Morgunblaðið - 31.08.1963, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 31. ágúst 1963
— Rauði krossinn
Framh. af bls. 13
var stofnaður, brauzt út styrjöld-
in milli Prússa og Dana, 1864.
Þau fáu R.K.-félög, sem þá
voru stofnuð, voru enn æði laus
í böndum og lítt skipulögð. Samt
var reynt að hefjast handa og
þessi styrjöld varð stórkostlega
lærdómsrík fyrir Rauða Kross-
inn. Hún færði forystumönnum
heim sanninn um það, að stór-
kostlegt skipulagningarstarf
þyrfti þegar að hefja, og hún
sannfærði þá fyrst og fremst um
það, að stórlega þyrfti að endur-
bæta og auka læknaþjónustu og
hjúkrunarhjálp í styrjöldum. Um
þetta var þegar hafizt handa, og
þess vegna var R.K. betur við-
búinn hlutverki sínu, þegar stríð-
ið milli Austurríkismanna og
Prússa brautzt út árið 1866.
Nú var fyrir hendi dýrmæt
reynsla af hinni stuttu styrjöld
Prússa og Dana. Prússland hafði
undirritað Genfarsamþykktina
1864, en Austurríki ekki. Her-
lænkamál Prússa voru vel skipu-
lögð, og þeir færðu sér þegar í
nyt aðstoð R.R. Herlæknaráði
þeirra leizt raunar í byrjun ekki
á, að leyfa samtökum óbreyttra
borgara að starfa í fremstu víg-
línu. Samt varð með hjálp R.K.
miklu fleiri mannslífum særðra
hermanna bjargað, en í nokk-
urri styrjöld áður hafði þekkzt.
Og yfirstjórn prússnesku her-
læknamálanna lýsti yfir, að hjálp
R.K. í þessu stríði hefði verið
ómetanleg.
Nú hafði R.K. unnið virðingu
og traust margra ríkisstjórna, en
skammt var að bíða nýrra verk-
efna.
I>essi styrjöld hafði þau þýð-
ingarmiklu áhrif á R.K., að hann
hvarf frá því upphaflega mark-
miði sínu, að reka hjúkrunar-
og líknarstarf í styrjöldum að-
eins. Nú stóð hann andspænis
nýjum og áður óþekktum vanda-
mólum, sem varð að leysa eins
og auðið yrði. Áður höfðu hörm-
ungar hinan særðu verið megin-
viðfangsefni R.K., en nú komu
önnur vandamál, risavaxin
vandamál til: Geysilegur fjöldi
stríðsfanga, óbreyttir borgarar í
fangabúðum, urmull flótta-
manna og særðir, hungraðir og
deyjandi óbreyttir borgarar af
völdum árásanna.
Þegar hún hófst var R.K. fá-
tækur að fjármunum, hafði mjög
veika lagalega aðstöðu gagnvart
herveldunum en mikla reynslu
af mörgum styrjöldum fyrri ára.
Þegar eftir fyrstu stórorusturnar
varð auðsætt, að risavaxin vanda
mál biðu með tilliti til stríðs-
fanga og flóttamanna. Innrás
Þjóðverja í Frakkland hafði þeg-
ar þær afleiðingar, að ótal fjöl-
skyldur gátu ekkert fengið að
vita um ástvini sína, bæði her-
menn og óbreytta borgara. Rík-
isstjórnir herveldanna voru önn-
um kafnar við önnur verkefni. —
Hvert áttu menn að snúa sér?
Var engin von um að geta fengið
vitneskju um allt þetta fólk?
Enginn opinber aðili var til, sem
hægt væri að leita til. Skelfing-
in og kviðinn magnaðist. Þá varð
það, að orðið „Genf“ barst frá
manni til manns, og til aðalstöðva
R.K. þar tók að streyma flóð
bréfa með beiðnum um upplýs-
ingar og margs konar fyrir-
greiðslu. Og R.K. lét ekki á sér
standa, þótt lítt stoðaði að leita
til ríkisstjórna herveldanna. 7.
sept. 1914 gat forseti R.K. sent
út fyrsta listann yfir franska
stríðsfanga i Þýzkalandi. í skrif-
stofu R.K. störfuðu að þessu að-
eins 8 menn, mánuði síðar voru
starfsmennirnir 200 og fáum
mánuðum síðar 1200. Fyrir til-
stilli borgarstjórnarinnar í Genf
fékk R.K. stærri og stærri húsa-
kynni fyrir þetta mikilvæga
starf, sem skyndilega varð fjöl-
þættara en nokkru sinni fyrr.
Áttu fjölskyldurnar heima fyrir
að bíða mánuðum eða jafmæl ár-
um saman eftir vitneskju um ást-
vini á vígstöðvunum, sem var
„saknað“, eða ástvini, sem vegna
hernaðarins höfðu orðið að flýja
heimili sín og halda út í óviss-
una, eitthvað burt, allslausir?
