Morgunblaðið - 08.08.1962, Blaðsíða 17

MORGVWnr 4 rt 1 Ð
17
f Miðviliudagur 8. ágúst 1962.
-Efnahagsbandalag
Auður Gísladóttir
i ' Framhald aí bls. 13.
um góða aðstöðu til að framleiða
en hafa hinsvegar á boðstólum
kapitalvörur og fullunnar iðnað-
arvörur, sem okkur vantar.
Fjarlægðin milli fslands og
flestra hinna vanþróuðu landa
[Cen með vanþróuðum löndum er
einkum átt við Asíu-, Afríku- og
Suður-Ameríkuríkin) torveldar
og meiriháttar viðskipti við þau,
a.m.k. ef um þungavarning er að
ræða.
I>á má ekki gleyma því, að
jgert er ráð fyrir því, að flest
Afríkuríkin öðlist aukaaðild að
EBE, en þar munu möguleikarn
ir einmitt mestir fyrir aukinn út
flutning frá íslandi til vanþró-
aðra landa. Hér verða ekki nán
ar ræddir þeir möguleikar, sem
á því kynnu að vera að auka við
skipti við önnur lönd utan EBE
og þá fyrst og fremst Austur-
Evrópuríkin og Norður-Ameríku.
f>ví efni eru og gerð glögg skil
í áðurnefndum fyrirlestri Jónas-
ar Haralz, og verður hér látið
nægja að visa til hans. En þar
eru færð veigamikil rök fyrir því,
að möguleikarnir á auknum við-
skiptum við þau markaðssvæði
hljóti fyrst um sinn að verða
mjög takmarkaðir.
Er eðlileg þróun félagsmálalög-
gjafar í ha ttu innan þeirra ríkja
er gerast aðilar að EBE?
Hér hafa verið dregnar fram
nokkrar staðreyndir varðandi
það efnahagslega tjón sem hætta
er á að stofnun EBE muni valda
þjóðarbúskap íslendinga, ef þeir
verða ekki í neinum tengslum
Við það.
Annmarkarnir á fullri aðild að
bandalaginu á grundvelli Róm-
arsáttmálans eru hins vegar auð
vitað bæði margir og svo stórir
frá sjónarmiði okkar fslendinga,
að mér vitanlega hafa engir á-
byrgir aðilar hérlendis hingað
til gerzt talsmenn fyrir slíkri
aðild. Þessir annmarkar munu
flestum þeim kunnir er áhuga
hafa á þessu máli á einn eða ann
an hátt, og verða því ekki rakt-
ir hér.
En þó okkur íslendingum sé
auðvitað jafn nauðsynlegt að
gera okkur þessa annmarka
Ijósa og horfast í augu við þá
eins og hitt, hver áhrif það hef-
ir á afkomu okkar að vera utan
bandalagsins, þá greiðir það
ekki fyrir lausn málsins í sam-
ræmi við þjóðarhagsmuni, að
búnar séu til alls konar Grýlur
í sambandi við EBE, sem ekki
eiga sér stoð í raunveruleikan-
um.
Ein slík Grýla er það, er því
er haldið fram m. a. á grund-
velli fyrirlestrar próf. Frisch, að
vegna þess að hið „óupplýsta
peningaveldi‘' verði alrátt í
bandalaginu, hljóti slíkt óhjá-
kvæmilega að hefta þróun allra
félagslegra umbóta í aðildar-
ríkjunum.
Á þessu virðist lítil hætta,
»n.a. £ ljósi þeirra staðreynda,
að félagsmálalöggjöf þeirra sex
ríkja, er nú mynda bandalagið,
er yfirleitt fullkomnari en
þeirra Vestur-Evrópuríkja, er ut
an bandalagsins standa, svo sem
Stóra-Bretlands og Norðurlanda.
Eftirfarandi tölur, sem teknar
eru úr ritinu „Danmark og det
europæiske fællesskab", sem
eamið hefur verið af þeim efna-
hagsmálasérfæðingum dönsku
ríkisstjórnarinnar, er um þetta
mál hafa fjallað, sanna þetta, en
þær gefa til kynna félagsmála-
útgjöld í sexveldunum og í
Danmörku.
