Morgunblaðið - 24.04.1965, Blaðsíða 25

r Laugar'dagur 24. apríl 196?
MORGUNBLAÐIÐ
25
um, þá viljum við fslendingar
ekki raska því jafnvsegi. Þvert á
móti viljum við leggja okkar
af mörkum til að tryggja það og
efla. Yilji yfirgnæfandi meiri-
hluta íslenzku þjóðarinnar um
það er ótvíræður.
Samstarfsvilji
Mér er það ljóst, að núverandi
ríkisstjórn hefur, eins og allar
aðrar, átt misjöfnum vinsældum
að fagna. Við höfum stundum
verið taldir of athafnalitlir og
ekki nóg nýjabrum að því, sem
við værum að gera. En við höf-
um markvisst stefn að settu
marki. Þjóðfélagi okkar verður
ekki stjórnað með oflæti eða
orðaskaki. Við höfum aldrei
viljað setja til hliðar neina þá,
sem einhverju góðu geta til
leiðar komið, heldur leitað við þá
samstarfs í lengstu lög. En sam-
starfsvilji merkir ekki uppgjöf
eða undanhald fyrir óbilgjarnri
kröfugerð. Stjórnendur eru til
þess að stjórna og taka ákvarð-
anir, þegar á þarf að halda. Enn
er í gildi hin gamla kenning, að
sá, sem vill frið, verður að vera
viðbúinn ófriði.
Okkur hefur ekki tekizt að
leysa allan þann vanda, sem við
vildum leysa. Verðbólgan hefur
haldið áfram að vaxa meira en
góðu hófi gegnir. Sú þraut verð-
ur ekki leyst nema því aðeins,
að allur almenningur vilji í raun
og veru leysa hana. Ef almenn-
ingur, hin öflugu almannasam-
tök, Alþingi og ríkisstjórn leggj-
ast á eitt, þá verður hóf haft á.
En þó að um þetta hafi enn ekki
tekizt eins og skyldi, þá hefur
samt mikið á unnizt.
Aldrei verður um of brýnt fyr-
ir mönnum, að engum tjáir að
reyna að stjórna þvert ofan í stað
reyndir. Þess vegna er mikið til
i því, sem stundum er sagt að
minni munur sé á stjórnar-
framkvæmdum ólíkra flokka en
látið er í veðri vaka, það séu stað
reyndirnar en ekki stjórnendurn-
ir sem ráði, staðreyndirnar haldi
aftur af sumum en ýti á eftir
öðrum. Allt er þetta rétt, að
vissu marki, en einungis að vissu
marki. Einbeittur vilji getur einn
ig breytt staðreyndum ,stundum
með snöggu átaki, oftar smám
saman, með því að gefast ekki
upp. í árslok 1963 töldu flestir,
að gengi krónunnar yrði ekki
haldið. Með markvissum aðgerð-
um og þolgóðum samningsvilja
tókst að tryggja gengið. Þessi
vilji er enn fyrir hendi og mun
ekki undan láta.
miklu um. Þrautseigja kynstofns-
ins, tryggð við forna menningu,
heilbrigð guðstrú og von um
betri tíma áttu þátt í, að þrátt
fyrir allt var aldrei gefizt upp.
Um síðustu aldamót gerðist það
allt nokkurn veginn samtímis, að
þjóðirí fékk mikið sjálfsforræði,
veðurfar batnaði, einangrunin
rofnaði, vaxandi þekking skapaði
skilyrði fyrir bættu heilbrigði og
margháttaðri tækni til hagnýt-
ingar landsgæða. Þá hófst nýtt
landnám, er skilað hefur núlif-
andi kynslóð öðru og betra ís1-
landi en nokkrir okkar forfeður
hafa notið. Og enn á hagnýting
þekkingar og endurheimt at-
hafnafrelsi einstaklinganna
mestan hlut að því, að þrátt fyr-
ir allt hefur okkur miðað lengra
á leið síðustu sex ár en nokkru
sinni fyrr.
Öll vitum við þó, að við lif-
um einungis á upphafi tækni- og
vísindaaldar. Með því að nota
okkur ávexti hennar og tryggja
einstaklingunum til þess frelsi og
möguleika, þá greiðum við fyrir
meiri, örari og öruggari fram-
förum, lífskjarabótum, ef menn
svo vilja segja, en nokkur getur
nú séð fyrir.