Fyrirspurnunum rigndi yfir R.K.
í Genf, og sjálfboðaliðar flykkt-
ust í höfuðstöðvarnar. Á spjald-
skrám R.K. voru áður en styrj-
öldinni lauk 7 milljónir manna-
nafna, og ótrúlegum fjölda þessa
fólks hafði tekizt að veita úr-
lausn.
★
f skjóli Alþjóðadómstólsins í
Haag fóru sendimenn R.K. ótelj-
andi ferðir í fangabúðirnar víðs
vegar um löndin. til þess að fylgj
ast með líðan og aðbúnaði fang-
anna, og hvetja herveldin til að
gæta skyldu sinnar gagnvart
föngunum, en þar gat tíðum ver-
ið við ramman reip að draga. En
vegna kynna sinna af fangabúð-
unum leitaðist R.K. við að vekja
samvizku herveldanna, og þótt
mörg viðleitni væri unnin fyrir
gíg, varð miklu áorkað.
Erfiðasta viðfangsefni R.K. á
þessum árum var að koma á
heimflutningi fanganna yfirleitt.
Þegar styrjöldin dróst á langinn,
varð ljóst, hve ómannúðlegt það
var, að halda áfram að halda í
fangabúðum þeim geysifjölda,
sem svo hafði hart orðið úti af
sárum og sjúkdómum, að auð-
sætt var, að þeir gætu alls ekki
gegnt herþjónustu aftur. R.K. hóf
samningaviðræður við herveldin
um þetta ■ andamál, og árið 1916
vannst það á, að örkumlamenn
og illa særðir skyldu annað
tveggja fluttir heim til sín eða
komið fyrir til bráðabirgða í
Sviss.
Árið 1917 sneri R.K. sér til
ríkisstjórna hernaðarlandanna og
vakti athygli þeirra á þeim erfið-
leikum, sem á því yrðu eftir styrj
aldarlokin að flytja milljónir
stríðsfanganna til heimalanda
þeirra aftur. Þessi fyrirhyggja
reyndist gagnleg og þörf. í þeirri
upplausn, sem f dgdi í kjölfar ó-
friðarins við hrun Þýzkalands,
skiptingu Austurríkis og Ung-
verjalands og Sovétbyltinguna
1917 urðu þessi vandamál ein-
hver hin erfiðustu allra þeirra
vandamála, sem upp komu eftir
stríðslokin. Á styrjaldarárunum
hafði R.K. safnað óhemjuverð-
mætum í peningum, hjúkrunar-
vörum, matvælum og fatnaði, og
þar höfðu Bandaríki Norður-
Ameríku lagt fram stórkostleg-
an skerf.
Borgarstyrjöldinni á Spáni var
naumast lokið til fulls, og R.K.
var enn önnum kafinn við að
leysa margvísleg vandamál sem
í kjölfar hennar höfðu siglt, þeg-
ar síðari heimsstyrjöldin brauzt
út 1939.
★
Fyrstu listarnir yfir stríðs-
fanga voru enn ekki komnir til
Genf, þegar innrásinni í Pólland
var lokið með algerum sigri Þjóð
verja. Pólland var tafarlaust inn-
limað í Þýzka ríkið og þar með
varð afskiptum R.K. af Póllandi
sem sjálfstæðum hernaðaraðila
samkvæmt Genfarsamþykkt lok-
ið. Samt tókst R.K. að fá að hafa
nokkur afskipti af pólskum stríðs
föngum, en Rússar höfðu hins
vegar aldrei undirskrifað stríðs-
fanagsamþykktina frá 1929, sem
Rauði Krossinn hafið beitt sér
fyrir, ásamt Haagdómstólnum, og
fjölmörg ríki höfðu gerzt aðilar
að. Þetta varð R.K. geysilegur
fjötur um fót um nokkurt skeið.
En árið 1940 varð gagnger
breyting. Milljónir óbreyttra
borgara gengu ráðþrota um þjóð-
vegina og milljónir fanga voru
fluttar í fangabúðir eftir inn-
rásina í Frakkland, Belgíu og
Holland. Milljónir og aftur millj-
ónir manna höfðu enga hugmynd
um afdrif ættingja sinna, og eina
leiðin nú sem fyrr var að leita
hjálpar R.K. 60 þúsundir hjálp-
arbeiðna bárust þegar í byrjun
daglega til Genf. Sjálfboðaliðar
streymdu til höfuðstöðvanna í
Genf til að aðstoða við þetta risa-
vaxna líknarstarf. Það er erfitt
að gera sér í hugarlund, hvert
geysistarf það var að leita upp-
lýsinga um allt þetta fólk og
svara bréfunum etfir þeim regl-
um, sem fara varð eftir. Nú komu
ekki nöfn 7 milljóna manna á
spjaldskrá R.K. eins og í fyrri
heimsstyrjöldinni, heldur 40
milljónir nafna. Þegar líða tók á
styrjöldina var búið að taka í
notkun nýjar vélar til hjálpar í
þessu óhemjulega starfi, og þær
afgreiddu 240 milljónir bréfa-
spjalda til hjálparbeiðenda áður
en lauk.
