Morgunblaðið - 04.03.1964, Page 19

Miðvikudagur 4. marz 1964
MORCUNBLAÐIÐ
19
— Úr sveitinni
Framhald af bls. 17
Þessi skattur er innheimtur í
gegnum viðskipti landsmanna
við verzlanir og fyrirtæki. I>að
eitt út af fyrir sig nær engri átt.
Verzlanir hafa þetta skattfé í
veltu sinni svo og svo langan
tíma úr árinu, og enginn veit,
hvað innheimtist af honum að
lokum í Ríkissjóð.
í>að er stundum talað um skatt
svik í þessu þjóðfélagi, og ekki
ætla ég að segja um heiðarleika
þeirra, sem söluskatt innheimta
í gegnum viðsikiptarekstur sinn,
gagnvart skattframtali sínu, en
svo rotið oa svkt. sem fiánmála-
kerfið er Og alltaf skjóta upp
ikoMinum fjársvikamál, falsanir
og annað svindil, er'víst að marg
ir munu hafa allar klær úti til
að koma framtali sínu vel fyrir
é pappírunum, og hygg ég að sölu
skatturinn sé eins og halaklippt-
ur hundur — þá loksins hann
skríður inn fyrir dyrnar á fjár-
Ihirzlum rikissjóðs. Ég geri það
Ihér með að tillögu minni að inn-
heimtu söluskattsins verði breytt,
og hann innheimtur sem • nef-
Skattur á hvert einasta nef sem
til er í landinu, og mætti þá
'breyta nafni hans um leið, og
kalla Nefskatt!
9vo illa séður sem söluSkattur-
inn er, þá er benzínskatturinn og
aðrir skattar, sem innheimtir eru
í gegnum umferð á vegum, lítið
betri. Bifreiðaeigendur eru notað
ir sem féþúfa fyrir ríkássjóð, og
þykir mér furðulegt hve þægur
ljár þeir eru í þúfu. Þeir hafa
greitt af benzíni, varalhlutum og
þungaskatti, svo eitthvað sé
nefnt, tugi og hundruð milljóna
króna í gapandi gin dýrtíðar-
draugsins, en sjálfir hristast þeir
ér eftir ár á handónýtum veg-
um og vegleysum, hlöðnum upp
úr mald og leir, á rándýrum biíf-
reiðum ^em verða ónýtar löngu
fyrir tímann, vegna hins stór-
vítaverða ástands í vegamálum
þjóðarinnar. Það ætti að vera
skilyrðislaus krafa hvers bíleig-
anda að hver einasta króna sem
þeir greiða í skatt af taekjum
sínum, í þungaskatti, varahlutum
og benzíni, fari til að bæta ástand
veganna. Það er sorglegt sinnu-
levsi þeirra sem þessum málum
ráða og stjórna, að Skilja ekki
nauðsyn þess að hafa vegakerfið
gott, og verja þeim fjármunum
sem innheimtir eru af umferðinni
öllum till veganna. Það er ósann-
gjarnt að hirða skatt af umferð
og veita honum til al'ls annars
Rílkissjóður stendur í óbætan-
legri skuld við bifreiðaeigendur
©g vegakerfið svo lengi sem þeir
skila ekki aftur öllum þeim
hundruðum milljóna sem af um-
(erðinni hefur verið tekið í ríkis-
sjóð. Það á að veita þeim fjármun
um öllum til að endurbyggja og
bæta vegakerfið, enda virðist
ek'ki vanþörf á, alla vega séð.
Vegirnir eru að sökkva, og hinir
þungu vagnar rista sig niður úr
leirnum, sem eðlilegt er. Þá er
ekki síður að minnast á hinar
hættulegu beygjur og vitaverðu
brýr, sem víða blasa við augum
'vegfarenda, það er ökki svo ó-
títt ag slys og önnur óhöpp í um
ferðinni megi beinlínis rekja til
Ihins hættuilega vegar. Hdnar
Bkörpustu beygjur og hættuJeg
blindhorn, sem löngu ættu að
heyra til liðinni tíð, leynast alilt
of víða augum hins ókunna veg-
farenda, á meðan mil'ljónir bif-
reiðaeigenda renna úr vösum
þeirra út í óskyld fyrirtæki í
gegnum rikissjóð.