Einangrunin hefur verið ís-
lands mesta mein. Nú þegar
hún er endanlega rofin, blasir við
okkur þátttaka í samfélagi þjóð-
anna. Engu að síður munum við
halda tryggð við trú og menn-
ingu forfeðra okkar og með þeim
styrk, sem sigrar yfir ótéljandi
örðugleikum hafa gefið kynstofni
okkar, sanna, að hin minnsta
þjóð á ekki síður rétt á sér en
hin stærsta. En okkur íslending-
um tjáir ekki á sama veg og flest
um öðrum að treysta á mann-
mergðina, heldur á manndáðina.
Á íslandi þarf sjálfstæði allrar
þjóðarinnar að eflast af sjálf-
stæði einstaklinganna. Sjálfstæð-
isflokkurinn var stofnaður til að
tryggja, að sjálfstæði þjóðar og
þegna færi saman. Að þessu hef-
ur flokkurinn ætið unnið og við,
sem erum samankomnir hér í
kvöld, teljum okkur heiður að
því að skipa flokk, sem svo glæsi
lega hefur staðið við þau fyrir-
heit, er nafngiftin gaf. Heiðri
fylgir skylda, og okkar skylda er
að leggja okkur öll fram um, að
Sjálfstæðisflokkurinn verði ætíð
í fararbroddi í hamingjuleit ía-
lenzku þjóðarinnar.
Afli Ólafsvíkur-
báta
— Ræða Bjarna
Benediktssonar
>> Framhald af bls. 14.
á kreppuárunum eftir 1930. í
þessu er úr vöndu að ráða og
hafa lengstum verið um þetta
skiptar skoðanir í flokki okkar,
þó að yfirgænfandi meiri hluti
fiskframleiðenda hafi verið sam-
mála. Á meðan sá meirihluti
helzt verulegur virðist hæpið fyr-
ir aðra að stuðla að því, að sölu-
samtök þeirra rofni.
Nýting orkulinda
'og vinnuafl
En aldrei verður unnið úr því
er ekki aflast, né það selt neinu
verði. Sjávarafli er því miður
svo stopull, að erfitt er að eiga
að langmestu undir honum þau
síbatnandi lífskjör, sem menn nú
gera kröfu til, hvað þá öryggi og
tilveru heils þjóðríkis, þótt litið
6é. Þess vegna er fráleitt, að við
skulum lítt eða ekki nota orku-
lindirnar í landinu sjálfu. Sumir
tala um, að við eigum að geyma
þær handa síðari kynslóðum.
Meiri fjarstæðu er erfitt að hugsa
sér. Hér er sú auðsuppspretta,
sem ekki eyðist, þó að af sé tek-
ið. Þvert á móti bendir margt
til þess, að síðar kunni þessi verð
mæti að verða minni en nú, jafn-
vel þótt þau haldi gildi sínu,
ef búið er að virkja þau. Einum
er okkur ofvaxið að ráðast í þess
ar virkjanir nú þegar, en með
samvinnu við aðra getum við
gert það. Einmitt með þvílíkri
samvinnu, sem við getum slitið,
ef við sjálfir kjósum þegar að
því kemur að við þurfum að
halda á allri þeirri orku, sem í
landinu er. Þá gætum við okk-
nr að kostnaðarlausu hagnýtt
virkjanirnar eins og okkur sjálfa
lysti, þegar samningstími væri
liðinn og hinir erlendu viðsemj-
endur hefðu greitt niður allan
stofnkostnað.
Sumir segja, að við megum
ekki sjá af mannaflanum, sem
þurfi til þess að virkja mikið
fallvatn og siðan til að vinna við
álverksmiðju i eigu erlendra
manna. Allir viðurkenna þó, að
við þurfum á nýjum virkjunum
að halda. Spurningin er, hvort
þær eigi að vera margar og smá-
•r og þar með tiltölulega dýrar.
Auðvitað þarf fjölda manns til
að vinna að þessum verkefnum,
hver háttur, sem á er hafður.
Spurningin er hvort nota eigi
eitthvað fleiri til að vinna verk-
ið á hinn hagkvæmasta hátt,
þannig að það komi að sem allra
mestum notum, eða láta nokkru
færri nægja, þótt starfskraftar
þeirra nýtist sýnu verr.
