Morgunblaðið - 10.06.1964, Blaðsíða 21

Miðvikudagur 10. júní 196^
MORGUNBLAÐIÐ
21
— Ræða Ingólfs
Jónssonar
Framh. af bls. 15
haft réttinn í sinni hendi til að
hækka verðið innanlands á vör-
unum til þess að bæta upp hal’-
ann á útflutningnum. Þessi ræðu
maður gerði ákaflega m kið úr
þessum rétti. En nvers virði
væri sá réttur í dag? Dregið hefði
lir sölu framleiðslunnar vegrui
þess hvað hún hefur hækkað í
ínnlendum markaði. í ársilok
1959 var þessum lögum breytt
©g útiflutningstrygging^fengin, og
síðan hafa bændur að jafnaði
fengið það verð sem þeim e'r
aetlað. Þeir hafa jafnan fengið
það verð og það er þess vegna
mikils virði, og þessi útflutnings
trygging mun gefa hverjum
bónda í landinu á þessu ári að
xneðaltali allt að 25 þús. kr. Og
|það er mín sannfæring af ef þessi
útflutningstrygging væri ekkr,
mundi hvern bónda í landin.r
vanta á þessu ári þessar 25 þús
krónur. Og ég tel það mjög æski
legt, að þegar bændur koma sam
an, virðulegir bændafulltrúar, é
ráðstefnu sem þessari, að þeir
tali um þessi mál af raur.sæi og
ekilningi, um leið og það er gagn
rýnt, sem miður hefur farið, að
það sé þá einnig viðurkennt sem
Ibetur er gert, því þá er tekið
meira mark á málflutningnum og
því sem samþykkt er.
Fá fullt grundvallarverð.
Það er svo annað mál, að það
hefur tekizt misjafnlega, þrátt
fyrir þessa verðtryggingu, að láta
bændur fá fullt verð. Tökum tii
dæmis mjólkurbúin, sem hafa
misjafna afkomu. Það er út af
fyrir sig rannsóknarefni. Vinnslu
kostnaðúrinn og reksturskostnað
urinn hjá hinum ýmsu mjólkur-
búum er ákaflega misjahi. En
þrátt fyrir þetta mun það vera
svo, að þeir sem hafa blandað
bú, sauðfjárafurðir og mjólkur-
afurðir, þeir munu fá fullt grund-
vallarverð, enda þótt vanti
nokkra aura á mjólkurverðið. Og
það er vegna útflumingsuppbót
anna, því annars mundi vanta
mikið á grundvallarverðið.
Þegar við ræddum um verðlagið
©g þegar við ræðum um verð-
grundvöllinn og þetta skipulag
allt saman, þá er eðlilegt að við
sjáum nokkra vansmíð á. Og
það er ýmislegt þarna sem mætti
betur fara og vera í réttara
formi. Og þrátt fyrir þær leið-
réttingar, sem gerðar hafa verið
é verðgrundvellinum tvó s.l. ár,
þá er enn ýmislegt sem þarf að
lagfæra. Og nú er mér sagt —
ég hlustaði því miður ekki á
ræðu íormanns Stéttarsamibands
bænda í gær — að formaður
Stéttarsambandsins hafi talið að
nú vanti mikið á, til þess að
bændur fái sannvirði fyrir vör-
una. Ég er sannfærður um, og
það má færa rök fyrir því, að
verðgrundvöllurinn sé ekki enn
þá réttur. En það má líka sýna
fram á það, að hann hefur verið
leiðréttur ákaflega mikið og er
tiær því nú að vera réttur en
nokkru sinni áður.
Rétur verðlag-sgrundvöllur.
Auðvitað er eðlilegt að bænd
Ur vinni að því að fá réttari
verðlagsgrundvöll. En til viðbótar
því að verðgrundvöllurinn sé ekki
talinn réttur, miðað við þær
viðmiðanir, sem tíðkast f afa nú
í 20 ár, síðan 1943, þá kemur nu
6Ú ósk fram, að bændur eigi að
íá verð á landbúnaðarvörum,
ekki miðað við iðnaðarmenn, sjó
menn Og verkamenn t þeirri
merkingu, sem áður hefui verið.
heldur eigi nú að bæta við skip-
stjórnarmönnum og öðrum yfir-
mönnum á skipunum og verk-
stjórum og fagmönnum i iðnaði.
