Morgunblaðið - 12.04.1964, Blaðsíða 28

28
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 12. apríl 1964
^//FUZABtrti TSRRARS: "/\
51
ly/ERHi ||HIIIælum
— Og hver veit nema þið ger-
ið það ekki, sagði Stephen. — Ef
þið vissuð allt, sem þið viljið
vita, hefði engin ástæða verið
fyrir ykkur að láta Ballard
ganga lausan.
En það er margt, sem hvorki
mér né yður er ljóst enn, þar
á meðal ástæða hennar til að
vilja ekki trúa kenningum Se-
bastianos um morðið.
Ruth flýtti sér að grípa fram
í: — Hversvegna haldið þér, að
ég trúi henni ekki.
— En þér trúið henni ekki . .
er það ekki rétt hjá mér?
— Hvernig ætti ég að vita
það, sagði hún. — Eg heyrði þessa
sögu um óaldarflokk og stolna
muni í fyrsta sinn í dag. Og ég
hef orðið_ fyrir ýmsum fleiri
áföllum. Ég hef enga hugmynd
um, hverju ég á að trúa eða
ekki trúa. '
— í>ér trúið þessu ekki, endur
tók Cirio. — En það er eftir-
tektarvert, af því að sennilega
er sagan sönn. Ég vildi, að þér
vilduð segja mér, hversvegna
þér trúið henni ekki.
— Hversvegna haldið þér, að
ég trúi henni ekki? spurði hún
og fór undan í flæmingi.
— Andlitið á yður kemur upp
um yður. Það getur verið auð-
veldara en þér haldið fyrir aðra
að sjá, hvenær þér trúið og
hvenær ekki.
Hún hristi höfuðið. Þér eruð
að reyna að veiða eitthvað upp
úr mér, er það ekki? En ég veit
bara ekki, hvað það er, svo að
hversvegna ljúkið þér því ekki
af og spyrjið mig beint?
— Ég get sagt yður nokkuð,
sem hún hefur ekki sagt yður,
sagði Stephen. — Hún hefur
fundið blaðið. Þetta blað, sem
sannar, að Marguerite Ranzi
bjóst við henni seinnipartinn í
gær. Biðjið þér hana að sýna
yður það.
— Er þetta satt? sagði Cirio.
Hún tók blaðið upp ú veskinu
sínu og rétt honum.
Hann tók við því og skoðaði
það, en spurði svo: — Hvar fund
uð þér það?
Stephen svaraði: — í vasa
mínum. Það er ósköp einföld
saga, en samt er ég hræddastur
um, að þér trúið henni ekki. En
lofið mér að segja hana samt.
Hann leyfði það. Stephen sagði
svo söguna, en á nokkuð annan
hátt en hann hafði sagt Ruth
hana, og í miðri sögunni brosti
hann til hennar. Ruth fann, að
hún roðnaði. Henni datt í hug,
að ef til vill gæti það gert sögu
Stephens eitthvað sennilegri.
Þegar sögunni var lokði sagði
Cirio: — Það er verst, að þetta
blað skyldi ekki koma fram
fyrr.
— Það hefði hæglega getað
látið alveg ógert að koma fram,
sagði Stephen.
— En íamt kemur það fram,
einmitt þegar þörfin er mest.
— Ef þér eruð að gefa í skyn,
að það sé falsað. . . .
— Ég var nú ekki kominn svo
langt að gefa neitt í skyn.
— Ég veit það . . þér voruð
bara að hugsa upphátt, sagði
Stephen, — og ég hugsaði dá
lítið hraðar en þér. Það er leið-
indavani, sem ég hef, og virðist
sjaldnast verða að miklu gagni.
En blaðið er ekki falsað og sagan
um það, hvernig það komst í
minar hendur, er sönn.
— Jafnvel það getur verið
satt. Cirio sneri sér aftur að
Ruth. Eruð þér viss um, að þér
getið ekkert meira sagt mér um
þessi þrjú morð?
— Þrjú?
— Tvö, leiðrétti hann sjálfan
sig, um leið og hann braut sam-
an blaðið og stakk því í veski
sitt. — Afsakið! Ég hefði ekki
átt að segja þrjú. En ég er
áhyggjufullur út af drengnum,
þessum Nicky. Ég er hræddur
um, að eitthvað hafi komið fyrir
hann, og þessvegna varð mér
á þetta mismæli. Mér þykir mjög
fyrir því, að ég skyldi gera yður
svona hvert við.
Ruth var með ákafan hjartslátt.
Hún reyndi að vera á svipinn
eins og hún tæki útskýringu
Cirios góða og gilda, en það
gerði hún bara ekki. Hún hélt,
að hann hefði viljandi gert henni
svona bilt við, og þetta þriðja
morð, sem hann talaði um, væri
alls ekki Nickys. En hvernig
vissi hann þetta? Hvernig vissi
hann, að tvö morð höfðu verið
framin á Lester Ballard? Hafði
hitt líkið — það raunverulega —
fundizt? Hafði sú persóna, serrt
Stephen hélt hafa verið í húsmu
meðan þau ráðguðust um, hvað
gera skyldi við lík Lesters Ball-
ards, farið til lögreglunnar og
sagt henni frá öllu saman?
