Morgunblaðið - 31.07.1962, Blaðsíða 13

í>riðjudagur 3l. J61í 1962
MORGVNBLAÐIÐ
13

BAHCKLONA. — í Barcelona er
enn talað um veizluna, sem ungir
kaupsýslumenn héldu á Ritz-hót-
elinu í marz til að heiðra „Evrópu
fræðastofnunina“. Einn af helztu
Btjórnmálamönnum fortíðarinnar,
og ef til vill framtíðarinnar, kon
ungssinninn Gil Robles, kom frá
Madrid og var heiðurgestur. —
Kann flutti ávarp, þar sem hann
sagði, að Spánn gæti aðeins orð-
ið þátttakandi í evrópsku sam-
Btarfi undir frjálslyndari stjórn.
Það var ekbert minnzit á iþessa
veizlu í blöðum Barcelona, frekar
en verkföllin, sem nú standa yfir.
J>að er auðmýkjandi fyrir Spán-
verja, að þurfa að reiða sig á er
Siend blöð og útvarpssendingar
kommúnista, til að frétta það,
sem fram fer í landi þeirra. Blöð
in þögðu ekki einungis af því að
nafn Gil Robles má ekki sjást á
prenti, heldur og vegna þess, að
sumar af ræðunum voru fluttar
á katalónsku, sem hefur verið
Btranglega bönnuð síðan Franco
kom til valda, nema við rannsókn
ir þjóðlegra fræða.
Hver, sem hefur haft tækifæri
trl að tala við menntamenn, kaup
sýslumenn, prófessora og stúd-
enta á Spáni, lítur ekki á verk-
föllin og samúðaryfirlýsingar frá
háskólunum, sem merki um „ó-
róa“, afleiðingar erlendra áhrifa
og sízt af öllu sem merki um að
borgarstríð sé í nánd. Hinn nýi
órói á Spáni er í rauninni merki
um, að á Spáni er að hefjast nýtt
tímabil lífsfjörs og sveigjanleika.
Og nú þýðir ekki lengur að
hamra stöðugt á íortíðinni.
Hið nýja tlmabil.
Mikilvægasti dagurinn i sðgu
þessa tímabils er 9. febrúar 1962.
Þann dag tilkynntu spænsku blöð
in, að stjórn landsins hefði sótt
um inngöngu í Efnahagsbandalag
Evrópu. Svo mikil urðu fagnaðar-
lætin vegna þessa skrefs í átt til
Evrópulandanna, að ritskoðunin
tók í taumana til að minnka fagn
aðartón dagblaðanna. Eigi að síð-
ur helguðu hagfræðiblöðin innan
skamms aukablöð þessum við-
burði og afleiðingum hans. Áhugi
almennra lesenda á efninu kom
einnig í ljós, þegar efnahagsmála
bæklingur viðskiptamálaráðuneyt
isins var seldur á götum Barce-
lona, rétt eins og íþróttablað eða
glæparit. Það er sagt að tíu þús-
und eintök af þessu sérfræðiriti
hafi selzt.
Ef þessi rit eru athuguð kemur
I ljós, að hin raunverulegu vanda
mál Spánar eru rædd þar miklu
ljósar og hispurslausar en annars
staðar. Þau sýna ennfremur, að
nú eru nokkrir bráðsnjallir hag
fræðingar á Spáni, og loks, að þar
er nokkuð stór hópur leikmanna,
sem hefur mikinn áhuga á efna-
Ihagsmáluim.
Einangrunarstefna.
í 23 ár hefur Franco hershöfð-
ingi skýlt sér og stjórn sinni eins
vel og mögulegt hefur verið fyrir
„siðspillandi" áhrifum frá öðrum
löndum. Þessi einangrunarstefna
hefur verið undirstaða stjórnar
hans, og henni getur hann þakkað
hve vel han hefur festst í sessi.
Verður opnun landamæranna til
að vald hans komist í hættu? —
Ekki verður unnt að binda hana
við ferðamenn og vörur, heldur
mun hún einnig veita inn nýjum
hugmyndum. Og hvers vegna
hættir foringinn (Caudillo) á það,
ef svo er?
Spánn hefur verið að gera til
raunir með „aukið frjálslyndi“
þrjú síðustu ár, vegna hvatningar
hinna evrópsku og alþjóðlegu sam
taka, sem lánað hafa ríkinu fé.
Þessi stefna hefur bæði haft kosti
og galla. Á síðasta ári hefur efna
hagur landsins greinilega batn-
að, en um leið hefur verðbólgu-
hættan færst nær. Útflutningur
Spánar fer minnkandi, og eins
og aðrar afleiðingar hinnar nýju
stefnu ýtir þetta undir Spánverja
að ganga í Efnahagsbandalagið.
Hikað við ákvörðun.