Félagsmála- Félagsmála-
útgjöld á útgjöld % af
mann, d. kr. þjóðatekjum
Luxembourg 1285 17.4
Frakkland 1123 16.3
Belgía 982 16.4
y.-Þýzkalaiiu 1086 18.2
Danmörk 862 11.4
Holland 683 13.8
ílalía 442 14.3
Þessi tafla sýnir, að félags-
málaútgjöld á mann eru meiri
•* *» i Danmörku í öllum rikjum
sexveldanna nema Hollandi og
ítalíu og sé miðað við þjóðar-
tekjur eru framlög allra sex-
ríkjanna meiri en Danmerkur.
Til samanburðar við önnur Norð
urlönd en Danmörk, má geta
þess, að samkvæmt athugun,
sem hér hefir verið gerð, eru fé-
lagsmálaútgjöld á mann allmiklu
hærri í Danmörku en í Finn-
landi og á íslandi, hins vegar
eru þessi útgjöld nokkru hærri
í Noregi en í Danmörku og all-
miklu hærri í Svíþjóð.
Athyglisvert er, að miðað við
þjóðartekjur eru félagsmálaút-
gjöld hæst í Vestur-Þýzkalandi,
sem samkvæmt kenningum and-
stæðinga EBE, er vafalaust höf-
uðvígi hins „óupplýsta peninga-
veldis“.
Lokaorð
í þessari grein hefir engin af-
staða verið tekin til þess, hvort
eða í hvaða mynd íslendingum
beri að æskja inngöngu í EBE.
Að mínu áliti er heldur ekki tíma
bært að taka slíka afstöðu. En
hitt er aftur á móti tímabært
að þjóðinni sé kynntur sá vandi,
sem íslandi ber að höndum
vegna þeirrar þróunar efnahags-
mála, sem af stofnun EBE leiða.
Hleypidómalaust mat á stað-
reyndum er sá eini grundvöll-
ur, sem ákvarðanir þær, sem
við í þessu efni verðum fyrr
eða síðar að taka og orðið geta
örlagaríkar, hverjar sem þær
verða, sem á verður að byggja,
ef þess má vænta að ákvarðan-
irnar verði í samræmi við þjóð-
arhag.
Hér hafa nokkrar þessarra
staðreynda verið ræddar, en
mörgu er sleppt, m. a. hafa lítt
eða ekki verið ræddar aðrar
hliðar þessa stórmáls en sú efna-
hagslega, en þær eru vissulega
mikilvægar.
Einhliða áróður af því tagi,
sem undanfarið hefur verið hafð
ur í frammi undir forystu þeirra
manna, sem ávallt hafa verið
andvígir allri þátttöku íslands í
vestrænni samvinnu, er hins veg
ar ekki líklegur til þess að
stuðla að réttum skilningi þjóð-
arinnar á þessu vandamáli, og
ber því við honum að vara.
Og um fyrirlestur próf. Frisch
má það segja — með fullri við-
urkenningu á afrekum hans á
sviði hagvísindanna — að þó
boðskapur hans hafi vafalaust
verið fluttur af góðum hug í
garð íslendinga, þá eru forsend-
ur þær, er hann byggir niður-
stöður sínar á, oi óraunhæfar
miðað við íslenzk viðhorf til
þess að með boðskapnum sé stig
ið spor í þá átt að auka dóm-
greind almennings í þessu máli,
nema síður sé.
FRÚ AUÐUR Gísladóttir, ekkja
Árna Jónssonar prófasts á Skútu
stöðum við Mývatn, andaðist hér
í bænum 27. f.m., 93 ára gömul,
en hún hafði átt lieima hér í
Reykjavík í 45 ár. Húh var ann-
ars Þingeyingur að ætt, fædd 1.