Laugardagskvöldið 25. jan. s.l.
var bændafundur haldinn að
Varmahlíð í 9kagafirði. Fundur-
inn var fjölmennur ,og á honum
•nætti form-aður 9téttarsambands
bænda, Gunnar Guðbjartsson.
Hann er nýkominn til þessa
starfs, tók við' af Bverri Gisla-
Byni, sem hefur gegnt formanns-
Btöðu í samtökunum frá upphafi
þeirra, held ég að megi segja.
Á þessum fundj voru verðlags
mal landlbúnaðarins efst á baugi,
og flutti hinn nýkjörni formaður
mjög glögga og greinargóða
ræðu um verðlagsmálin í heild
og viðhorf þeirra mála í dag. i
Persónulega þótti mér málflutn- |
ingur hans slíkur — svo sannfær
andi, hreinskilinn og hógvær, að
betra varð ekki á kosið. Það er
sannfæring min að bændasam-
tökin í landinu eigi góðan og ein-
arðan fulltrúa þar sem Gunnar
Guðbjartsson er, og er það vel.
Mér 'hefur stundum fundizt að
forystumenn íslenzkra búnaðar-
máila séu eigi nógu harðir og
Skeleggir baráttumenn fyrir mál
stað sínum. Það er nauðsynlegt
að til starfans veljist sérlega
hæfir menn í fremstu víglínu.
Menn, sem trúa á málstaðinn af
sannfæringu og krafti, og eru sí-
fellt á verði um hag og gengi
sinnar stéttar. Ég tel tvímæla-
laust að Gunnar Guðbjartsson
sé búinn mörgum góðum kostum
til að gegna hinu mikla og vanda
sama starfi, sem hann hefur við
tekið, og það er von mín og trú,
að bændurnir megi mikils af hon
um vænta.
Morguninn eftir fundinn villl
svo Skemmtilega til, vil ég segja,
að komið er inn á eina grein verð
lagsmálanna í útvarpinu, þegar
þulur les útdrátt úr forystugrein
um dagblaðanna, morguninn
þann. f sjálfu sér er það þó ekki
svo undarlegt, svo oft eru verð-
lagsmálin á baugi, og eilíft bit-
bein manna og stétta á milli. Það
er bitizt og barizt um þau mál
í blöðunum. og virðist furðu oft
gæta hins mesta misskilnings og
rangtúlkunana, oft að þvi er
virðist gegn betri vitund og áf
ráðnum hug.
Það eru vissir hópar manna, og
raunar máske hei’lar stéttir, sem
telja hag bændanna allt annan
og langt um betri en hann raun-
verulega er .Því hefur heyrzt
fleygt að þeir lifi á styrkjum og
eftirgjöfum umfram aðra þegna
þjóðfélagsins. Það vill gleymast
í þessum umræðum að svo hefur
dýrtíðardraugurinn leikið fram-
leiðsluatvinnuvegina grátt —
þær stoðir þjóðfélagsins sem ein-
ar geta skapað ný verðmæti og
veitt þeirn út í þjóðarlíkamann
— að ríkisvaldið verður að
hlaupa undir bagga með þeim,
og veita þeim afbur af því sem
ranglega hefur af þeim verið
tekið.
Bætt kjör alþýðunnar fást því
aðeins að atvinnuvegirnir, sem
verðmætin skapa, geti gefið betri
kjör. Verði hinsvegar hækkunin
meiri en kjarabótin getur frekast
orðið — sem sí og æ hefur komið
fyrir nú á annan áratug — hækk
ar dýrtíðin, efnahagslífið fer úr
Skorðum, og framileiðslan er í
voða. Þá blasir við fjárhagshrun
og gjaldþrot sjálfra atvinnuveg-
anna, takist ekki að kippa í lið-
inn, og koma þeim á réttan kjöl
aftur.