En að minnsta kosti vissi hún
nú, hvað það var, sem Cirio
hafði vreið að reyna að veiða
upp úr henni. Hann vildi fá
hana til að viðurkenna, að dauði
maðurinn í líkhúsinu hefði ekki
verið Lester Ballard.
En ef það væri rétt, þá gat
Cirio ekki verið sérlega fróður
um þetta enn, annars hefði hann
ásakað hana, en ekki reynt að
veiða játningu upp ik- henni með
brögðum.
Hún fór nú að verða dálítið
órólegri og þorði að líta á Step-
hen. Hann hallaði sér upp að
bókaskáp við dyrnar og leit á
Cirio með forvitnisvip en þó
ekki um of'áberandi. í sama bili
minntist Ruth ummæla, sem
Marguerite hafði viðhaft um
hann, til að lýsa honum: „Einn
þessara óákveðnu og ómögulegu
manna, sem reynast vera hjarta-
hlýir og framtakssamir ef eitt-
hvað bjátar á. . .“. Jafnvei
Marguerite gat einstöku sinnum
ratazt satt á munn.
— Getum við nokkuð fleira
gert fyrir yður, herra lögreglu-
maður, sagði Stephen. — Ef
ekki, vildum við fara að komast
af stað.
— Ef þið hafið ekkert fleira
— Ég get því miður ekki kysst þig Jóna frænka. Ég held að ég
sé að fá kvef.
verðið að fara beint til San
Antioco, og ekki úr að aka með
það.
— Mig langar nú annars til að
mótmæla því, sagði Stephen, —
en ætla að sleppa því, ef þér
krefjist þess. Hann rétt Ruth
höndína.
Cirio bætti við: — Þér höfðuð
víst einhverja ástæðu til að
koma til Napólí og hún var ekki
sú ein að tala við hr. Sebastiano.
En . . . hann yppti öxlum og
benti á dyrnar.
Ruth og Stephen fóru v> út,
þegjandi.
Dyrnar að íbúðinni lokuðust á
að segja mér, getið þið víst ekki eftir þeim, en andartaki síðar
gert neitt meira fyrir mig, svar- voru þær opnaðar aftur og mað-
aði Cirio, dauflega. — En þið urinn, sem hafði verið að leita
í öllu skápum og skúffum í íbúð
inni, kom fram og elti þau niður
stigann. Úti á götunni benti
hann vagni, sem hafði stað-
næmzt við leiguhús þar skammt
frá, og með höfuðbendingu gaf
hann til kynna, að þau ættu að
fara upp í þennan vagn og skip-
aði honum síðan að flytja þau
á stöðina. Þegar þangað kom
elti ekillinn þau þangað til þau
höfðu keypt farseðlana og beið
svo á pallinum þar til lestin var
komin af stað.
— Eintómir silkihanzkar, enn
sem komið er, sagði Stephen,
þegar þau voru setzt, hvort á
móti öðru, við gluggann. — Mér
þætti gaman að vita, hvenær
uppistandið byrjar fyrir alvöru!
51
BYLTINGIN í RÚSSLANDI 1917
f aldarbyrjun var Okhrana til-
tölulega lítil stofnun með eitt-
hvað tólf þúsund umboðsmenn.
En 1912 var þetta orðið að
tuttugu þúsund manna her, og
sumir þeirra manna voru bein-
línís háttsettir í byltingarflokk-
unum. Það hefur verið áætlað,
að einn maður af hverjum tíu
í byltingarflokkunum hafi verið
útsendari Okhrana. Þeir voru
eins og mý í mykjuskán allsstað
ar, ekki einasta í Rússlandi,
heldur í öllum grenjum bylt-
ingarmannanna í höfuðborgum
Evrópu. Þeir sóttu öll flokks-
þing, skrifuðu í byltingarblöðin,
tóku virkan þátt í vopnasmygli,
öðru smygli og hermdarverkum.
Ef þeim hefur ekki tekizt að
spilla algjörlega byltingarhreyf-
ingunni, þá töfðu þeir að
minnsta kosti fyrir henni, veiktu
hana og rugluðu fyrir henni.