Spænska stjórnin hefur sjálf
játað að hún hafi hikað við að
taka þessa ákvörðun. Ekki eru
nema sex mánuðir síðan Ullastres
viðskiptamálaráðherra sagði á
iðnsýningunni í Bilbao, að ekki
þyrfti að búast við að Spánn
sækti um aðild „Spánn vill halda
rétti ateum til að áikveða sína eig
in efnahagsmálastefnu". Það skal
játað, að Spánn er ekki eina land
ið, sem svo skyndilega hefur
breytt afstöðu sinni til Efnahags
bandalagsins. Ef framleiðsluvör-
ur suður-fransks, ítalsk og jafn-
vel grísks landbúnaðar fara að
njóta forréttinda í Evrópu myndi
efnahagslíf Spánar ekki einu
sinni standa í stað, því mundi
hraka.
Nú, þegar sum svæði að
minnsta kosti, hagnast á fráhvarfi
nú frá gömlu haftastefnunni í
efnahagsmálum, er hætt við, að
afturhvarf til hinna myrkustu ára
m-,
„Friðartorgið“ í Barcelona niður við hönfina. Kólumbussúlan og tollbúðin.
vel í Katalóníu. Áhorfandinn sér
fljótlega, að hér er ekki aðeins
um kaupkröfur að ræða. Sannleik
urinn er sá, að nýtízkulegustu hér
uð Spánar eru einnig næst
Evreópu, bæði andlega og land-
fræðilega. Þau eru einnig þau hér
uð, sem Fianco fékk ekki fyrir-
hafnarlaust, og hann vann þau
síðast. Sál þeirra sigraði hann
aldrei.
Ríkið myndi miklu heldur
vilja hjálpa Kastilíu í suðurhluta
landsins á kostnað þessara ó-
hlýðnu héraða, sem tala að
nokkru leyti annað tungumál. Er
lendir gestir geta séð þetta á
ástandi vega'nna. Mikilvægasti
Franco flytur ræðu
Landið bak við Pýreneafjöllin,
sem sýnir jafnvel með ankanna-
legri sporvídd úreltra járnbrauta
sinna að það snýr baki við Ev-
rópu, mun þurfa að endurskoða
lífsskoðun sína, og það er einmitt
það, sem yngri kynslóðin vill
gera. Enginn vafi er á, að ferða-
mennirnir hafa hjálpað til við að
opna gluggana, sem snúa að
Evrópu. Sjö og hálf millj. manna
kom til Spánar á síðasta ári, og
það sem meira er: tvær og hálf
millj. Spánverja hleyptu heim-
draganum. Slík mannaskipti við
aðra hluta Evrópu hafa ekki átt
sér stað síðan í krossferðunum.
Við þetta bætast svo þeir verka-
menn, sem hafa unnið hjá erlend-
um fyrirtæikj um ög kynnzt þar
öðrum vinnuskilyrðum og lífs-
kjörum en þeir áttu að venjast.
Skortur vinnuafls.
Skorturinn á hæfum verka-
mönnum, einkum námamönnum,
er meðal hinna ósýnilegu orsaka
hinna nýafstöðnu verkaflla. Þeg
ar verkamenn fara að geta leitað
atvinnu erlendis, finnst þeim þeir
hafa sterkari aðstöðu, sem „vara,
er skorstur er á“. Þeim* finnst
einnig, að í sama mund og stjórn
in vill fyrir alla muni sýna, að
hún sé hæf til að verða tekin í
samfélag Evrópuþjóðanna, geti
hún ekki gripið til róttækra kúg-
unaraðgerða. Ef hún gerði það,
myndi hún sýna um leið, að hún
getur ekki hlýtt þeim venjum,
sem tíðkast meðal hinna þjóð-
anna í „klúbbnum“.
„Það sem er sannleikur hérna
megin Pýreneafjallanna er lýgi
hinum megin,“ ritaði Pascal fyr
ir þrjú hundruð árum til að und
irstrika, hvað mannlegar kring
umstæður eru breytinlegar. En
spænsks stjórnarfars myndi leiða
til aukinnar andstöðu allra undir
stöðuatvinnuvega og leiða af sér
óþolandi spennu á fleiri sviðum.
Það var auðveldara að þola kyrr-
stöðuna en að sjá vonirnar bresta.
Hættur fyrii Franco.
Einangrunarstefnan og Evrópu-
stefnan eru báðar hættulegar
Franco. Hann hefur valið skárri
kostinn. Þótt fulltrúar yngri kyn
slóðarinnar hafi skoðanir, sem
miðast við að Franco hafi tapað
völdum, eru þeir i ýmsum opin-
berum eða hálfopinberum stöð-
um. Þeir líta á þessa stefnubreyt
ingu sem tækifæri til að koma af
stað fleiri breytingum, einkum í
landeignarmálum.
Stúdentar, sem flestir eru af
miðstéttunum, vilja líka komast á
sama stig í andlegri og verklegri
menningu og almennt er í ná-
grannalöndunum. Þessvegna mót-
mæla þeir hinum háu fjárveit-
ingum til gamaldags, kreddufasts
háskóla, „Opus Dei“ í Navarra.