Þetta veit dýrtíðardraugurinn
vel, og betur en ýmsir aðrir. Það
er sorglleg staðreynd hvernig
honum hefur tekizt að véla verka
lýðinn og etja honum út í verk-
föll til þess eins að hækka dýr-
tíðina. Honum nægir ekki að
s’týra stærsta verkalýðsfélagi
landsins, og leiða það fram til
sigurs farsællega og til raun-
hæfra kjarabóta.
Þó verður ekiki sagt að atltaf
sé dýrtíðardraugurinn einn að
verki. Honum veita stundum lið-
sinni pöróttir götustrákar, sem
ætla sér að klekkja á pólitískum
andstæðingum sínum. Þeir gæta
þess ekki að með gerðum sínum
vega þeir að heill og hamingju
sjálfs þjóðfélagsins frekar en hin
um pólitíska andstæðingi.
Á sínum tíma var verkalýðn-
um veitt hið mikila vald — verk-
fallsrétturinn. Þá var líka öldin
önnur, verkalýðurinn var hin
kúgaða stétt, þrautpínd og merg-
sogin af einokunarhöfðingjum
fortíðarinnar. En með skilningi
góðra manna — svo og verkfalls
réttinum — reis verkalýðurinn
úr djúpinu dimma, komst til
veigs og valda og blaut sinn arð
af auði þjóðarbúsins. En hættan
er fólgin þar, þegar óábyrgir
menn ná völdum yfir verkfallls-
réttinum og glepja verkamenn
til fylgilags við sig. Þá beita þeir
þessum heilaga rétti verkalýðs-
ins þjóðfélaginu öllu tiil skaða,
Auglýst hefur verið eftir tilb. í fyrsta áfanga af byggingu hins n ýja Raunvísindahúss Háskólans
við Dunhaga, en að undanförnu hefur verið unnið að því að grafa grunn byggingarinnar vestan
við Háskólabíó. — Hér birtist mynd af líkani Raunvísindahússins, en það teikna arkitektarnir
Skarphéðinn Jóhannsson og Sigvaldi Xhordarson. Lengst til hægri er Háskólabíó og næsta bygg-
ing fyrir aftan er fyrsti áfangi Raunvísindastofnunarinnar og raunar eina húsið, sem endanlega
hafa verið samþykktar tcikningar af í Háskólaráði. Það er tveggja hæða bygging með kjallara,
hver hæð 500 ferm að stærð. Á fyrstu hæð verða rannsóknarstofur fyrir eðlisfræði- og efnafræði-
rannsóknir og vinnuherbergi fyrir sérfræðinga beggja greina. — Á annarri hæð eru vinnuherbergi
fyrir teoretiskar greinar, bókasafn og lesstofa fyrir þær og skrifstofa stofnunarinnar, og í kjallara
eru aðallega geymslur tilheyrandi rannsóknarstofunum. — Hin húsin tvö eru svo hugsuð sem fram-
tíðarbyggingar, og hafa aðeins verið gerðar grófteikningar af þeim, og þær ekki endanlega sam-
þykktar.
og svo oft hefur verið steínt í
voða á undanförnum árum að
ekki er annað sýnna en grípa
verði til einhverra ráða til að
koma í veg fyrir slíkt. Á vissan
hátt má líta á verkfall sem upp-
reisn gegn þjóðfélaginu, og þegar
tímar líða, veröur litið á verk-
fall sem slíkt, og þau fordæmi
sem innanlands styrjöild og óeirð
ir. Það verður samningaleiðin
sem kemur í stað verkifallanna,
og kjör allra vinnandi stétta fara
í samræmi við þjóðarhag og fjár
hagslega afkomu hverju sinni.