Hverjum mundi nú koma til
hugar að segja, að við mættum
ekki sjá af mönnum til að stunda
flug? Þó eru nú þegar nær helm-
ingi fleiri menn við þá atvinnu-
grein en þeir, sem þyrftu að
vinna að staðaldri við 60 þús-
und tonna álverksmiðju.
Staðreynd er, að engir menn
hérlendis mundu framleiða meiri
verðmæti eða standa undir hærri
skattgreiðslum en einmitt þeir,
sem að þessu ynnu. Mætti með
sanni segja, að þeir væru svo
tiltölulega fáir, að ekki munaði
verulega um þá eða framleiðslu
þeirra, þótt hlutfallslega mikil
yrði, i okkar vaxandi þjóðarbúi.
En þá er á það að líta, að hér
yrði einungis um upphaf að
ræða, þann áfanga, sem gera
mundi okkur einum kleift að
sækja lengra fram eftir sömu
leið, ef við sjálfir kysum. Smám
saman mun okkur vaxa svo fisk-
ur um hrygg, að við getum einir
gert meira en það, sem við þurf-
um nú samvinnu annarra til.
Vist þarf að gæta varúðar í
samvinnu við aðrar þjóðir, en
með öllu er áistæðulaust að ótt-
ast, að við getum ekki eins og
aðrir og með fordæmi þeirra í
huga samið svo, að öllu sé óhætt.
Enda er með öllu fráleitt að
halda, að við getum einangrað
okkur frá heiminum. Nú tekur
ekki lengri tíma að fara með ís-
lenzkum farartækjum, hvort
heldur til New York eða Moskvu,
en austur í Kamba á mínum
bernskudögum. Stórþjóðirnar
skammast sín ekki fyrir að segja
berum orðum, að þær hafi hvorki
efni né nægan hæfan mannafla
til þess hver í sínu horni að afla
sér þeirrar þekkingar, gera til-
raunir og stunda rannsóknir,
sem þarf til þess að standa sig í
nútímalífi.
Nú skulum við að vísu taka
með varúð því, sem aðrir segja
að eigi við um sig. Greind er-
lend kona, sem hér hefur dvalizt
um skeið, sagði um daginn í mín
eyru, að hún hefði oft heyrt, að
þjóðir þyrftu að vera svo og svo
margar milljónir eða milljóna-
tugir til að halda uppi nútíma-
þjóðfélagi. Hér byggju einungis
tæp 200 þúsund og þó sæi hún
ekki betur en menn lifðu hér
ámóta vel og víðast hvar annars
staðar í Vestur-Evrópu. Hag-
stætt veðurfar, hækkandi verð-
lag, góð aflabrögð, hagnýting
tækni og hyggilegir stjórnarhætt
ir, allt hefur þetta stuðlað að
því að gera lífskjör á íslandi
sambærileg við það, sem með
öðrum þjóðum tíðkast. Allt getur
þetta brugðið til beggja vona og
sumt án þess að við fáum við
ráðið. Þess vegna verðum við að
leggja okkur alla fram í þeim
efnum, sem vilji okkar getur ein-
hverju valdið um.
Hið sjálfsagðasta er, að við
hagnýtum okkur allar auðlindir
landsins. Eins verðum við að
skilja, að við lifum í síbreytilegu
þjóðfélagi. Því hefur oft verið
lýst yfir og um það er vilji Sjálf-
stæðismanna óhagganlegur að við
ætlum að byggja ísland allt; allt
það, sem byggilegt er. Þetta höf-
um við m.a. sýnt með Vestfjarða-
áætluninni, sem Sjálfstæðismenn
voru upphafsmenn' að, og ríkis-
stjórnin hefur nú samþykkt að
taka lán úr Viðreisnarsjóði Ev-
rópu til framkvæmda á. Þá hefur
hún og nú til athugunar tillögur
um fjáröflun innanlands til fram
kvæmdasjóðs stjálbýlisins.
Strjálbýlið
Viðhald okkar strjálu byggðar
kostar mikið fé. Það verður ein-
ungis gert og nauðsynlegum um-
bótum til að fylgjast með tíman-
um komið fram, ef við teljum
ekki eftir okkur sambærilegar
skattgreiðslur og þeir, sem lifa í
miklu auðveldari og kostnaðar-
minni löndum, verða að greiða.
