
hvort Framsóknarflókkurinn hafi
talið árið 1956 „friðartíma“?
Ef Framsóknarmenn töldu árið
1956 vera „friðartíma“, hvers
vegna sömdu þeir þá um áfram-
haldandi dvöl varnarliðsins á ís-
landi um ótiltekna framtíð?
Átökin halda áfram
Annars er það auðsætt, að á-
tökin halda áfram innan Fram-
sóknarflokksins um afstöðuna til
öryggis- og utanríkismálanna.
Fleiri og fleiri Framsóknarmenn
kveðja sér hljóðs vegna undir-
lægjuháttar Timans og Fram-
sóknarleiðtoganna við kommún-
ista og „samtök hernámsandstæð
inga“. í fyrradag skrifar t.d. ung
ur maður, Dagur Þorleifsson að
nafni, grein í Tímann undir fyr-
irsögninni: „Rjúfum ekki skarð
í múrinn". Ræðst hann þar harð-
lega gegn hlutleysis- og varnar-
Ieysisstefnunni og kemst m.a. að
orði á þessa leið:
„Hugsum okkur að NATO leyst
ist upp og hvert aðildarríkja
þess tæki það ráð að fara eigin
götur í varnarmálum. Þá væri
ekki lengur til nein ríkjasam-
steypa, er andæfði bandalagi
kommúnistaríkjanna. Það yrði þá
eina hernaðarbandalagið í heim-
inum, sem nokkurs mætti. Enn
höfum við enga tryggingu fyrir
því, að það yrði leyst upp um
leið og NATO.“
Að bjarga okkur
eigin skinni
Dagur Þorleifsson heldur á-
fram:
„Sú rödd er hávær meðal gegn
herílendinga, að okkur beri að
hugsa fyrir því einu að bjarga
okkar eigin skinni, og til þess sé
herstöðvaleysi og jafnvel lilut-
leysi vænlegust leið. Herstöðvar
hérlendis í styrjöld mundu skjót-
lega kalla yfir okkur rússneskar
eldflaugaárásir. Vera kynni að
Rússar stæðu við þessar íslenzku
hótanir fylgismanna sinna. En
hvað sem því líður er okkur
hollt að hafa í huga, hvað um
okkur yrði að lokinni styrjöld,
sem frændþjóðir okkar austan-
hafs og vestan töpuðu, þótt við
' Iegðum þeim ekki Iið. Við þurf-
um ekki að ímynda okkur að við
fengjum eftir það að lifa frjálsu
og sjálfstæðu íslenzku þjóðlífi og
menningarlífi í landi okkar. Því
til sönnunar þurfum við ekki ann
að en að líta á dæmi Eistlendinga
i Letta og fleirri smáþjóða.“
Þetta er vissulega holl lexía fyr
ir þá Tímamenn og hina „nyt-
sömu sakleysingja", sem gengið
hafa bandalag við leiguþý hins
alþjóðlega kommúnisma í barátt
unni gegn vörnum og öryggi Is-
1 lands.