Það er merkilegt atriði hve
gjarnt Alþýðublaðinu er að
hnjóða í bændur. Þetta er mál-
gagn þess flokksins sem smæstur
er í íslenzkum stjórnmálum, en
nafnberar þeirra í öðrum lönd-
. um eru þar víðast voldugir og
sterkir, enda eðlilegt, hvar þeir
kenna sig við fjölmennustu stétt-
ir sinna þjóða, og leita eftir at-
kvæðum og stuðningi þar. Hvað
kemur þá til að Alþýðuflokkn-
urn okkar gengur ekki betur en
raun ber vitni um, að laða til sín
alþýðustéttirnar, sem þó eru fjöl
mennastar stétta hér? Þetta er
vandamál, seip forkólfar Alþýðu
flokksins þyrftu sjálfir að leysa,
ég bendi aðeins á að eitthvað
hlýtur að vera að stefnunni
þeirra, þegar verkamenn og jafn-
veíl bændur styðja erindreka er-
lends einræðisvalds frekar en
þjóðmálabaráttu Alþýðuflokks-
ins.
Ekki veit é'g hvernig hlið Al-
þýðufllokksins er, sú er snýr að
verkalýðnum, en ég þekki vel
þá hlið hans sem snýr að bænd-
um, og hún er vægast sagt —
hrjúf. Sé bað nú sama hliðin sem
snýr að launþegum þéttbýlisins,
skal mig ekki undra, þótt fylgið
sé fátt og flokkurinn stundum
við það að þurrkast út úr þing-
inu án utanaðkomandi hjálpar.
Ég vil i fullri einlægni benda
forkólfum Alþýðufll. á að vinna
að hagsmunamálum þeirra, sem
þeir leita eftir fylgi hjá, og má
þá vera að þeirn vaxi eitflhvað
ásmegin. Ég vil jafnframt benda
þeim á, að víða um lönd er
sveitamenningin talin eitt af því
bezta sem þjóðirnar eiga, og allt
kapp lagt á blómlegan landbún-
að — ekki síður en aðrar greinar
' atvinnulífsins. Bóndi er bústólpi,
bú er landstólpi....
Þeim væri rétt að kynna sér
hvernig aðrar þjóðir búa að sín-
um landbúnaði. Þjóðverjar veita
frumbýlingi meira en hálfa millj-
ón ísl. kr. sem óafturkræft fram-
lag, en annan stofnkostnað bú-
sins að láni með hagstæðum vöxt
um. Bvo mikils virði telja þeir
land'búskapinn.
Bretar hinsvegar veita uppeld-
isstyrk á hvern þann grip sem
upp kemst á búi, • auk þess sem'
bændur á jörðum með erfig bú-
skilyrði njóta aukinna hlunninda
umfram þá bændur sem á betri
býlum búa. Þannig líta aðrir á
þessi mál, og telja þjóðarnauð-
syn að byggð haldist á hverju
býli. Á sama tóma eru hér ýmsir
menn sem gala um að fækika
bændum um helming, þeir séu
blóðsuga á þjóðarlíkamanum, og
bezt væri þjóðarhag að þeir
hyrfu í aðrar atvinnugreinar.
fslenzkt atvinnulíf er ek'ki svo
fjölskrúðugt að það megi við því
að missa neins sem það nú hefur.
Það er nauðsyn að efla og auka
hvern atvinnuveg, og jafnframt
að reisa nýja og renna fleiri
styrkum stoðum undir athafna-
líf landsins og fjárhagslegt ör-
yggi.
En máske séu til menn sem
telja að svo sé atvinnuöryggið
mest og bezt, að íslendingar, allir
sem einn, dragi þorska og síld
úr djúpi hafsins umhverfis Burts
ey, og sendi veiðina óunna til er-
lendra þjóða, sem ynnu hana og"
tilbeiddu til neyzlu í hendur ís-
lenzkr'a _aftur.
Nýlega sá ég því haldið fram
í blaði að bændur séu dragbítur
á iðnaðinn í landinu. Þetta er að
vísu ekki til að taka mark á, svo
fráleitt sem það er. Eða hvar á
vegi er þá menningin stödd?
menntunin öll og lærdómurinn,
ef börnunum er ekki kennt í
skólunum hverjir voru frum-
herjar iðnaðarins hér, og hvern
þátt bændur eigi í iðnaði lands-
ins.
