Morgunblaðið - 21.01.1964, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 21. jan. 1964.
MORGUNBLADID
13
í DAGr á heiðurskonan Mál-
> Iríður Hansdóttir að Narfeyri
á Skógarströnd aldarafmæli.
Kvilk í hreyfingum og létt á
fæti, jafnan glöð og ánægð
hefir hún verið fram á þennan
dag. Ellina ber hún með
þeim blæ og létthíKa að und-
ravert er. Minnið og málfær-
ið hreint og tært og gaman
að ræða við hana. Hún býr
yfir miklum fróðleik enda
löng leið að baki, viðburða-
rík, erfið með köflum en
sólskinið á leiðinní í mifclum
meirh.luta. í tilefni þessa af-
mælis brá ég mér upp að
Narfaeyri einn daginn í þeim
tiigangi að ræða við frú
Málfríði nokkra stund.
Narfeyri er frægur staður
frá fyrstu landsnámstíð og
þar hafa jafnan setið kjarna-
kvistir. Þau, sem ráða þar
ríkjum í dag, eru slík, að
þeir, sem til þeirra koma,
gleyma seint viðtökum, hjarta
hlýju og alúðinni,- sem þar
situr í öndvegi. Og þar á nú
heima aldarafmælisbarnið og
dvelur þar í Skjóli sonar og
tengdadóttur. Stundin, sem ég
dvaldi að Narfeyri í þetta
sinn, en þar hefi ég margoft
fcomið og því oftar sem ég
kem þangað því meir hlýnar
mér um hjartarætur, var ekki
lengi að líða en þó farið að
líða á kvöld, er ég hélt úr
garði.
Frú Málfríður sat á rúmi
sínu, er ég kom inn í her-
bergið hennar og var ekiki al-
deilis iðjulaus. 1 höndunum
gengu prjónarnir hratt og var
undraverð leikni gömlu kon-
unnar. Hún er alltaf að kepp-
ast við að koma því frá, sem
hún tekur sér fyrir hendur.
Þar er aldrei um uppgjöf að
ræða.
— Sæl og blessuð, segi ég
er ég kem inn og ber svo
upo erindið, en það er að fá
viðtal fyrir Morgunblaðið.
— Nei. hevrðu nú phði minn,
nú held ég þú sért að spauga.
Hvað heidurðu að ég hafi að
gera í blöðin? Og frá hverju
heldurðu að ég hafi að segja?
— Þú getur þó alltaf sagt
mér um ætt þína, og frá ýmis-
legu. sem á dagana hefir drif-
ið. Ég er viss um að þetta
hlýtur að hafa verið viðburða
rik æfi. Heil öld og annar
eins umbrotatími.
— Já það er margt, sem ég
hefi upplifað, og þegar litið er
til baka éru margir sjónar-
hólarnir sem blasa við, en
þeir eru eklki allir háir og
sannast að segja veit ég ekiki
hvað ég á að koma með eða
hvað ég á að láta kyrrt liggja.
Ég er fædd að Tátla Hrauni
I Kolbeinsstaðahreppi 21. jan.
1864. Faðir minn var Hans
Jósefsson Hjaltalin og var þá
bóndi. Móðir mín var Sigríður
Sigurðardóttir Jónssonar frá
Tjaldbrekku í Hítardal, en sá
bær er löngu kominn i eyði.
Það var Sigurður þessi, sem
Guðlaugur segir frá i bók
sinni „Bóndinn á Heiðinni“
að hafi hlaupið yfir fossinn
með konu sína f fanginu og
þótti hreystilega gert. Hann
var svo frár og frískur á sin-
am yngri árum að hann hljóp
urpí stekkjarlambið og þótti
vel af sér vikið. Systir Sigríð-
ar móður minnar var frú Mar
ey var
fyrir
grét Hjálmarsen kona Þor-
steins prófasts í Hítardal.
Ég var eins árs, þegar for-
eldrar mínir fluttu frá Litla
Hrauni að Jöfra í sömu sveit.
Þegar ég var sex ára missti
ég mömmu. Þá stóð pabbi
uppi með okkur 9 börn svo
að segja sitt á hverju ári og
man ég að það var erfitt og
ósköp átti maður bágit fyrst
í stað að verða af móður-
hlýjunni. En þá var það að
frændfólk okkar í Brokey, á
Breiðafirði, þau Hildur og
Jón Bergsson Hjaltalín buðu
pabba að taka eitt okkar
systkinanna, og hvernig sem
það svo atvikaðist varð ég
fyrir valinu En valið kom
yfir mig eins og þruma. Mér
fannst ógurlegt að þurfa
að fara langt í burtu frá pabba
og systkinum Og svo kannski
að sjá þáu ekki meir . . . . en
'dagurinn, sem ég átti að fara
rann upp. Það var um vor.
