Morgunblaðið - 31.08.1963, Blaðsíða 23

Laugardagur 31. ágúst 1963
MORGUNBLAÐIÐ
23
ÍStjórn Karjalainens var mynduö
eftir langvarandi stjórnarkreppii
STJÓRN Ahti Karjalainens í
Finnlandi. sem nú hefur beð-
izt lausnar, var mynduð 13.
apríl 1962 eftir langvarandi
stjórnarkreppu og erfitt tíma
bil í finnskum stjórnmálum.
Áttu þeir erfiðleikar fyrst og
fremst rót sína að rekja til
undanfarandi afskipta Rússa
af málum Finnlands.
Flestum mun í minni orð-
sending sú, er Gromyko, ut-
anríkisráðherra Sovétríkj-
anna, afhenti sendiherra
Finnlands í Moskvu, Ero Wu-
ori, mánudaginn 30. okt. 1961,
— sama dag, sem Rússar
sprengdu 50 megalesta vetnis
sprengju yfir Novaja Semlja.
í orðsendingunni var, sem
kunnugt er, farið fram á við-
ræður í samræmi við finnsk-
sovézka varnar- og vináttu-
sáttmálann „vegna hættunn-
ar sem friðinum í Evrópu
stafaði af þýzku hernaðar-
sinnunum", eins og Sovét-
stjórnin komst að orði —
„og í ljósi þess samstarfs,
sem sum Norðurlandanna
ættu við þá. Orðsendingin
var litin mjög alvarlegum
augum á Norðurlöndum, ekki
sízt í Svíþjóð, þar sem henni
var Ijóslega ekki síður beint
gegn Svíum en Finnum.
★
Þegar orðsendingin barst
Finnum var Uhro Kekkonen,
forseti, í heimsókn í Banda-
ríkjunum og í för með hon-
um Ahti Karjalainen, sem þá
var utanríkisráðherra í ráðu-
neyti Martti Miettunen. Karja
lainen hraðaði sér þegar í
stað heim, en forsetinn lauk
ferðaáætlun sinni. Eftir heim
komu hans var ákveðið að
senda Kat'jalainen til Moskvu
til þess að krefjast frekari
skýringa — og fór hann þang
að 10. nóv. sama dag, sem
fundur forsætisráðherra Norð
urlanda hófst í bænum Hanko
í Finnlandi.
Fjórum dögum síðar til-
kynnti Kekkonen forseti, að
þing yrði rofið og efnt til
nýrra kosninga í febrúar
næsta ár, nær hálfu ári fyrr
en til stóð. Hafði rétt áður
borizt fregn frá Moskvu þess
efnis, að Hússar gerðu af-
dráttarlausa kröfu til þess, að
utanríkisstefna Finnlands
héidist óbreytt, ef þeir ættu
að hætta við að krefjast her-
stöðva í Finnlandi að svo
stöddu. Margir drógu andann
léttar við þessi tíðindi þótt
augljóst væri, að með þessu
væru Rússar að beita áhrif-
um sínum á stjórn landsins.
—Tilboð de Gaulle
Framh. af bis. 1
hans, til þess að koma í veg fyrir
að samkomulagið við Bandaríkin
versni meira en orðið er.
Talið er ósennilegt að Diem for
eeti muni samþykkja brottvikn-
ingu Nhus og hinnar ráðríku
konu hans úr forsetahöllinni, því
enda þótt vitað sé að ekki fari
vel á með Diem og konu Nhus,
þá er talið að hann fari jafnan að
ráðum hennar er til kastanna
kemur. Auk þess mun Diem telja
að hann þurfi á bróður sínum að
halda sem ráðgjafa.
Talið er að ekki hafi komið til
Var talið, að þeir óttuðust úr
slit næstu forsetakosninga,
þar sem vitað var, að helzti
andstæðingur Kekkonens í
framboði, sósíaldemókratinn
Olavi Honka, naut ekki
trausts Rússa.