Ég verð að segja það að það
má vel vera að það hafi verið
rétt og sjálfsagt að miða við
þetta í fyrstunni, í þessi 20 ár,
eem hér er um að ræða. En það
er ákaflega einkennilegt, að þett«
skuli koma fram fyrst nú, að
þetta skuli fyrst vera uppgötvað
»ú eins og menn segja, að bænd -
ur hefðu átt að flá viðmiðun við
yfirmennina, verkstjórana og fag
(nennina öll þessi ár.
Ég segi: þetta er nokkuð seint
fram komið, og ekki á heppileg-
um tíma. Og ég gæti vel trúað
því, að ef miðað væri við þessa
yfirmenn alla, sem nú mega telj-
ast hátekjumenn, ekki sízt þessa
miklu aflamenn, sem um er að
ræða, þá megi segja að bændur
vanti mikið á grundvallaiverðið.
Ég skal ekki fara lengra út i
þetta að svo stöddu, enda má
ég ekki tala alltof langan tíma
í þetta rabb. Framleiðsluaukn-
ingin í landbúnaðinurn síðustu
árin er mjög ánægjuieg, og sýnir
það, að bændastéttin heldur ekki
að sér höndum. Bændastéttin
heldur áfram að rækta og byggja
og framkvæma og aldrei hafa
framkvæmdirnar verið meiri
heldur en s.l. ár. Fjárfestingin
var mikil á s.l. ári, og það hefur
verið sagt að bændur hafi stofn-
að til skulda þá og þess vegna
hafi afkoma þeirra ekki verið
góð.
Ég segi: 'Það er enginn mæli-
kvarði á afkomu landbúnaðar-
ins og bænda, hvort þeir hafi
safnað skúldum á bessu óri eða
hinu, heldur verður að gera sér
grein fyrir því, hvers vegna
skuldir hafi aukizt. Er það eins
og var í gamla daga, að bændur
stofni til skulda vegna neyzlu-
vörukaupa? Ef bændur hafa stofn
að til skulda á s.l. ári, þá er það
vegna framkvæmdanna, það er
vegna mikilla vélakaupa og
vegna framkvæmda, sem ekki
var hugsanlegt að búrekstur eins
árs gæti greitt að fullu. Og ég
held þess vegna, eftir þeirri kynn
ingu, sem ég hef reynt að hafa á
afkomu bændastéttarinnar á s.l.
ári, að segja megi, þegar tekið er
tillit til alls sem á að skoða, að
afkoma bænda á s.l. ári hafi
verið mjög sæmileg, enda þótt
árferðið hafi ekki verið sem bezt
hvað tíðarfar og grassprettu
snertir. •
Merkasta framfarasporið.
Bændur tala oft um lánamálin,
sem eðlilegt er, og segja að þau
séu ekki í því horfi, sem æskilegt
er fyrir bændastéttina. Ég er sam
þykkur því að þessi mál standa
mjög til bóta og við höfum ekki
enn náð þeim árangri, sem verða
mun í þessum málum. Stofnlána-
deild landbúnaðarins hefur verið
til umræðu hjá bændum. 1%
gjaldið til stofnlánadeildarinnar
hefur verið talið vítavert. Bænda
hallargjaldið hefur verið talið
sjólfsagt. Ég skal ekki fara út í
það. Neytendur greiða 0,75% af
vöruverðinu í stofniánadeildina,
alveg möglunarlaust, en bændur
ekki aðeins mögla, þeir fara í mál
út af þessu gjaldi til þess að
rétta sinn hlut, eins og þeir segja.
Hvað gerðist ef þetta mál ynn-
ist? Hvernig yrði ’andbúnaðar-
lánunum þá háttað? Mundi þá
ekki vanta peninga. S.l. ár lanaði
stofnlánadeildin 10S millj. kr. til
landbúnaðarins. Það er mikið á
annað hundrað prósent hærra en
1950, sem ræktunarsjóður og
byggingasjóður lónuðu þá til sam
ans.