í fyrri heimsstyrjöldinni hafði
R.K. komið á stöðugum eftirlits-
ferðum í fangabúðir hernaðar-
landanna, til að vaka yfir því að
Genfarsamþykktirnar um með-
ferð stríðsfanga væru virtar. Nú
var þetta starf tekið upp í stór-
um stíl, og þótt mannúðarreglur
og Genfarsamþykktir um fanga-
búðir væru víða óskaplega brotn-
ar, er það víst, að þessar stöð-
.ugu eftirlitsferðir fulltrúi R.K.
um fangabúðir báru geysimikinn
árangur.
★
Pakkasendingar að heiman til
stríðsfanganna streymdu til R.K.
og starfið var mikið, að annast
milligöngu, reyna að sjá úm að
sendingarnar, sem fyrst varð að
opna til að ganga úr skugga um
að ekkert óleyfilegt væri í pökk-
unum, kæmust til fanganna. Skip
voru höfð í förum, flugvélar þutu
um loftið, járnbrautarlestir voru
leigðar til að flytja fæðu, hjúkr-
unargögn, fatnað og bækur á
áfangastaðina, auk smáhluta til
dægrastyttin;-ar. Þessar sending-
ar námu að lokum um það bil
450 þús. smálestum, sem jafngild-
ir því, að R.K. hefði annazt send- •
ingu á 90 milljónun. du punda
pakka.
★
Líknarstarfinu á vígvöllunum
og hjúkrunarstarfinu fyrir særða
og sjúka að baki víglínunnar má
segja að lokið væri að mestu
skömmu eftir að styrjöldinni
lauk árið 1945, en þá biðu R.K.
enn mikil og erfið verkefni. Ár-
um og árum saman var sleitu-
laust unnið að því, að leita uppi
týnda stríðsfanga og óbreytta
borgara, og nýjar hörmungar,
sem í mörgum myndum fylgdu í
kjölfar stríðsins, kölluðu sífellt á
nýtt og nýtt starf, sem hér er
ekki kostur á að rekja í stuttri
ritgerð, nema að litlu leyti. En í
þeim viðsjám milli þjóða og
smærri styrjöldum og blóðugum
óeirðum, sem víða urðu á árun-
um eftir síðari heimsstyrjöldina,
voru R.K. ýmist af öðrum falin
eða hann tók sjálfur upp, líknar-
og mannúðarstörf, sem vanséð
er, hvernig leyst hefðu verið, ef
hans hefði ekki notið við.
Áður er minnzt á hjálp R.K. í
Grikklandi, en hjálparstarfið í
Palestínústyrj linni varð miklu
víðtækara.
★
Þá var mikið Asíu, í
Indókína, Indónesru, ^urma og
Malayaríkjasambandinu. í þeim
erfiðleikum sem fyldu í kjölfar
þess, að Indland rerðist sjálfstætt
og Pakistan var stofnað, þurfti
að hugsa um liðsinni til milljóna
flóttafólks. í Bengal varð mikil
neyð meðal flóttafólks, og R.K.
dreifði meðal þeirra miklu magni
hjúkrunargagna og kom upp
mörgum sjúkrahúsum, einkum
fyrir börn.
Kóreustyrjöldin brauzt út og
R.K. var þegar á verðinum. Því
miður fékk hann ekki notið sín í
Norður-Kóreu, en í Suður-Kóreu
var fjöldi sjáfboðaliða starfandi
og geysifjármagni varið til hjálp-
ar særðu og sveltandi fólki, bæði
hermönnum og óbreyttum borg-
urum.
★
Lokað
mánudaginn 2. sept. eftir hádegi, vegna jarðarfarar.
GLERIÐJAN, Skólavörðustig 46,
GLERIÐJAN snyrtivörudeild, Skólavörðustíg 22.
NU ER TÆKIFÆRIÐ
AB KAUPA ÓDÝRT
SKYNDISALA
í LÆKJARBÚÐINNI
Seljum mánudag og þriðjudag HANDKLÆÐI 35
krónur, BARNANÁXTFÖT 45 krónur, ULLAREFNI
og TERYLENEEFNI á hálfvirði, KARLMANNA-
BOMSUR 150 krónur.
10% afsláttur af allri metravöru.
'ÓDÝRIR BIJTAR
LÆKJARBÚÐIN Laugarnesvegi 50 sími 3-25-55.