En bjartsýnin varð skamm-
vinn, því að tveim dögum síð
ar, 16. nóv., var Wuori sendi-
etsovs, aðstoðar-utanríkisráð-
herra kallaður á fund Kuzn-
herra í Moskvu og tilkynnt,
að Sovétstjórnin teldi hætt-
una af þýzkum hernaðarsinn-
um enn meiri þá en þegar orð
sendingin var send 30. okt.
Fór ráðherrann fram á, að
hið fyrsta yrðu hanfar varnar
málaviðræður ríkjanna
vegna yfirvofandi árásar-
hættu af hendi Vestur-Í»jóð-
verja.
Að loknum þessum fundi
flaug sendiherrann heim til
Helsinki og er hann hafði
gert stjórninni grein fyrir
viðræðunum var ákveðið að
Kekkonen forseti færi sjálf-
ur til Rússlands og ræddi við
Nikita Krúsjeff, forsætisráð-
herra. Þeir ræddust við í No-
vosibirsk, u.þ.b. viku síðar,
og að þeim viðræðum lokn-
um var tilkynnt, að Sovét-
stjórnin féllist á að fresta við
ræðum um sameiginlegar
varnir Finnlands og Sovét-
ríkjanna. Varð ljóst af út-
varps- og sjónvarpsávarpi, er
Kekkonen flutti eftir heim-
komuna, að Rússar töldu sig
geta treyst því, að hann stuðl
aði áfram að hlutleysisstefnu
í utanríkismálum Finna og að
Krúsjeff hafði komið Finnum
í þá aðstöðu að vera „varð-
hundur norðursins“.
★
Meðan Kekkonen forseti
var enn í Rússlandi hafði
alvarlegs ágreinings á fyrstu
fundum Henry Cabot Lodge með
þeim bræðrum Diem og Nhu, en
þessir fundir hafa orðið til þess
að menn eru fullir efasemda um
endanlega stefnu Bandaríkja-
manna varðandi ástandið í Suð-
ur-Vietnam. Segja fregnir frá
Saigon að í þessu liggi kjarni
málsins.
Páll páfi sjötti sendi lands-
mönnum í S-Vietnam kveðjur sín
ar í dag. Lýsti hann áhyggjum
sínum vegna óróans í landinu og
hvatti alla aðila til þess að vinna
að því, að sem fyrst yrði komið á
ró í landinu, þannig að menn
gætu lifað saman í sátt og sam-
lyndi. Vatikan-útvarpið ræddi
Olavi Honka lýst því yfir, að
hann drægi framboð sitt til
forsetaembættisins til baka,
þar sem hann teldi heill föð-
urlands síns bezt borgið þann
ig. Var talið, að þessi ákvörð
un hans hefði haft sín áhrif
á gang viðræðnanna I Novo-
sibirsk.
Dagana 15. og 16. janúar
1962 fór fram kosning 300
kjörmanna, er mánuði síðar
kusu forsetann formlega. Úr-
slitin urðu mikill sigur fyrir
Kekkonen. Bændaflokkurinn
fékk 145 kjörmenn kosna af
300 eða um 45% atkvæða. —
Kjörsókn var óvenju mikil
mikil miðuð við fyrri forseta-
kosningar eða um 78%. And-
stæðingar Kekkonens við
kosningarnar voru þrír;
Paavo Aitio, frambjóðandi
kommúnista, sem hlaut 20.5
% atkv. Rafael Passio, fram-
bjóðandi sósíaldemókrata, er
hlaut 13% atkv. og Emil
Skog, frambjóðandi óháðra,
er hlaut 3%. Ennfremur
hlaut íhaldsflokkurinn 38
kjörmenn, Sænski þjóðar-
flokkurinn 15 og Finnski
þjóðarflokkurinn 1 kjör-
mann og studdu þeir allir
kjör Kekkonens.
Snemma í febrúar fóru síð-
an fram þingkosningar og
urðu úrslit þeirra þau, að
borgaraflokkarnir náðu meiri
hluta á þingi, fengu samtals
112 þingmenn gegn 88 þing-
mönnum vinstri flokkanna.
Kommúnistar töpuðu þá
þrem þingsætum. Einnig þá
var kjörsókn meiri en dæmi
voru til áður í Finnlandi eða
um 82%.