marz 1369, góðrar ættar. Faðir
hennar var Gísli Ásmundsson á
Þverá í Dalsmynni, en þeir voru
hálfibræður hann Og Einar Ás-
mundsson í Nesi, þjóðkunnur
framfaramaður. En móðir Auðar
var Þorbjörg Olgeirsdóttir bónda
í Garði í Fnjóskadal, mikil at-
orku og þrekkona og ótrauð að
koma börnum sínum til manns
og mennta. Þau Þverársystkini
voru fimm. Auður var elst og
fjórir bræður, þeir séra Ásmund
ur á Hálsi, Ingólfur læknir í
Borgarnesi, Garðar stórkaupmað
ur og Haukur prestur við Hólms
ins kirkju í Kaupmannahöfn og
eru nú öll látin. Öll urðu þessi
systkini merkir starfsmenn hver
á sínu sviði. Þeir Ásmundur og
Ingólfur hafa skrifað góðar minn
ingabækur, sem segja margt fróð
legt og skemmtilegt frá æsku
þeirra og samtíma, og Læknisævi
Ingólfs er að vissu leyti orðin
klassisk bók á sínu sviði. Þau
systkini fengu að vísu gOtt vega-
nesti, uppörfun og átríki úr
iheimahúsum, en hófust mest af
sjálfum sér.
Frú Auður ólst upp á Þverá,
var um skeið við nám á Akureyri
og í Kvennaskólanum hér í
Reykjavík undir stjórn Thoru
Melsted, dvaldist um tíma á
Bessastöðum hjá Grími Thomsen
og konu hans og um nær tveggja
ára skeið hjá fósturbróður sín-
um, séra Einari á Borg á Mýrum.
Hún giftist séra Árna á Skútu-
stöðum 17. marz 1896 og var síð-
ari kona hans. — Séra Árni
var fæddur 1849 og dó 1916 á
Hólmum í Reyðarfirði. Fluttist
frú Auður þá hingað suður,
keypti nokkru síðar hús í Mið-
stræti rak þar lengi matsölu og
eignaðist hér marga vini og var
mjög vel látin. Hún hafði hætt
starfsemi sinni fyrir löngu og
seinustu árin átti hún heima í
Bjarka'hlíð hjá Ólöfu dóttur sinni
og manni hennar, Hákoni hæsta-
réttarritara.
Séra Arni á Skútustöðum var
merkur kennimaður, vel hagmælt
ur og ritfær, sat mörg ár á Al-
þingi og var amtsráðsmaður og
sýslunefndarmaður og hafði
mikla umsýslu. Ráku þau frú
Auður og hann myndarbú og var
hún annáluð húsmóðir, dugmikil,
ráðdeildarsöm og gestrisin. En
mjög margir gestir, erlendir Og
innlendir, komu að Skútustöðum
og bundu síðan vináttu við pró-
fastshjónin þar. Einar Benedikts'-
son skrifaði einu sinni í gestabók
Skútustaða þessa vísu:
Bærinn þessi er byggðar prýði,
byggðin þessi er fjórðungsprýði,
fjórðungurinn Fróns er prýði,
og Frón er vorrar jarðar prýði.
Skútustaðaiheimilisins í tíð
iþeirra frú Auðar og séra Árna
er mjög víða getið í erlendum
ferðabókum héðan og ég held
einlægt lofsamlega. Frú Auður
starfaði lengi í kvenfélagi sveitar
sinnar, var formaður þess og
heiðursfiélagi síðar. Þau hjónin
eignuðust 9 börn, en tvö dóu
kornung. Sjö eru á lífi: Dýrleif,
gift Ásgeiri Péturssyni, Þor-
björg hjúkrunarkona, Gísli bóndi
á Helluvaði í Mývatnssveit,
kvæntur Sigríði Sigurgeirsdóttur,
Þóra, kona Kristins Ármannsson-
ar, séra Gunnar í Kópavogi,
kvæntur Sigríði Stefánsdóttur
frá Auðkúlu, Inga, gift Vilihjálmi
Þ. Gíslasyni og Ólöf, kona Hákon
ar Guðmundssonar. Hálfsystkini
iþeirra, af fyrra hjónabandi séra
Árna, fóru til Ameríku: Jón, sem
er læknir í Seattle og Þuríður
nuddlæknir nýlega dáin þar.
Afkomendur frú Auður eru 51,
börnin 7, 20 barnabörn og 24
barnabarnabörn. Hún var börn-
um sínum mjög umhyggjusöm og
ástrík og allt frændlið hennar og
tengdafólk virti hana og unni
fyrir mannkösti hennar, gáfur og
skapfestu, hún var því hollráð og
vinföst, mild og góð. Hún var í
broddi lífsins fríðleiks og glæsi-
kona, hún var höfðingskona í
gömlum stíl, heimilis- og ætt-
rækin, trúkona, og fróð um
marga hl-uti. Samt fylgdist hún
vel með nýjum tíma og áhuga-
málum ungs fólks og hafði samúð
með þeim. Hún var full álhuga
og atorku, gæzku og glaðværðar,
þó að hún þekkti einnig og skildl
alvöru og áföll lífsins.