Upphaflega var það ekki tilgang
urinn hjá Okhrana að eyða al-
gjörlega byltingarflokkunum;
heldur fara eftir gömlu regl-
unni að deila og drottna. Hún
reri undir fjandskapnum milli
ALAN MOOREHEAD
tveggja aðalflokkanna, sósíal- fáránlega langt þetta gat geng- um árum seinna — það var
byltingarmannanna og sósíal-
demókratanna, og yfirleitt var
hún heldur hliðholiari sósíal-
demókrötunum, sem voru greind
ari — vegna þess, að þeir væru
frábitnari hermdarverkastarf-
semi. Innan flokkanna voru um-
boðsmennirnir iðnir við að ýta
undir hverskyns klofning og
ósamkomulag. Ár eftir ár
streymdu skýrslur þeirra inn í
skjalasöcfnin í höfuðstöðvum
Okhrana í Petrograd.
Þetta var nú allt sæmilega
flókið, en tíu sinnum flóknara
varð það, þegar Okhrana-um-
boðsmennirnir lágu stundum á
því lúalagi að svíkja húsbænd-
ur sína og ganga hreinlega í
byltingarflokkana; og enn varð
það hundrað sinnum flóknara,
þegar keppandi flokkar komu
upp innan sjálfrar Okhrana,
sem gerðu hverir öðrum allt til
bölvunar og skirrðust jafnvel
ekki við morð.
Það nægir að líta sem snöggv-
ast á feril hins fræga Evno Azev,
til þess að fá hugmynd um, hve
ið. Azev var sonur fátæks
skraddaragyðings, og fæddur
í Grodenzky-héraðinu árið 1869.
Hann var verkfræðingur að at-
vinnu. Að innræti og hæfileik-
um var hann einhver mesti tví-
skinnungur, sem sagan getur
um; hann var bæði háttsettur
í Okhrana og stofnandi sósíal-
bpltingarflokksins, þar sem
hann hafði það sérstaka hlut-
verk að stjórna hermdarverka-
deildinni. Azev var jafnvígur
á að fremja morð og selja upp-
lýsingar, og árið 1904 vann hann
það sér til frægðar að stuðla að
morðinu á húsbónda sínum,
Vyasheslav Plehve, innanríkis-
ráðherra. Ástæðan til þessa til-
tækis hans liggur ekki ljóst
fyrir — ef til vill hefur hann
haldið, að Plehve hafi staðið fyr
ir Gyðingaofsóknum — en hitt
var víst, að Azev kom hvorki
fyrir rétt né var dæmdur í refs-
ingu. Öðru nær, hann hélt
áfram í þjónustu Okhrana, og
þegar byltingarmennirnir kom-
ust að því, hver hann var, mörg-
KALLI KÚREKI
~>f

Teiknari; FRED HARMAN
(I DIDM'T WANTA KILL KL .
BUT IT‘S HIS FAULT' TH£á£
Ég var svo sem ekbert hrifinn af
því að þurfa að skjóta hann. En það
var honum sjálfum að kenna. Þessir
kappar geta aldrei lært að láta Stubb
Svarta í friði.
—700 dala virða af gullsandi í
pokaskjattanum og framundan bíð-
ui Kali£ovn.ía — A£ stað, fákur góð-
ur!
meiriháttar hneyksli á þeim
tíma — þá gengu þeir ekki
lengra en það að dæma hann
til dauða — á pappírnum. Hann
var hvorki skotinn né hengdur.
Það er einnig eftirtektarvert,
að þegar bolsjevíkarnir náðu í
skjalasafn Okhrana, 1917, gerðu
þeir ekki mikinn reka að því
að elta uppi umboðsmennina,
sem þar voru skráðir með nafm.
Afsökun þeirra var sú, að flest
nöfn þarna væru gervinöfn og
það væri alltof mikil fyrirhöfn
að finna þau réttu. Einnig getur
hugsazt, að sumir hinna æðstu
bolsjevíka hafi ekkert kært sig
um neina rannsókn á þessu.
Azev var enginn venjulegur
svikari, og líklega fer Bertram
Wolfe nærri því rétta, er liann
skrifar:......hann tók við fé
bæði frá lögreglunni og byiting-
armönnunum, lék tveim skjöld-
um og sveik báða aðila. Hann
kom upp um margar hermdar-
verka-fyrirætlanir, hindraði
mörg áformuð morð, seldi marga
félaga sína í hendur yfirvald-
anna. En aðrar áætlanir lét
hann framkvæma, undirbjó jafn
vel sumar og sá um, að þær
næðu fram að ganga. Tilgangur
hans? Að hækka þjónustu sina
við lögregluna í verði, varð-
veita traust félaga sinna, hjálpa
til við ómerkileg bellibrögð eins
embættismanns gegn öðrum.
setja niður deilur, jafnvel full-
nægja þessari einkennilegu tvö-
földu sannfæringu sinni. Að lolc
um vissi hann varla sjálfur,
hvort hann var hermdarverka-
maður að njósna um stjórnina,
eða lögregluspæjari að njósna
um hermdarverkamennina".
Skömmu fyrir dauða hans 1918
átti starfsmaður þýzku utanríkis
þjónustunnar viðtal við hann og
þá lýsti hann því yfir, að innst
í huga sínum væri hann and-
byltingarmaður.