Það er sagt að það eigi að
koma fé úr ríkissjóði til búnað-
arsjóðanna. Það hefur verið sagt
áður. En landbúnaðarsjóðirnir
voru gjaldþrota og þá hefur all-
af vantað fé. Það hefur alltaf
verið heimild í iögum til að lána
75% kostnaðar bygginga í sveit-
um, það hefur aldrei verið hægt,
það hefur farið niður í 25—30%
vegna fjárskorts, hverjir sem ver
ið hafa í ríkhstjórn.
Ég er sannfærður um að hverj-
ir sem verða í ríkisstjórn, verða
lög um stofnlónadeild landbún-
aðarins og 1% gjaldið aldrei af-
numið. Ég er einnig sannfærður
um að framtíðin mælir með og
styður þessa löggjöf, því að stofn
lánadeildin mun í framtíðinni
verða sú lyftistöng fyrir landbún
aðinh sem landbúnaðurinn hefði
alltaf þurft að eiga.
Furðuleg málssókn.
Ég skal ekki ræða meira um
þetta og ekki heldur málssóknina.
Úrskurður fellur í því máli eins
og öðrum og framtíðin mun
áreiðanlega dæma um það, hvort
það var æskilegt, hvort það var
til hagsbóta fyrir landbúnaðinn
að leitast við að afnema þetta
gjald. Nú er sagt að jafnvel
meirihluti bænda fylgi þessari
málsókn. Það hefur verið sagt að
í einu stærsta búnaðarsambandi
landsins hafi verið samþykkt að
styðja þessa málsókn. Ég hef
sannar fréttir af því, að aðeins
24 fulltrúar af 56 vildu greiða
atkvæði með því að lýsa samúð
sinni með máisókninni. í öðru
búnaðarsambandi hef ég fréttir
um það, þar sem 8 fulltrúar voru
mættir, að fjórir hafi greitt at-
kvæði með, þrír á móti og einn
setið hjá. Fylgi bændastéttarinn-
ar við málsóknina er því ábyggi-
lega mjög í molum.
Afurðalánin hafa hækkað.
Það hefur verið rætt um af-
urðalánin og að þau séu of lág.
Ég er samþykkur því, að afurða-
lánin ættu að vera hærri, þau
þyrftu að vera hærri. En það hafa
ekki verið enn sem komið er til
peningar í Seðlabankanum til
þess að veita meiri fyrirgreiðslu.
Það er ekki rétt sem sagt hef-
ur verið, að afurða- og rekstrar
lánin séu nú þau sömu að
krónutölu og 1958, því afurðalán-
in til landbúnaðarins hafa hækk
að um 44,5% tii landbúnaðarins
og 43,5% til sjávarútvegsins, auk
þess sem viðskiptalbankarnir
hafa aukið rekstrarlánin til land
búnaðarins mjög undanfarið og
nú s.l. vor var sérstök fyrir-
greiðsla veitt, margir milljóna-
tugir vegna áburðarverzlunar í
landinu, til þess að hægt væri
að veita bændum greiðslufrest á
áburði. Ég segi þetta aðeins
vegna þess, að það hefur stund-
um verið fullyrt, að lítil eða eng-
in fyrirgreiðsJa fáist nú fram yfir
það sem var 1958, en ekki vegna
hins að ég telji að þetta sé nægi-
legt. Ég tel að það væri æski-
legt að bændur geta fengið 90%
af vöruverðinu strax greitt og
tel að því beri að vinna. En það
hefur aldrei verið hægt og bænd-
ur hafa aldrei síðan ég man eftir
mér fengið hærri prósentur út-
borgaðar strax heldur en þeir
fá nú. En við skulum vera sam-
mála um að það sé æskilegt að
þetta breytist til batnaðar.
Óraunhæft frumvarp.
í gær ó Stéttarsam.bandsfund-
inum var eitthvað rætt um frum
varp Stéttarsambandsins um
breytingu á framleiðsluráðslögun
um, sem mér var sent og samþ.