Ég man að pabbj lét ná í
tvo hesta. Ég átti svo að ferð
ast á fallegri hijyssu, sem
mamma sáluga átti. Með oikk-
ur var svo kona frá Öxney,
sem hafði á seinustu stund
slegizt í förina. Skömmu fyrir
förina hvarf ég. Ég faldi mig,
hljóp upp í vindauga, gerði
mig eins litla og ég gat og var
ákveðin að ég skyldi aldrei
finnast. Það var spennandi
stund, hjartað var kannski
ekki alveg uppi í toppi, en
svo fannst ég og ég varð að
fara. Við lögðum af stað. Áf
einhverjum ástæðum hugðist
pabbi stytta sér leið, en hann
kunni þá víst ekki máltækið
- Rætt við
til að flytja þá suður á bóg-
inn. Ég gleymi aldrei þeirri
stóru lestaferð, svo margt
fólk á hestum hafði ég aldrei
séð fyrr og einnig man ég
hversu gleðin yfir björgunar-
starfinu var mikil allt i kring.
EyjaMfinu undi ég vel. Ég
tæki við búinu sem hann og
gerði. Þar bjuggum ,við far-
sælu og snyrtilegu búi í 39
ár. Já, okkur leið sannarlega
vel, blessun guðs yfir öllum
okkar hag. Vífilsdalur er
talsvert úr leið, en þó komu
margir þangað. Sérstaklega
var það þó þegajyréttað var á
haustin, því þar var komið
niður roeð féð. Og svo auðvit-
að þegar kaupmennirnir úr
Hólminum og víðar komu eða
sendu í fjárkaupaferðirnar.
Einhver bezti gestur, sem þá
kom, var Ágúst Þórarinsson
þó er eins og ég eigi nú
einna erfiðast með að muna
sum mannanöfn. Sjónin er
merkilega góð ennþá, ef mið-
að er við aldurinn, en ég er
hætt að lesa á bók, nota út-
varpið í staðinn. Hugsa sér ef
við hefðum haft slíkt í Brok-
ey í gamla daga. Nei, þá var
nú öldin önnur. Þá þótti aills
ekki tilhlýðilegt að spandera
kennara á stelpurnar. Strák-
arnir fengu tilsögn í hálfan
mánuð en við enga. Þetta var
ósköp sárt því mig langaði
svo mikið til að læra á bók-
ina, en lærdómurinn á hönd-
ina var þá í hávegum og þar
var okkar að standa sig. Þó
var hverri stund, sem til féllst
með góðu móti, helguð bæði
í skúimaskotum og út á víða-
vangi hið bóklega, því ég
reyndi fljótt að draga til stafs
og finna út stafina og reVna
að stauta. Ég hafði oft mikið
fyrir þessu, en þær stundir
margborguðu sig rpeð ánægj-
unni. Ég man alltaf hversu
fögnuðurinn var mikill, þegar
eitt almanakið kom> og þar
voru svo fallegir stafir, sem
ég varð að reyna að'líkja eftir
og þá kom jafnvel fyrir að
ég gleymdi mér. Skriftin min
var aldrei vegleg og þó. ein
kona í Reykjavík sagð; mér
fyrir skömmu, að hún gevmdi
enn bréf, sem ég skrifaði
henni fyrir æfalöngu og
sér þætti mjög vænt um það.
Ég er oft að hugsa um
hvemig ég hefði tekið mig
út í öllum þessum skólum og
lærdómi og öllum þessum
kynstrum af mat, sem allir
hafa nú. Skyldi hafa þurft að
reka mig í skóla eða skamma
oní mig matinn eins og svo
nú er títt. Ég veit ekki? En
mikið hefði ég viljað hafa úr
eins mörgu að velja í æsku
éins og nú gerist og ég öfunda
óft æskuna um leið og ég
vildi óska að hún færi dálítið
betur með tækifæri, sem alls-
staðar eru í hverju fótmáli.
Ég er bjartsýn á framtíðina,
kannski af því að mér liður
svo vel hér á Narfeyri og guð
hefir gefið mér. syo létta lund.
Ég á mikinn auð, góða afkom-
endur og innilega vini, sem al
drei bregðast og svo heilsuna
í lagi. Hvað viltu hafa það
beira?
Mér þykir einna verst,
hvað þeim kemur oft illa sam-
an, sem eiga að ráða fram úr
vanda þjóðarinnar. Þeir sem
ráða, og þeir sem ekki ráða,
þurfa að vinna miklu betur
saman. Þá mun bíða okkar
góð framtíð. Samkomulagið er
fyrir öllu. Kannski þetta sé
allt á ■batavegi og þá er vel.
Og svo er eitt enn. Traust
mannsins á guðs handleiðslu
er dýrmætt og guðstrúin eitt-
hvað það dásamlegasta, sem
til er í lífinu, og víst er það
sannleikur að trúin getur flutt
fjöl’l.
Og svipurinn hennar Mál-
fríðar á Narfeyri varð svo
bjartur og fagur eins og sól
á vordegi. Ég tók í netta hönd
hennar. Bros lék um varir
hennar er samtalinu lauk og
hún fylgdi mér út að dyrum.
Allt í einu segir hún: Heyrðu
vinur minn, ef þú setur þetta
í blaðið, mundu þá eftir að
verða okkur báðum til sóma.
