Morgunblaðið - 23.01.1963, Side 1

24 siður
Rússnesk bók vek-
ur heimsathygli
Kafli úr henni birtist
í Morgunhlaðinu í dag
Sjóréttur fjallar um slysið á Röðli. Talið frá vinstri: Jón Finnsson, dómari, Friðjón Guð*
laugsson, vélstjóri, Arnljótur Björnsson, hdl., Jens Jónsson, skipstjóri.
Engan um borð grunaði
af kæiivðkvanum
fyrír sfórétti í Hafnarfirði
NÆRRI tíu átr eru liðin frá
dauða Stalins, en Rússar
stríða enn við minninguna
um hann. Útkoma bókarinn-
ar „Dagur í lífi Ivans Deniso-
vich“ eftir Alexander Solz-
henitsyn í Moskvu fyrir
skömmu, er enn einn þáttur-
inn í því stríði.
Sagan segir frá einum degi
í lífi pólitísks fanga í siberisk
um fangabúðum árið 1951.
Hún hefur komið ringulreið
á hugi margra í Moskvu og
gert höfundinn Solzhenitsyn,
sem starfar annars sem stærð
fræðikennari, að þekktum rit-
höfundi utan Rússlands.
Eintakið af „Novy Mir“ þar
sem sagan birtist er nú ófá-
anlegt í Moskvu.
Söguhetjan Ivan Denisowich
var starfsmaður á samyrkju-
búi þangað til hann var kallað
ur í rússneska herinn í byrj-
un heimsstyrjaldarinnar. Þjóð
verjar tóku hann til fanga en
honum tókst að flýja tveim
dögum síðar og komst hann
hann með miklum erfiðsmun-
um yfir freðmýrarnar og inn
fyrir vígstöðvar Rússa á ný.
En þar var hann strax tekinn
fastur fyrir njósnir og dæmd-
ur í tíu ára hegningarvinnu
samkvæmt hinni alræmdu 58.
grein í hegningarlögum So-
vétríkjanna. Höfundur sög-
unnar var sjálfur höfuðsmað-
ur í stórskotaliði Rússa í stríð
inu og svo vill til að hann
er einn i flokki þeirra fjöl-
mörgu sovésku þegna sem
eiga svipaða sögu að segja af
sjálfum sér.
Sagan hefur ekki að geyma
neinar geigvænlegar uppljóstr
anir í æsifréttastíl og þessi
„dagur“ sem nefndur er, er
lítt frá brugðinn hinum þrjú-
þúsund dögunum sem sögu-
hetjan átti í fangabúðunum.
í bókinni eru engar lýsingar
á pyntingum, engin bein and-
mæli gegn ranglæti. En and-
mælin eru því áhrifameiri í
lýsingunum á hversdagslegu
en átakanlegu lifi í fangabúð-
unum.
Tilfinningalíf fanganna snýst
um tvennt: hungur og kulda.
Þeir eru vaktir klukkan fimm
á morgnana í ísköldum hrögg
unum. Á rúðunum er svo
þykkt hélulag að leitarljósin
fyrir utan ná varla að skína
inn. Fyrsta hugsun þeirra um
leið og þeir mjaka sér fram
úr fletunum fjallar um hvað
brauðskammturinn muni nú
verða stór þann daginn, eða
hvort kartöfluflís kunni að
leynast í súpunni. Það er með
vilja gert að föngunum er
haldið við takmörk þess að
verða hungurmorða, svo þeim
komi ekki flótti í hug. Á hverj
um degi eru þeir látnir fletta
sig klæðum úti í kuldanum til
þess að auðvelda varðmönn-
um leit á þeim . . . en ópóli-
tískir fangar eru látnir gegna
stöðu varðmanna. Vopnaðir
hermenn fylgja þeim á vinnu-
stað og ekkert er frekar sönnun
þess að bókin er al-sovézk en
það, að þeir eru látnir vinna
við aflstöð í nýju byggðalagi
sem ber nafnið „Sósialistiskt
líferni.“ Höfundurinn dregur
upp skýra mynd af söguhetj-
unni en lýsir einnig fleiri eftir
tektarverðum persónum, svo
sem rússneska sjóliðsforingj-
anum, en glæpur hans er í
því fólginn að hann þáði gjöf
af brezkum flotaforingja fyrir
að aðstoða brezka skipalest í
striðinu.
Framh. á bls. 22
hættuna
Röðulsmálið
SJÓRÉTTUR hófst kl. 9.30 í gær-
morgun hjá Bæjarfógetaembætt-
inu í Hafnarfirði til rannsóknar
á slysi því, sem varð um borð
í togaranum Röðli, er einn skip-
verja lézt og 14 voru lagðir í
sjúkrahús vegna veikinda, sem
stöfuðu af methyl-klóríð leka frá
kælikerfi togarans. í réttinum
kom m. a. fram, að engan um
borð grunaði hættuna, sem stafað
getur af methyl-klórið kælivökv-
anum, né af hverju veikindi skip-
verja stöfuðu.