var á síðasta Stéttarsambands-
þingi. Það var spurt um það,
hvers vegna ég hefði ekki viljað
flytja þetta mál. Það er eðlilegt
að spurt sé að því. En stjórn
Stéttarsambandsins veit ástæð-
una. t nóvembermánuði s.l. til-
kynnti ég stjórninni að ég mundi
ekki vilja flytja frumvarpið. Það
var ekki vegna þess að það
fékkst ekki samkomulag um það
hjá ríkisstjórninni. Ég hef ekki
rætt þetta mál á ríkisstjórnar-
fundi. Ég ber einn ábyrgð á því
að þetta frumvarp hefur ekki
verið flutt. Og það er vegna þess
að ég hef hugsað um þetta mál
og tel að það hefði ekki verið
bændastéttinni til gagns að fá
frumvarpið flutt eins og það
er úr garði gert. Það eru ýms at-
r;ði í frumvarpinu, sem eru mjög
hæpin og vafasöm, enda þótt þar
séu nokkur, og kannski fleiri,
sem standa til bóta, og önnur al-
veg óþörf. Ef slíkt frumvarp á
að flytja til breytinga á fram-
leiðsluráðslögunum, þá þurfa að
koma þar inn tvö stórvægileg at-
riði, sem ég æt.la ekki að gera að
umtalsefni hér. En ég mun ófá-
anlegur til þess að flytja frum-
varp um breytingu á framleiðslu
ráðslögunum, nema þau komi
einnig til.
í öðru lagi verð ég að segja
það, að þó þetta frumvarp kæmi
frá Séttarsambandsfundinum, þá
var nú ekki aldeilis einhugur
þar um þá stefnu, sem frumvarp-
ið markaði, og Stéttarsamibands-
fundurinn er nú heppinn að hafa
ágæta og nákvæma fundaritara.
Það væri þess vegna eðlilegt að
rifja upp atkvæðagreiðsluna frá
síðasta Stéttarsambandsfundi
um þetta mál, og kemur þá fram,
að stórvægilegar breytingartil-
lögur, sem valda algerri stefnu-
breytingu á þessu máli voru
felldar með 1—2 atkvæða mun.
Ég held því að það sé ýmislegt í
þessum málum, sem bændur eiga
eftir að athuga betur, áður en
að því ráði verður horfið að
breyta lögum um framreiðslu-
ráðið.
Vitanlega verða lögin um fram
leiðsluráð endurskoðuð, það hlýt-
ur að því að koma. En þegar það
verður gert, þa á að gera það
ótvírætt til umbóta fyrir bændur
um leið og sýnd er þjóðhollusta
og samstarfsvilji við aðra, sem
bændur þurfa að hafa samskifti
við.
Búreikningur nauðsynlegur.
Það er enginn vafi á, að bænd-
ur geta komizt langt í að ná því
marki, sem þeir keppa að, án
breytinga á lögunum. Og það er
með því að gera nákvæma og
marga búreikninga, . og það er
fyrst núna á fjárlögum 1964, sem
veitt er fé að nokkru ráði til
þess að gera búreikningana. Ég
verð að segja það, að úr því að
þessi lög sem við byggjum verð-
lagið á, er nú orðin 20 ára gömul,
þá er mál til þess komið að við
förum að gera búreikninga og
leggja trausta undirstöðu undir
þær kröfur, sem bændur hafa í
frammi um verðlagið. Það er eng
inn vafi á því að bændur ná sínu
marki, ef þeir rökstyðja mál sitt
með tölum og rökum. Ég vil
segja það hér a þessum stað, ég
skal standa með ykkur í því að
efla búreikningaskrifstofuna.
Það má vel vera að það sé of
lítið fé, sem hún hefur fengið,
þó það sé nú fyrst nokkuð að
ráði, 300 þús. kr. Má vel vera að
það sé of lítið og þurfi að bæta
við það. Ég mun mæla með þyí,
ef það er talið nauðsynlegt. Ég
held að það geti styrkt Saænda-
stéttina. miklu meira en ein-
hver lagabókstafur, sem ekki er
unnt að fara eftir.
Þetta mál er nú orðið miklu
lengra en það átti að vera í
fyrstu, og vil ég því ljúka máli
mínu. En ég vil að lokum segja
það, bændur góðir, að ég efast
ekkert um ykkar, skilning á þjóð
félagsmálunum og við erum á-
reiðanlega ailir sammála um, að
landbúnaðinn eigi að efla, að
landbúnaðinn eigi að treysta, að
bændurnir eigi ekki að bera
minna úr být.um heldur en aðrar
þjóðfélagsstéttir. Þetta erum við
áreiðanlega ailir sammála um.
Við skulum sameinast um að
vinna að því á raunhæfan hátt.
