Morgunblaðið - 04.03.1964, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 4. marz 1964
Ý'feiíZABETtí TSRfjASíó:
eða segja mér neitt frá því. Ég
kom bara til að láta yður vita, að
ef ég get eitthvað hjálpað, stend
ur það yður til boða. Því miður
gat ég ekki komið fyrr en ég
hef verið allan daginn í Napólí
og er rétt nýkominn þaðan. Und
ir eins og Marguerite sagði mér
þessar hræðilegu fréttir, lagði ég
af stað hingað. Ég ætla ekki að
fara að lýsa tilfinningum mín-
um fyrir yður. Lester hefur verið
góður vinur minn árum saman,
og andlát hans er mikið
áfall fyrir mig. En ég hef nú
fyrst og fremst verið að hugsa
um ykkur hérna. Veslings dreng
urinn hans . . . hvernig líður
honum?
— Ég veit ekki. Hann er ekki
heima.
Ranzi lyfti snöggt augnabrún-
um. — Er hann hlaupinn burt?
— Ég veit það ekki. Hann hef
ur ekki verið heima síðan í morg
un. Hann fór til Bruno prófessors
eftir morgunverð, eins og hann
var vanur, en hefur ekki kom-
ið aftur. Auðvitað er ég áhyggj u
fullur út af þvi. Ég hugsa, að
hann hafi heyrt eitthvað um
þetta í San Antioco, og af ein-
hverjum ástæðum ekki viljað
koma heim. Hún laug æ iiðugar,
eftir því sem lengra leið.
— Og þér hafið ekkert gert til
að leita að honum? Það var
undrun og ásökun í rómnum.
Ruth reyndi að verja sig. — Ég
vissi ekki, hvað ég átti til bragðs
að taka. Ég held, að það væri
bezt að bíða þangað til hann
kæmi heim af sjálfsdáðum.
— En það er orðið svo álið-
ið! Þér hafið þó væntanlega
hringt í Bruno og spurt hvenætr
hann hafi farið þaðan?
— Nei.
Ranzi leit fast á hana. — Fyr-
irgefið, sagði hann. — Þér haf-
ið orðið fyrir mikilli raun, svo
að það er ekki von, að þér getið
hugsað um allt. Ég vildi bara,
að ég hefði getað komið fyrr.
Marguerite sagði mér, að hún
hafði farið hingað, en þér hefðuð
ekki viljað lofa henni að gera
neitt fyrir yður. En nú get ég
að minnsta kosti létt af yður
fyrirhöfn hvað drenginn snertir.
Ég ætla að hringja til Bruno og
ef hann getur ekkert sagt mér,
hvert drengurinn fór þaðan,
ætla ég að hringja til lögregl-
unnar, og láta hana vita, að hans
sé saknað.
— Nei! Það var þetta, sem
Ruth vissi, að mundi koma, fyrr
eða seinna. Og fyrr eða seinna
yrði hún ófær um að hindra
það. En að minnsta kosti gat
hún reynt að tefja fyrir því, að
eltingaleikurinn hæfist. — Nei,
Amedeo, gerðu það ekki, að
minnsta kosti ekki strax. Þú
skalt hringja til Brunos — það
hefði ég átt að vera búin að
gera sjálf — en við skulum ekki
hringja í lögregluna fyrr en í
fyrramálið. Ef Nicky verður þá
ekki kominn, skulum við biðja
hana að hjálpa okkur að finna
hann, en ég vildi samt miklu
heldur gefa honum tækifæri til
að koma heim af sjálfsdáðum,
eins og ég líka held, að hann
geri bráðlegia — heldur en fara
að láta hefja leit að honum, og
sennilega hræða úr honum alit
vit.
Ranzi var eins og í vafa. —
Madige sagði mér, að Nicky og
Lester hefðu rifizt í morgun.
Heldurðu, að það sé því að
kenna? Svona drengur gæti far-
ið að ásaka sjálfan sig og halda,
að illar hugsanir hans í garð
föðurins gætu hafa átt þótt í
dauða hans...
— Nú, þetta var nú svo sem
ekkert sérstakt rifrildi, sagði
Ruth. Hún var búin að gleyma
því, að fleiri en hún ein höfðu
verið viðstödd rifrildið. Hún fór
að hugsa um, hvort nokkur mögu
leiki væri á að hindra það, að
Madge segði fleirum söguna, án
þess þó að vekja grunsemdir hjá
Madge sjálfri. Hún bætti þvi við
— En þetta getur verið rétt hjá
þér. Nicky elskaði föður sinn
ekki beinlínis, og það getur ver-
ið umhugsunin um það, sem hef-
ur núna komið honum úr jafn-
vægá, svo að hann vill ekki sjá
annað fólk. í öllu falli vildi ég
gefa honum dálítið meiri tíma
til að jafna sig.
Ranzi kinkaði kolli. — Já,
að öllu athuguðu, er þetta víst
rétt hjá þér. Þú skilur dreng-
inn manna bezt. Hann má hrósa
happi, að þú skulir vera hérna.