Það á við um þau Þverársystk-
ini, sem Inólfur læknir kvað til
séra Ásmundar bróður síns:
Vonir og reynsla vega salt,
ef vel á þetta er litið.
Fósturjörðin átti alt —
okkar krafta og stritið.
Frú Auður Gísladóttir vann
langt og gott ævistarf á miklum
og hröðum umibrotatímum —
ekki í broddi mikilla opinberra
athafna, en samt í iðu og um-
hyggju þeirra heimilis- og sveita-
starfa sem eru einn vegiamesti
grundvöllur alls lífs í landinu og
þar sem margar konur hafa unnið
og vinna enn í kyrrð og kærleika,
í önn daglegs lífs og í skjóli þeirra
heimila, sem þær skapa.
Auður Gísladóttir var ein af
þessum kyrrlátu og elskulegu
öndvegiskonum.
V. Þ. G.
áhrifum kvikmyndalífsins,
þar, sem gjarna gleymist að
kvikmyndastjórnar séu mann-
legar. Hinn heimsfrægi
franski rithöfundur Jean
Cocteau sagði, er hann frétti
lát leikkonunnar, ag vonandi
yrði þessi hörmulegi atburð-
ur viðvörun fólki, er gerði sér
bæði að leik og starfi að
njósna um kvikmyndastjórn-
ur og þekkt. listafólk og eirði
engu í lífi þeirra.
• Fjórar tilraunir áður?
í fréttum frá NTB og
Reuter segir, að dagblaðið
New York Post hafi sagt í dag,
að Marilyn Monroe hafi áður
gert fjórar sjálfsmorðstilraun-
ir, síðast fyrir fjórum árum
í New York. Þá tók hún einnig
of stóran skammt svefnlyfja,
en fannst og var komið á
sjúkrahús, áður en það varð
of seint. Árið þar áður, er
hún vai að vinna að kvik-
myndinn „Some like it hot"
segir blaðið, að hún hafi gert
sjálfsmorðstilraun með sama
hætti. Vinir hennar hafi reynt
að halda þessum atburðum
leyndum og séð um, að hún
væri í stöðugri umsjón lækna.
Loks segir blaðið, að hún hafi
trúað rithöfundinum Ben
Hecht fyrir því, að hún hefði
gert tvær sjálfsmorðstilraunir
áður en hún náði tvítugu.
Kveðst blaðið hafa þær upp-
lýsingar eftir Hecht sjálfum.
New York Post segist einnig
hafa fengið að vita, að sá er
Marilyn átti síðast viðræður
við, hafi verið sonur Joe
Di Maggio, baseballleikarans,
er var annar eiginmaður Mari
lyn. Ráðskona leikkonunnar
segir þau bafa rætt um hjú-
skaparvandræði Di Maggio
yngra, en hann hefur ekki
fengizt til að skýra frá sam-
tali beirra.
Darryl Zanuck, forstjóri
20th Century Fox sagði í við-
tali við fréttamenn AFP í
París í dag, að hann væri
harmi lostinn yfir fráfalli
Marilyn Monroe. Hún hefði
verið stór stjarna í þess orðs
fyllstu merkingu. Zanuck var
framleiðandi margra fyrstu
mynda, sem Marilyn lék í, en
hann sagði hana sjálfa hafa
rutt sér braut til stjarnanna.
Hún hefði uppgötvað sig
sjálf ag rutt sér framabraut.
• Patricia Marlowe
fremur sjálfsmorff
Reuter fréttastofan segir frá
því í kvöld, að brezka leik-
konan Patricia Marlowe hafi
fundizt látin í íbúð sinni í Lon
don, og af öllum líkindum
framið sjálfsmorð. Skildi hún
eftir tvö bréf hjá tómum lyfja
glösum undan svefnlyfjum.