Við skulum þá einnig sameigin
lega fagna þeirri niðurstöðu sem.
fengin hefur verið með því sam
komulagi, sem ég minntist á í
upphafi. Því það er áreiðanlega
ekki síður tii hagsmuna fyrir
landbúnaðinn og bændastéttina
heldur en fyrir aðra þjóðfélags-
borgara í landinu.
Bráðubirgða-
skýli á Egils-
staðaílugvelli
Egilstöðum, 9. júní.
UM miðja þessa viku verður loik-
ið við að reisa bráðabirgðaskýli
fyrir farþega á Egilsstaðarflug-
velli ,en skýlið þar brann í vor
svo sem kunnugt er, og hefur
verið vandræðaástand á vellin-
um síðan vegna húsnæðisskorts.
En nú er sem sé að rætast úr
því.
í sumar er fyrirhugað að hefj-
ast handa.við byggingu á vellin-
um ,sem skal verða varanleg.
Bráðabirgðaskýlið, sem nú er
verið að reisa, er úr timbri. Neðri
hæð gamla flu.gturnsins er not-
uð að nokkru leyti, en nýja við-
bótin er um 50 fermetrar. Verkið
hefur gengið fljóbt og vel.
— Fréttaritari.
„í fjötrum" eftir Jón
Benediktsson
HÖGGMYNDIN fremst á neðstu
myndinni á bls. 10 í Mbl. í gær er
eftir Jón Benediktsson (ekki Guð
mund Benediktsson eins og mis-
ritaðist). Nefnist hún „í fjötr-
um“.
Einu einleiks-
hljomleikar
Askenazys
í kvöld
í KVÖLD kl. 21 heldur
sovézki píanóleikarinn, Vladi-
mir Askenazy, hljómleika í
Háskólahíói og eru það einu
einleikshl jómleikar hans I
Reykjavík. A fimmtudags-
kvöld leikur hann í Keflavík
og á föstudagskvöld í Vest-
mannaeyjum.
Á efnisskránni eru sónata í
a-moll K-310 eftir Mozart,
Fantasía í C-dúr op. 17 eftir
Scliumann og Myndir á sýiv-
ingu eftir Moussorgsky.
Merkir
tónleikar
TÓNL.EIKAR þeirra Vladimir
Askenazys og Kristms Hallsson-
ar i samkomuhúsi Háskólans í
fyrrakvöld, voru merkisviðburð
ur í tónlistarlífi okkar. Þeir voru
einn þátturinn í listahátíðinni,
sem nú stendur yfir. — Kristinn
söng ljóðaflokkana ,.An die ferne
Geliebte" eftir Beethoven og
„Dichterliebe" eftir Shumann. —
Askenazy lék As-dúr sónötu Beet
hövens op. 110. Eflisskráin var
því mjög vel valin og samræmd.
Yfir söng Kristins hvíldi sannur
menningarbragur. ÁUt var vand
lega yfirvegað og fágað, og ílutt
af djúpum skilningi á ljóði og
lagi. Hefi ég aldrei heyrt þessum
snjalla söngvara takast eins vel
upp og í þetta sinn, og er þá
mikið sagt. Vakti söngur hans að
vonum mikinn fögnuð áheyrenda,
og varð hann að syngja aukalög
að lokum.
Um píanóleik Askenazys er ó-
þarft að fjölyrða. Sónata Beet-
hovens var leikin af skáldlegum
innblæstri frá upphafi til enda.
Hér er sé listamaðar að verki,
sem hefur til að bera alla þá
kosti, sem píapósnilling mega
prýða: fullkomnustu tækni, sanv-
fara geysimiklum rnúsikgáfuxn
og öruggri stíltilfinningu. Einnig
sem undirleikari var Askenazy
hinn sami meisitari, sem túlkaði,
ásamt söngvaranum, innihatd
textanna og laganna, svo vel, að
úr var fullkomin listræn heild.
P.L
Akranesbátar
AKRANESI, 8. jún, — Vb. Reya
ir var alfyrsti bátur, sem norður
fór á síldveiðar héðan. Hann
sigldi á föstudagskvöld. Annar
var vb. Skipaskagi, er lét úr
höfn á laugardag. Eftir miðnætti
í nótt hafa þessir fjórir allt klárt
til að sigla: Höfrugiur II., Sig-
rún, Haraldur og Skírnir.
— Oddur.