Honum þykir vænt um þig og
hann veit, að þér er ekki sama
um hann. Mér þykir vænt um
Nicky, skilurðu. Ég hef alitaf
haft þá trú, að hann hafi ýmsa
góða eiginleika, og góða greind,
og þurfi ekki annað en svolitla
nærgeetni og umjhugsun, til þess
að geta þroskazt. En þolinmæði
er svo fáum gefin. Lester var
að minnsta kosti alveg laus við
hana. Og hann var ágjam mað-
ur. Gat aldrei verið ánægður
með það, sem hann hafði. Hann
varð að fá meira, og síðan enn
meira. Svo að hann hafði engan
tíma til að gefa sig að drengn-
um — og heldur engan vilja.
Ég skal ekkert lá Nicky þó áð
honum væri ekkert hlýtt í huga
til föður síns og vildi hann feig-
an. Ég lái honum það alls ekki
.... En nú ætla ég að hringja
til .Brunos. Hann tafsaði á síð-
ustu orðunúm, rétt eins og hann
iðraðist eftir það, sem hann var
áður búinn að segja, og síðan
gekk hann að símanum.
Ruth leit á hann með nýrri
eftirtekt. Jæja, svo að Amedeo
Ranzi var þá ekkert hrifinn af
vini sínum, Lester Ballard. En
Ruth vildi ekki viðurkenna fyr
ir sjálfri sér, að hún hefði tek-
— Velkomin heim elskan. Það er gaman að sjá þig áftur.
ið neitt sérstaklega eftir því,
sem hann sagði. Meðan hann var
að síma, gekk hún að gluggan-
um, ýtti upp hlerunum út í
hlýtt myrkrið og studdi olnbog-
unum á gluggakistuna. Tunglið
var nú að koma upp og lýsti
upp svört fjöllin.
Samtalið í símanum var að
verða æst. En svo komu einhverj
ar kurteisiskveðjur og er því
lauk sneri Ranzi sér til hennar
— Nicky hefur alls ekki kom-
ið þangað í allan dag, sagði hann.
— Ekki heldur í morgjun?
spurði hún.
— Nei, alls ekki í dag. En það
virðist ekki vera neitt óvenju-
legt. Hann skrópar oft og ég
held, að prófessorinn þegi um
það afþví að hann vilji gjarna
fá borgun fyrir verk, sem hann
vinnur ekki. En hvað sem um
það er, þá hefur Nicky ekki sýnt
sig þar, allan daginn. Ertu viss
um, að við ættum ekki að kalla
á lögregluna og fá hana til að
hjálpa okkur að finna hann?
Ruth greip höndum um enn-
ið. Hana hitaði í höfuðið, en
hendurnar voru óvenju kaldar.
— Við skulum bíða til morg-
uns, sagfði hún.
Hún fann, að Ranzi leit fast
á hana, og gerði sitt bezta til
að líta ekki undan.
Henni fannst langt þangað til
hann sagði: — Jæja, gott og vel
ef þú ert viss um það.
BYLTINGIN
RUSSLANDI 1917
ALAN MOOREHEAD
helztu í þeim hópi voru Vera
Zasulich og Paul Axelrod. Árið
1883, þegar Plekhanov var að-
eins 26 ára að aldri, stofnuðu
þau flokk í Sviss, sem kallaður
var „Frelsun verkalýðsins". Þetta
var fyrsti marxistaflokkurinn í
Rússlandi, og höfuðtilgangur
hans var að staðfæra marxis-
mann skipulega á rússneskri
grund.
Það var sannfæring Plek-
hanovs, að bylting í Rússlandi
mundi þróast á evrópska vísu,
það er að segja, að landið yrði
að iðnvæða og það yrði að koma
sér upp öreigastétt, verkalýð,
áður en hægt væri að velta keis-
arastjórninni. Aðeins verka-
menn gætu staðið að byltingu.
Hann segir: „f Rússlandi vinnur
annaðhvort verkalýðurinn frels-
ið, eða að öðrum kosti verður
það alls ekki til. Rússnesk bylt-
ing nær ekki völdum nema sem
bylting hins vinnandi manns
— annar möguleiki kemur ekki
til mála“.
I næstu 35 árin af ævi Plek-
hanovs — og hann var lengst af
ævi sinnar í útlegð — var þetta
eitt aðalatriðið, sem rökrætt var
hjá neðanjarðarhreyfingunni í
Rússlandi. En aðrir sáu aðrar
leiðir. Narodnikarnir til dæmis,
sem sneru bökum saman við
bændur, höfðu enga trú á, að
Rússland ætti eftir að ganga
gegn um auðvalds- og verka-
lýðs-tímabil, áður en hægt væri
að gera byltingu. Þeir héldu því
fram, að hún skyldi leiða beint
úr þrælahaldinu yfir í sósíal-
isma.