Eins og við öll önnur slík tæki-
færi eru þeir að lýsa andúð sinni
á öllu, sem þrengir sjóndeildar-
hring þeirra.
Þessi nýja vakning sést afar
kominn að hlið-
Evrópu
um
ferðamannavegurinn, sem liggur
til Costa Brava og Barcelona
gegnum Figueras og Gerona, er
vanhirtur. í hvert skipti, sem
rignir verður hann að eðju Hins
vegar er háum upphæðum veitt
til vegakerfisms í Andalúsíu.
Ef Spánn ætlar að ganga í Efna
hagsbandalagið, verður hann að
láta af pólitískri áætlanagerð af
þessari tegund, og taka legu auð
linda landsins með í reikninginn.
Fyrst af öllu verður hann að
stuðla að framförum í norðurhér
uðunum, sem eru aðlögunarhæf-
asti og nýtízkulegasti hluti lands-
ins, en hafa verið vanrækt af
stjórnmálaástæðum einum sam-
an.
Gluggarnir opnast.
Þannig má sjá, að jafnvel í nán
ustu framtíð mun umsóknin um
aðild að Efnahagsbandalaginu
hafa djúpstæð áhrif.
ætli Spánverjar sér að taka upp
reglur Efnahagsbandalagsins,
verða Pýreneafjöllin ekki lengur
fær um að vera „steintjald", sem
allt er öðruvísi á bak við. Almenn
ingsálitið, eða það sem á eftir að
verða almenningsálit, er farið að
láta bera á sér í Madrid, Barce-
lona og nokkrum öðrum borgum.
Ennþá hefur Franco aðeins sótt
um aðild, en almenningur telur
iþað nærri jafngilda aðildinni. En
það er langur vegur til hennar,
þó allt gangi að óskum.
Eftir Franco.
Hvað sem öðru líður er það
satt, að tilkynning hinnar nýj-u
„línu“ hinn 9. febrúar er fyrsti
stórviðiburðurinn í söigu Spánar
eftir 20 ára einangrun, byrjun
nýrra tíma. Og vegna þess að
menn hafa skilið þetta og heilsað
honum sem slíkum, er 9. febrúar
mikilvægur dagur, því hann mark
ar endalok stöðnunarinnar. Þeir
Spánverjar, sem hugsa fram á
tímabilið „eftir Franco" snúa sér
ekki, eins og oft hefur verið spáð,
að kommúnismanum, heldur V-
Evrópu, frelsi og velmegun. —
Evrópumenn ættu að fagna þessu
eins og happi, eða að minnsta
kosti grípa þetta tækifæri.
Francois Bondy
(Forum Service).
Orlofsvika
fyrir hús-
mæður á
Löngumýri
ÞEGAR ég var nýkomin heim, úr
ferð norður í land, sá ég mjög
skemmtilega grein í Morgunblað-
inu 8. þ.m. um orlof húsmæðra á
Laugarvatni. — Ég kom í þessari
ferð við á húsmæðraskólanum á
Löngumýri og var gestur forstöðu
konunnar, fröken Ingibjargar Jó
hannesdóttur. Þar stóð þá yfir
húsmæðravika, þar sem 18 norð-
lenzkar konur voru í orlofi, og ég
sá þar ágætt dæmi um, hve þýð-
ingarmikil slík dvöl getur verið
fyrir húsmæður, sem þurfa hvíld-
ar við frá önn daganna og áranna.
Þarna voru 18 húsmæður, flest-
ar þeirra eldri konur. Þar af tvær
yfir áttrætt. Yngsta konan var að
eins 34 ára, og hún hafði tvo
litla drenghnokka með sér. Það
var því eins og þar væru saman-
komnir þrír ættliðir. Það var auð-
sjáanlegt hve mikil hvíld og til-
breytni þessi tími var fyrir alla
dvalargestina, yngri og eldri.
Þeim fannst þetta vera hamingju
dagar eða sæluvika að vera laus
við allar daglegar áhyggjur og
strit.
Þeim fannst líka staðurinn til-
valinn til hvíldar og hressingar.
Fröken Ingibjörg gerði allt sem
í hennar valdi stóð til að gleðja
húsmæðurnar og sama er að
segja um frú Erlu Björnsdóttur
húsmæðrakennara og starfsfólkið
allt.
Maturinn var ágætur og fram-
reitt með smekk og myndarskap
svo að unun var á að horfa.
Góðir gestir komu í heimsókn
og glöddu dvalargestina með upp
lestri, frásögn og hljóðfæraslætti.
Einn daginn var farið í skemmti-
ferð „heim að Hólum“ í Hjalta-
dal. Þaðan út á Hofsós og að
Höfða á Höfðaströnd. í leiðinni
til baka var ekið inn á Sauðár-
krók og hið glæsilega sjúkrahúa
skoðað. — Þar er líka elliheimili,
Veðrið var hið fegursta allan dag
inn og útsýnið yfir Skagafjörð úr
stóra glugganum á sjúkrahúsinu
var dásamlegt.
Framh. á bls. 16.