Vissulega ætti hverju einasta
mannsbarni, sem komið er til vits
og ára, að vera kunnugf um þátt
bændanna í iðnaðinum, og að það
voru einmitt þeir og samtök
þeirra sem voru hinir fyrstu
frumkvöðlar að stóriðnaði í iand-
inu.
í þessu sambatidi nægir að
nefna iðnstöðvar samvinnusam-
taka bænda, mjólkurstöðvarnar
og fleiri verksmiðjur, s. s. Gefljun
og Iðunn, sem bændur sjálfir
hafa byggt upp með fjármagni
sínu. Þá má nefna og Áburðar-
verksmiðjuna, sem síðar reis, og
var óskadraumur hvers einasta
bónda, þótt hinsvegar megi segja
að mörgum þyki áburðurinn of
dýr, sem hann er, miðað við af-
urðaverð. Þá er hann einnig of
einhæfur. Það er vafalaust að ein
hliða notkun Kjarnans getur get-
ur í vissum tilfellum orðið skað-
leg, jafnvel þótt fosfór og kalí
séu notuð með, og kemur þar
til að kalkið vantar í Kjarnann.
Jarðvegurinn verður of súr, hey-
fengurinn minni ár frá ári, þrátt
fyrir aukinn áburðarskammt.
En löngu áður en þessar iðn-
stöðvar bændanna risu — á með-
an þjóðin enn var bændaþjóð,
blómgvaðist margvíslegur iðn-
aður í skjóli sveitanna, heimilis-
iðnaðurinn, sem því miður er að
leggjast niður með breyttiun
þjóðfélagsháttum og vaxandi
borgarmenningu.
Það er þvi staðreymd að vagga
iðnaðarins stóð í sveitunum. Þar
reis hún og barst til bætjanna sem
eðlilegt er. Bygggðin þéttist um-
hverfis arðbærar iðnstöðvar, og
ber því mjög að hafa í huga,
þegar ráðist er í uppbyggingu
iðnaðarins, að staðsetja hann á
hentugum stöðum. En ég vil álíta
að það hafi ekki alltaf verið gert
sem sikyldi.
1 því samibandi vil ég segja að
eitt af því sem háir mest ís-
lenzku þjóðfélag, í dag, er jafn-
vægisleysið í byggð landsins.
Byggðin er að sporðreisast, e£
svo mætti að orði komast. Okk-
ur — hér á Norðurlandi — vant-
ar aðra Reykjavík, aðra vaxandi
stórborg norðanlands, til að vega
á móti öllu því sem er að gerast
við Faxaflóann. Annars er hætta
á að allt velti um hrygg, eins og
sagt var í gamla daga, meðan
bændur fluttu allan heyfeng
heim á klökkum. Þá sáu þeir
hver nauðsyn var að hafa bagg-
ana jafn þunga, svo ekki ylti um
hrygg og allt kæmist heilu og
höldnu heim í tóft.
Eins ættu valdhafar þjóðarinn
Þá nýbreytni tók Rákisútvarp-
ar að fara að — halda jafnvægi
í þjóðarbúinu — og virðist það
óneitanlega meira atriði heldur
en klyfjamar í gamla daga.
ið upp á sl. haustnótum, að flytja
úrdrátt úr forystugreinum dag-
blaðanna á hverjum morgni, þá
blöð koma út, og hafi þeir þökk
fyrir. Þáttur þessi, sem þó má
ekki styttri vera, er hinn
skemmtilegasti í höndum Thor-
olfs Smiths, það eitt vil ég
að honum finna að hann kerniur
of seint á morgnana. Hann þarf
að koma strax upp úr kl. átta,
og vona ég að svo verði sem
fyrst, og eigi síðar en í vor að
klukkunni verður flýtt. Það eru
margir komnir til verka kl. 9,
sem þáttinn gætu heyrt kl. 8, en
ekki á öðrum tíma fyrr en um
hádegi, og þá er hann búinn að
Framhald á síðu 21