Árni Helgason.

I\lálfríði Hansdóttur
sem er 100 ára ■ dag
ag betra er krókur en kelda.
Ég lenti í einni og hryssan á
kaf og ég hundblotnaði öll.
Auðvitað varð að snúa við og
þurrka fötin, en þetta varð
samt til þess að ég varð heima
allt sumarið, en um haustið
fór ég svo með pabba til
Broikeyjar. Auðvitað varð ég
sjóveik þessa Mtlu leið, sem
við fórum á sjú. Það hefir
nefnilega alltaf verið svo að
ég hefj fengið snert af sjó-
veiki um leið og ég hefi átt
að leggja af stað á sjó. En
mikið var mér vel tekið í
Brokey af þeim ágætu hjón-
um og þannig hélzt viðmót
þeirra alla tíð síðan. Ég man
sérstaklega að þegar ég^var
búin að vera lítinn tíma í
Brokey fór ég til fóstru minn-
ar og spurði hvort ég mætti
ekki kalla hana mömmu. Var
það auðsótt og ég hin ham-
ingjusamásta.
Ég kom árið 1870 í Brokey,
sama árið og hinir miklu
skipsskaðar urðu í fyrri heim
kynnum minum þá fyrr á ár-
inu og áður en ég fór að heim
an. Þá fórust að mig minnir 3
skip við Gömlueyri, sem er
rétt fram undan Litla Hrauni.
Ekki man ég hversu skips-
höfnin var mannmörg, en
veðrinu man ég alltaf eftir,
hversú mikið það var. En ég
man að um 40 manns björg-
uðust og var þeim að björgun
lokinni dreift niður á bæina.
Síðan smalað saman hestum
get sagt þér að hver ey var þá
konungsríki út af fyrir sig, og
bóndinn kóngur 1 sínu ríki.
Og voru það kannski ekki
eyjarnar á Breiðafirði, sem
björguðu í Móðuharðindun-
um í gamla daga? Þá voru
líka margar eyjar byggðar á
Bréiðafirði og eyjaibændur
heimsóttu hver annan og
gistu. Þá var oft glatt á hjalla.
Það bregður ljóma fyrir hug-
skot mitt, þegar ég lít yfir
þessar minningar. Ég gæti
sagt margt frá þessum árum,
en sleppum því. Ég var í 21
ár í Brokey eða til 27 ára
aldurs að ég staðfésti ráð
mitt, en það var svoleiðis að
með mér ólst upp í Brokey
piltur, Ogmundur Hjartarson,
og varð hann síðar eiginmað-
ur minn. Hann var sonur
Hjartar Ögmundssonar, Guð-
mundssonar prests að Staðar-
stað. Móðir Ögmundar var
Ragmheiður dóttir séia Vigfús
ar Eiríkssonar Revkdals frá
Reykholti í Borgarfirði. Hann
var víða prestur og minnir
mig að hann hafi alls þjónað
8 prestaköllum.. Við byrjuð-
um búskap í Vífilsdal, sem er
bær innarlega í Hörðudal í
Dalasýslu. En að við hófum
þar búskap kom til af því að
móðir Ögmundar míns, sem
bjó þar með tengdaföður sín-
um að seinna manni, þvi hún
var tvígift, var orðin þreytt
og hann kominn á efri ár,
og vildu þau að Ögmundur
kaupmaður í Stykkishólmi.
Hann gisti alltaf hjá okkur,
og ég sagði- alltaf þegar hann
kom: þarna kemur sólskinið
í bæinn. Hann var svo af-
burða skemmtilegur og ó-
gleymanlegur maður. Vinátta
okkar og hans hélzt jafn góð
frá fyrstu kynnum til síðustu
samfunda. Gleðistundirnar,
sem hann veittj okkur geym-
ast í þakklátum huga, og
ósköp hefði ég saknað þess,
ef hann hefði farig framihjá,
en aðvitað kom aldrei til þess.
Já, ég sagði áðan að við
hefðum verið 39 ár í Vífilsdal,
en þá voru synir okkar giftir
og farnir frá okkur og eins
vinnufólkið svo við fórum
á Álfatröðum þar til fyrir
um það bii þrem árum, að ég
er hætt að nenna á miilli.
Tek það bara rólega hér
heima og hef það ágætt. Er
stálhress og hefi um nóg að
hugsa. Svo nota ég útvarpið
vel ,hlusta á allan fróleik,
sem þar er að finna, og auð-
vitað vitleysuna líka, því hún
flýtur alltaf méð innan um
lífið. Ég hefi gaman af öllum
þá til Vilhjálms sonar okkar
ag Narfeyri og hans ágætu
konu Láru frá Brokey. Þar
vorum við svo útaf fyrir okk-
ur þar tif maðurinn minn dó,
árið 1953, en ég hefi verið á
milli þeirra Vilhjálms míns
hérna og Hjartar sonar mins
görnlum og góðum fróleik otg
man vel það sem ég heyri og