Þegar harmleikurinn varð i
Ungverjalandi, veitti R.K. ómet-
anlega hjálp. Hann fékk komið
upp loftbrú til Búdapest og flug-
vélarnar fluttu 90 milljónir smá-
lesta af blóðefni, klæðnaði, lyfj-
um, matvælum og teppum, sem
R.K.-félög ýmissa landa söfnuðu
saman og sendu. Með bifreiðum,
járnbrautum og fljótaskipum
streymdi hjálpin auk þess til Ung
verja. Og í samvinnu við ung-
versku stjórnina þótti þessi hjálp
takast stórlega vel. Þessi aðstoð
var metin á u. þ. b. milljarð ísL
króna.
Þá má segja, að R.K. hafi stór-
mannlega tekizt á við vandamál-
in í Alsír. Þegar árið 1955 komu
fyrstu sendinefndirnar frá Genf
til Alsír, og samvinnan við
frönsku stjórnina var ágæt. Fram
til ársins 1961 voru R.K.-fulltrú-
ar frá Genf stöðugir gestir til
eftirlits í fangabúðunum í Alsír
og fengu komið þar á margvíá-
legum endurbótum auk geysilegr
ar fjárhagslegrar aðstoðar í mörg
um myndum, sem R.K. hafði
milligöngu um að veita bágstödd-
um, heimilislausum og særðum.
Matgjafir til hungraðra í Alsír á
vegum R.K. urðu stórkostlegar,
svo að tölum verða ekki talin
þau mannslíf meðal óbreyttra
borgara, sem bjargað varð.
★
Upphaflega hafði hlutverk
R.K. verið það eitt að líkna særð-
um mönnum á styrjaldartímum.
Þótt þessi ritgerð sé æði ófull-
komin og fjölmörgu hafi orðið að
sleppa, sem æskilegt hefði verið
að segja frá til að gera myndina
fyllri, þá mun þó af því, sem sagt
hefir verið, vera ljóst, að starfið
hefir sífellt verið aukið, kviarnar
stöðugt færðar út, fleiri og fleiri
verkefnum sinnt.
Til þess að maeta þessum sívax
andi verkefnum betur var Sam-
band R.K.-félaga allra landa
(League) stofnað árið 1919. Eftir
styrjaldarlokin 1918 kom forvígis
mönnum R.K. saman um að
mynda þessa sambandsstjórn
allra R.K.-félaga og velja henni
það verkefni, að hafa forgöngu
um hverskonar R.K.-hjálp aðra
en þá, sem beinlínis er veitt á
hernaðartímum. R.K.-hugsjónin
er allsherjar líknarstarf, heilsu-
vernd, heilsugæzla, hjálp þegar
vofeiflegir atburðir verða á frið-
artímum. Þetta er fyllilega i anda
Dunats, þótt hann og samherjar
hans takmörkuðu starfið á fyrstu
árunum við líknarstarf í hernaði.
Sambandið — Leagan — hefir
aðstoðað R.K.-félögin víðsvegar
um heim til að reka margskonar
mannúðarstarfsemi fyrir unga og
gamla, en það sem mesta athygli
hefir vakið hafa verið hinar
mörgu og miklu fjársafnanir til
hjálpar þeim, sem hart hafa orð-
ið úti vegna náttúruhamfara,
hungurs og sjúkdóma.
Til þess að gefa nokkra hug-
mynd um þetta R.K.-starf má
benda á það, að hvenær sem slík
óhamingja hefir dunið yfir, hefir
R.K. safnað fé og hjálpargögnum
og sent þeim, sem hart hafa orðið
úti. Þannig hefir verið safnað ó-
grynni verðmæta í peningum og
gagnlegum varningi. Þessi hjálp,
sú langstærsta sem nokkur sam-
tök hafa beitt sér fyrir, hefir ekki
aðeins satt hungraða, klætt
klæðalausa, líknað sjúkum og
byggt borgir, hún hefir flutt orð
bróðurkærleikans um allar álfur
heims og greitt trúnni á bræðra-
lag allra manna veg.
Þannig hefir verið framkvæmt
það kjörorð, sem tíðum heyrist
innan vébanda Rauða krossins!
Leiðin til friðar á jörðu liggur
um veg mannúðarinnar.
Henri Dunant trúði á það, aS
hugsjónin, sem með honum vakn-
aði í hinni blóðugu orustu við
Solferino, gæti orðið að veru-
leika. Og hún hefir orðið að beim
veruleika, að nú eru Rauða kross-
félögin starfandi í 91 landi heima
og telja 170 milljónir meðlima.
Vér trúum því, að enn eigl
stóra framtíð þessi félagsskapur,
sem nú hefir starfað í þjónustu
mannúðarinnar í hundrað ár.
Af þeirri miklu sögu er fátt eitt
sagt á þessúm fáu blaðsíðum.