Hér örlar á togstreitunni, sem
síðar varð: Marxistamir leggja
áherzluna á iðnverkamanninn,
Narodnikarnir á bóndann. Það
var Plekhanov í forustusæti bylt
ingahirðar sinnar í Genf, sam
varð fyrri til að afla sér fylgis. í
ritum s,num lagði hann áherzlu
á, að hermdarverk kæmi fyrst í
annarri röð, sem vopn, en aðal-
atriðið væri að koma upp sósíal-
istafélagsskap meðal verkalýðs-
ins í Rússlandi æfa áróðurs-
menn, ýta undir verkföll og
kröfugöngur, og útbreiða marx-
iskar hugmyndir með leyniblaða
útgáfu. Brátt voru stofnaðir smá
flokkar áhangenda hans í helztu
borgum Rússlands. Þeir kölluðu
sig Sósíaldemókrata.
Allt þetta tímabil voru Rúss-
ar ekki annað en smæsta smælki
í alþjóða byltingarhreyfingunni.
Þjóðverjar voru ólikt starfsam-
ari. Þegar Plekhanov fór árið
1889 til að sækja stofnþing
Annars Intérnasjónals í París
(Fyrsti Internasjónal hafði ver-
ið stofnaður af Marx og Eng-
els á áttunda áratugnum), varð
hann mjög í minniihluta. Enda
höifðu hvorki Marx né Engels
mikið álit á Rússum. Marx var
sérlega meinyrtur í þeirra garð.
Hann hafði einu sinni skrifað
Engels: „Ég treysti engum
Rússa. Jafnskjótt sem Rússi hef-
ur smeygt sér einhversstaðar inn
ætlar allt vitlaust að verða. Að
hyggju Marx‘ átti Rússland að
minnsta kosti langa leið ófarna
áður en það gæti öðlazt sósial-
isma; miklu meiri trú hafði hann
á Bandaríkjunum, þar sem „múg
urinn er xiðbragðsfljótari".
Engu að síður jókst Plekhanov
KALLI KÚREKI
&JLYA PEUyilLES FZOM
EED ZYDEZ Z4\tCH . * *

>f
Teiknari; FRED HARMAN

En þau eru ekki komin nema fáar
mílur frá búgarði Kalla þegar
Skrattakolla þvemeitar að fara
lengra.
— Mig langaði eiginlega ekkert til
að fara þaðan — en ég vil ekki hafa
að hnýtt sé í þig. — Svona, upp með
þig, Skrattakolla.
— Nei. heyrðu mig nú — láttu
þetta eiga sig, heillin. Þolinmæði
minni eru takmörk sett. —
— Æ — verðurðu aldrei þreytt á
þessu?
og vinum hans fylgi, einkum
innan Rússlands. Málstað þeirra
varð styrkur af hungursneyðinni
skömmu eftir 1890, og 1898 var
þing haldið í Minsk, er skyldi
samhæfa alla marxistaflokka
innan Rússlands. Þeir tóku sér
formlega nafnið Rússneski Sós-
íldemókratiski flokkurinn, og
upp frá þessu var neðanjarðar-
starfsemi þeirra í stöðugum og
áframhaldandi vexti.
Þannig var það, að um alda-
mótin, þegar byltingarhreyfingin
hafði verið við líði í heila öld
og hneigzt til sósíalisma í hálfa
öld varð marxisminn aðal-hug-
myndafræði byltingiarmanna I
Rússlandi. Sósialdemókratarnir •
áttu á þessum tíma aðeins einn
höfuð-keppinaut, Narodnikflokk-
inn, sem brátt tók sér sitt form
lega nafn, sem minnti meir • á
sprengingu: Rússneski Sósíal-
byltingarflokkurinn.
f öllum þeim hræuigraut nafna
sem óumflýjanlega verða fyrir
augum lesandans, hér á eftir, er
vera að hafa þessi tvö nöfn föst
í huga, því að þau tákna aðal-
flokkaskiptingu vinstra vængs-
ins í Rússlandi: Sósialdemókrata,
sem hafa Marx fyrir spámann
og hailast að iðnaðarsósialLsma*
6g Sósialbyltingarmennina, sem
vilja aðallega starfa meðal
bænda — að bændasósialisma.
Flestir klofningisflokkar, seirn
hér eftir verða nefndir, falla
undir aðra hvora þessara teg-
unda, og enda þótt þeirra gætti
talsvert þá, hverfa þeir brátt I
mannhafið, sem nú ruddist frarn
og stefndi að byltingu. Frjáls-
lyndar skoðanir voru vitanlega
allsstaðar til, en engir skipulegir
mið- eða hægriflokkar, nema
ef telja skyldi sem flokk keis-
arann og hirð hans og hið geysi-
fjölmenna skrifstofubákn, en
þrátt fyrir hina gífurlegu
riglureið, stóð slagurinn á
þessum tíma, greinilega milli
þessará byltingarflokka annara
vegar og einræðisstjórnarinnar
hins vegar.