í byrjun marzmánaðar hóf-
ust svo umræður um stjórn-
armyndun, en hún gekk afar
treglega. Miklar deilur risu
milli flokkanna um fjármál
og verkalýðsmál og jafnvel
um utanríkismál. Öll áherzla
var á það lögð, að komandi
stjórn hefði að baki sér meiri
hluta á þingi, enda hafði for-
setinn flýtt kosningunum á
þeirri forsendu, að framund-
an biðu Finna mikilvægar
ákvarðanir, sem nauðsynlegt
væri að sterk meirihluta-
stjórn stæði að.
Að lokum tókst samkomu-
lag milli flokkanna og stjórn
Ahti Karjalainens var mynd-
uð með þátttöku borgara-
flokkanna fjogurra, Bænda-
flokksins, Sænska þjóðar-
flokksins og thaldsflokksins.
Hafði stjónin þá að baki sér
113 þingmenn gegn 87 þing-
mönnum stjórnarandstöðunn
.Ji
einnig ástandið í landinu í dag og
kvað það af pólitískum toga
spunnið, ekki trúarlegum.
Yfirlýsing de Gaulles frá í gær
hefur vakið mikla athygli í S-
Vietnam, en í henni bauðst hann
til að aðstoða S-Vietnam við að
fjarlægja það sem hann nefndi
„erlend áhrif“ úr landinu. Er tal-
ið að yfirlýsingu þessari sé bein-
línis stefnt gegn Bandaríkjamönn
um, og þá einkum Kennedy for-
seta. Ekki hefur stjórn S-Viet-
nam sagt neitt opinberlega um
þessi ummæli Frakklandsforseta
að öðru leyti en því að einn tals-
manna hennar taldi þau lítils
virði í gær, svo sem áður er
minnzt áu
— /ðnsýn/ng
Framh. af bls. 3
Verksmiðjan Vör í Borgarnesi
hóf á sl. vetri framleiðslu á regn-
fatnaði og hlífðarfatnaði, en
saumar einnig fatnað úr ýmis
konar fataskinnum, sem Iðunn
framleiðir úr íslenzkum gærum.
Fyrir nokkrum árum hóf Raf-
vélaverksmiðjan Jötunn, sem er
eign Sambandsins, framleiðslu á
rafmótorum. Er sú framleiðsla í
örum vexti, enda hafa mótorarn-
ir reynzt fyllilega samkeppnis-
færir við erlenda mótora að verði
og gæðtm.
SÍS rekur Efnaverksmiðjuna
Sjöfn í félagi við KEA, sem
framleiðir sápur og hreinlætis-
vörur og málningu, og Kaffi-
brennslu Akureyrar, sem brenn-
ir, malar, pakkar og dreifir drjúg
um hluta af kaffi því, sem neytt
er í landinu. Framleiðsla Sjafn-
ar á málningarvörum hefur tvö-
faldazt á hverju ári um nokk-
urra ára skeið. Kaffibrennslan
Séra Bjarni pré-
dikar í Vatnaskógi
Á MORGUN minnast Skógar-
menn KFUM 40 ára afmælis
sumarbúða sinna í Vatnaskógi.
Fer þar fram guðþjónusta kl. 3
e.h. og mun séra Bjarni Jónsson,
vígslubiskup, prédika.
Gera má ráð fyrir, að fjöldi
eldri og yngri Skógarmanna
leggi leið sína í Vatnaskóg og
verða farnar tvær hópferðir frá
húsi KFUM og K við Amt-
mannsstíg kl. 10 og 12.45. Far-
miðar verða afgreiddir hjá hús-
verðinum í dag. Að aflokinni
guðþjónustu verða framreiddar
veitingar handa gestum.
Þessi athöfn 1 Vatnaskógi á
morgun er lokaþáttur í sumar-
starfinu þar. Síðasti dvalarflokk
ur drengja kom heim í gær og
mun tala þeirra, er í Vatnaskdgi
dvöldust í sumar, vera 6—700.
framleiðir Braga- og Santos-
kaffi.
Þær verksmiðjur, sem nú hafa
verið nefndar eru reknar á veg-
um ðnaðardeildar Sambandsins.