Talið cr að lát Marilyn Mon
roe hafi haft þessi áhrif, að
Marlow þekkti Marilyn vel og
hafði látið í ljósi við vini sína,
að fregnin um lát hennar
hefði verið sér mikið áfall, en
hún gæti vel skilið að Mari-
lyn hefði framið sjálfismorð.
Sjá greia um Marilyn Mon-
roe á bls. 10.
■ Marilyn
Framhald af bls. 1.
vitandi ætlað að ráða sér
bana, eða hvort hún hefur
tekið of mikið af lyfjun-
um í örvæntingu og ógáti.
Rannsókn er hafin í mál-
inu og niðurstöður vænt-
anlegar innan vikutíma.
Marilyn Monroe var 36 ára
aff aldri, hafði veriff þrígift,
þriðji maffur hennar var rit-
höfundurinn Arthur Miller og
þótti hjónaband þeirra hin
ákjósanlegasta samtvinnun
óvenjulegarar fegurffar og
gáfna. Þau skildu fyrir tveim
árum.
• Meff símtólið í hendi
Ráðskona Marilyn Monroe,
frú Murray að nafni, hefur
skýrt lögreglunni svo frá, að
um miðnætti á laugardag
hefði hún séð ljósskímu leggja
með hurðinni að svefnher-
bergi leikkonunnar, sem hafði
gengið snemma til náða,
sagzt vera þreytt og þarfnast
hvíldar. Klukkan þrjú um
nóttina sá ráðskonan enn ljós
í svefnherberginu og hugðist
fara þangað inn og athuga
hvort eitthvað væri að — en
dyrnar voru læstar. Hún
hringdi þá í einkalækni leik-
konunnar Dr. Greenson, er
kom þegar á vettvang, ásamt
öðrum lækni. Ekki tókst þeim
að brjóta upp hurðina að
svefnherberginu og komust
fyrst inn rneð því að brjóta
rúðu. Er þau komu að Mari- ^
lyn, var hún látin. Önnur
hönd hennar var kreppt um
símtólið ,en síminn var á nátt
borðinu og einnig lyfjaglös,
þar á meðal tóm glös undan
svefniyfjum Hafði hún fengið
lyfseðil hjá Dr. Grennson
fyrir nýjum skammti á laugar
daginn, en undanfarið hafði
hún átt mjög erfitt með svefn
og liðið illa, að því er frú
Murray sagði.
Marilyn lét ekki eftir sig
neina skriflega yfirlýsingu,
eða annað, sem benti til þess
að hún hefði fyrirfram ráð-
gert að svipta sig lífi. Hafi
hún gert það, þykir því lík-
legt, að húr. hafi látið stjórn-
ast af augnabliks örvæntingu.
Þó benda læknar á, að þess
eru dæmi, að fólk er átt
hefur vanda til svefnleysis og
notað svefnlyf í lengri tíma,
oft með misjöfnum árangri,
taki stundum inn stóra
skammta með of skömmu
millibili í von um að geta sofn
að, með þeim afleiðingum að
svefninn verður hinn hinzti.
Símtólið í hendi Marilyn
þykir einnig benda til þess, að
hún hafi reynt að kalla á
hjálp. Hinsvegar hefur frú
Murray borið, að hún hafi
heyrt símahringingu í her-
bergi Marilyn seint á laugar-
dagskvöldið, en óupplýst er,
hver hringt hefur.
• Viffvörun?
Marilyn Monroe var síðast
til umræðu í heimsfréttum, er
kvikmyndafélagið 20. Century
Fox vék henni frá starfi, er
verið var að taka kvikmynd-
ina „Sornething’s got to give“
og réði aðra leikkonu í hlut-
verk hennar. Hún hafði oft
verið fjarverandi kvikmynda-
tökur sökum veikinda, en fé-
lagið neitaði að trúa því, að
hún væri veik og sleit samn-
ingi við hana. Þá hafði kvik-
myndatakan tafizt verulega,
en félagið nýverið orðið fyrir
miklum skakkaföllum vegna
tafa við kvikmyndina „Kleo-
pötru“.
Lát Marilyn Monroe hefur
vakið mikla athygli og um-
ræður blaða, — sem hneigjast
til þess að lýsa að nokkru
leyti ábj'rgð á hendur Holly-
wood og mannskemmandi