Dómari sjóréttarins er Jón
Finnsson, fulltrúi bæjarfógeta, og
meðdómendur Friðjón Guðlaugs-
son, vélstjóri og Snæbjörn Bjarna
son, verkfræðingur.
Fyrstur kom fyrir réttinn skip-
stjórinn á Röðli, Jens Jónsson,
og lagði hann fram úrdrátt úr
dagbók togarans varðandi skipið.
Aðspurður sagði skipstjórinn,
að skipverjar hefðu ekki kvartað
um veikindi, en hann hefði orðið
var við er þeir hurfu úr vinnu
og látið grennslast fyrir um þá
og hefði þá komið í ljós, hversu
margir voru veikir.
í þetta skipti hefðu 8 hásetar
verið á annari vaktinni, en 9 á
hinni og allir hefðu þeir sofið
frammi í.
Á næturvaktinni aðfaranótt
föstudags hefði fyrst orðið vart
við veikindi er tveir menn komu
ekki til vinnu. Slíkt væri ekki
óeðlileg forföll og hefði því ekki
vakið sérstaka athygli.
Hins vegar þegar næsta vakt
átti að mæta kl. 12.30 á föstudag
hefði enginn mætt í fyrstu. Loks
hefði einn komið og síðar annar,
en sá verið lasinn.
Svo til hitalausir
Skipstjórinn kvaðst hafa látið
mennina mæla sig og þá komið
í ljós að þeir voru svo til hita-
lausir, sumir haft 2—3 kommur
eða svo.
Þegar hin vaktin átti að byrja
að vinna klukkan 6.30 kom í ljós,
að aðeins tveir menn voru uppi-
standandi af henni. Haft hefði
verið samband við lækni í Vest-
mannaeyjum, sem hefði gefið
ýmis ráð, en þegar þau dugðu
ekki hefði verið haft samband
við lækninn aftur og þá ráðlagði
hann pensillin, en það gagnaði
lítið.
Skipstjórinn kvaðst hafa tekið
ákvörðun um að halda inn til
Vestmannaeyja og gert það í sam
ráði við lækninn.
Lágu allan tímann í klefunum
Dómarinn spurði: „Lágu menn
irnir allan tímann í klefum sín-
um?“
Skipstjórinn: „Já, allan tímann.
Engum datt í hug að það værl
að gerast, sem nú er ljóst að um
var að ræða“.
Framh. á bls. 23
V-Evrópu?
Þáttaskil í sðgu
Sáttmáli Frakka og Þjóð-
verja um víðtæka samvinnu
á sviði utanríkis-, land-
varna- og menntamála
Paria, SS. jan. — (AP-NTB) —
^ í DAG var undirritaður
í París sáttmáli um víðtæka
samvinnu Frakklands og V.-
Þýzkalands á sviði utan-
ríkis-, landvarna- og menn-
ingarmála.
Sáttmálann undirrituðu
af hálfu Frakklands þeir
Charles de Gaulle, forseti,
George Pompidou, forsætis-
ráðherra og Couve de Mur-
ville, utanríkisráðherra, en
af hálfu Þýzkalands þeir
Konrad Adenauer, kanzlari
og Gerhard Schröder, utan-
ríkisráðherra.
Þessi sögulegi sáttmáli
ber heitið „Sáttmáli franska
Framhald á bls. 2.
Sjálfsmynd Jóns Stefánssonar
(Viinningarsýning á verk-
um Jóns Stefánssonar
SL. LAUGARDAG opnaði
danski listamannafélagsskap-
urinn Grönningen hina árlegu
sýningu sína í Charlottenborg
Á þessari sýningu er Jóns
Stefánssonar, hins nýlátna
málara, minnazt með sérstakri
uppstillingu á verkum hans.
En Jón var meðlimur í þessu
um félagsskap og tók um ára
tuga skeið þátt í sýningum
hans.
í dómum sínum um sýning
una fara gagnrýnendur Poli-
tiken og Berlings, þeir Pierre
Lúbecher og Kai Flor, mjög
lofsamlegum orðum um mynd
ir Jóns heitins en það eru bæði
landslagsmyndir, m.a. frá
Þingvöllum, uppstillingar,
mannamyndir og modelmynd
ir. Einnig eru sýndar ófullgerð
ar skissur, frá Akrafjalli og
Snæfellsjökli og ófullgerð
mynd er nefnist „Börn að
leik“.