Vörusala þeirra á sl. ári nam 173
milljónum króna og við þær
starfaði 626 manns.
Á sýningunni sýnir einnig
Sjávarafurðadeild Sambandsins
vörur frá hinni nýju tilrauna-
verksmiðju sinni í Hafnarfirði og
Búvörudeild sýnir kjötiðnaðar-
vörur frá Kjöt og Grænmeti.
En einnig á vegum einstakra
kaupfélaga hefur byggzt upp
margvíslegur iðnaður og sjást
dæmi þess á sýningunni.
Kau-'félag Eyfirðinga sýnir
framleiðsluvörur Smjörlíkisgerð-
arinnar Flóru og Efnagerðarinn-
ar Flóru, KRON framleiðsluvör-
ur Efnagerðarinnar Record og
Kauofélag Árnesinga vörur Efna
gerðar Selfoss, en auk þess ýms-
ar innréttingar og húsgögn frá
Trésmiðju K./. á Selfossi.
Allar bessar verksmiðjur sýna
hinar fjölbreytilegustu fram-
leiðsluvörur og eru þar á méðal
hinar athyglisverðustu nýjung-
ar. —
Samanlagt nam vörusala þeirra
verksmiðja allra, er þarna sýna,
um 200 milljónum króna árið
1962 og starfsliðið var á áttunda
undrað manns.
Fjölbrevtt sýning
Blaðamönnum var á miðviku-
dag boðið að skoða sýningarsal-
ina á Ármúla 3 en þar var þá
sem óðast verið að koma sýn-
ingarmunum fyrir. Kennir þar
margra grasa, sem of langt mál
yrði að telja upp hér, enda er
sjón sögu ríkari.
Leiðrétting
f gær misritaðist I Mbl. frétt
um hvalveiði. Þar átti áð standa
að 371 hvalur væri kominn á
land á þessu sumri.
Jens Guðbjörns-
son hylltur sex-
tugur
JENS Guðbjörnsson, einn af
kunnustu íþróttaleiðtogum lands
ins, átti sextugsafmæli í gær.
Var mjög gestkvæmt á heimili
hans, því margir vildu hitta hann
á þessum tímamótum.
íþróttasamband Islands og
Olympíunefnd færðu eJns gjaf-
ir og þökkuðu honum áralangt
starf I þágu íþróttanna. Jens bár
ust og margar aðrar góðar gjaf-
ir, m. a. radíófónn frá Ármenn-
ingum, en formaður Ármanns
hefur Jens verið í yfir 30 ár.
— Minning
Framh. af bls. 11
ur var fyrst lengi aðalútgerðar-
staður áraskipanna. Hann óx
mjög því þangað sóttu svo marg
ir föng. Um og eftir 1920 voru
þar margir íbúar eða hæst þá
í hreppnum um 700 manns. Síð-
ar sóttu margir annað og þé
lækkaði íbúatalan. En nú sein-
ustu árin hafa orðið stórstígar
framfarir þar og er það ekki
sízt að þakka tilkomu Loran-
stöðvarinnar og byggingu Rifs-
hafnar, sem framtíðarhafnar við
Breiðafjörð. Ótal margt annað
mætti nefna. Öllu þessu fylgdist
Hjörtur með, hann var jafnan
með hugann við og veitti sinn
stuðning, ef bygðarlag hans gat
blómgast. Hvert atriði var hug-
Ieitt rækilega og ákvprðun tek-
in að rannsókn lokinni. En þé
var líka fylgdin heil og hrein.
Slíkur var hann. Hellissandur
missir því mikið við fráfall
Hjartar og hans sæti þar verð-
ur vandfyllt. En bezt af öllu var
þó að eiga vináttu hans og kynn
ast heimilinu, sem þau hjónin
svo snilldarlega höfðu uppbyggt.
Slíkt verður aldrei metið til
fulls.
Ég kveð hann því með ein-
lægri þökk fyrir öll samskipti,
sem voru á eina leið svo ekki
var betur á kosið. Blessuð sé
minning hans.
Árni Helgason