Okkar tilkostnaður hlýtur vegna
smæðar þjóðarinnar en stærðar
og harðbýlis landsins að verða
svo mikill, að hann væri lítt
bærilegur, ef við værum ekki
lausir við herkostnað, sem hvort
eð er mundi ekki muna um til
nauðsynlegra varna nú á tím-
um.
Þvl sjálfsagðara er, að stjórn-
arkerfið sé ekki gert flóknara en
nauðsynlegt er. f stað þess að
skapa nýja milliliði milli hinnar
æðstu stjórnar og almennings, þá
þarf að leitast við að gera stjórn-
arkerfið einfaldara. Um þetta
hafa nýlega birzt ihyglisverðar
tillögur, sem m.a. mundu geta
leitt til bættrar dómaskipunar,
eins og brýn þörf er á. Eðlilegt
er, að valdsstjórn og kirkjuskip-
an sé nú komið fyrir með ein-
faldara hætti en var, á meðan
löngu liðnir samgönguhættir
sköpuðu gildandi sókna-, hreppa-
og sýsluskipan. Nú þarf siaukna
menntun og þar með fleiri kenn-
ara og skóla um land allt Undir
kostnaðinum af þessum breyting-
um fáum við því aðeins staðið
til lengdar, að við gerum stjórn-
arhætti okkar einfaldari, og ætti
það að vera þvi eftirsóknarverð-
ara sem þeir þeir mundu einmitt
þá fara betur úr hendi.
Á sama veg er fráleitt að tala
um fólksflótta, þó að menn breyti
sjálfir um atvinnugrein, eftir því
sem fleiri möguleikar skapast og
arðbæri atvinnuvega breytist.
Ekki er böl heldur blessun, ef
færri geta nú framleitt jafnmik-
ið hvað þá heldur meira en fleiri
fengu áorkað áður. Framfarir
koma því aðeins að gagni, að
menn kunni að nota sér þær.
Stærri stjórnarheildir
Hvarvetna umhverfis okkur
sækja þjóðirnar eftir stærri
stjórnarheildum. Eftir því sem
tímar líða verðum við fslending-
ar að vera við því búnir að
vinna nokkuð til, ef við viljum
ekki dragast aftur úr en þó
standa einir. Einnig í þeim efn-
um verðum við að kunna og
þora að velja og hafna. Allar
hinar Norðurlandaþjóðirnar
eru með einum eða öðrum hætti
aðilar að hinu svokallaða EFTA,
— fríverzlunarbandalagi Evrópu.
Á Norðurlandaráðsfundinum
hér í vetur mátti heyra, að þær
töldu sér mikinn hag í því að
vera í þeim samtökum. Hið eina,
sem á bjátaði, var, að öflugasta
bandalagsríkið fylgdi ekki sett-
um reglum. Nú er sú misklíð úr
sögunni, og er tímabært, að við
athugum hvort hagkvæmt sé, að
við gerumst aðilar, ef við eigum
kost á eins og líkur benda til.
Samkeppnisaðstaða okkar verð-
ur til lengdar örðug, ef við stönd
um alveg utan við. Aðild að
þessu bandalagi er allt annars
eðlis en að Efnahagsbandalagi
Evrópu, og koma þær deilur,
sem á sínum tíma risu um hugs-
anlega aðild að því, þessu máli
ekki við.
Réttarríki
í samskiptum við aðrar þjóðir
verðum við ætíð að sýna, að við
séum réttarríki og viljum lúta
þeim lögum, sem skapazt hafa
um samskipti þjóðanna, hvort
heldur með samningum eða
þegjandi. í landhelgismálinu
unnum við sigur með samnings-
gerðinni 1961 af þvi, að við sýnd-
um í verki, að við skildum þetta.
Vonir okkar standa vissulega til
þess, að áður en lýkur fáist við-
urkenning á rétti okkar til land
grunnsins alls. En einhliða á-
kvörðun um töku þess, fyrr en
slík viðurkenning er sæmilega
trygg, mundi ekki einungis
brjóta í bága við einróma sam-
þykkt Alþingis frá. 5. maí 1959,
heldur og við lífshagsmuni ís-
lands, ef aðgerðir okkar mætti
skilja svo sem við værum ekki
reiðubúnir til þess að hlíta úr-
skurði Alþjóðadómsstólsins, eins
og við skuldbundum okkur til
1961 og höfðum þó raunar heit-
ið áður meðal annars með aðild
okkar að Sameinuðu þjóðunum.
Friðun landgrunnsins er mikils
virði, en meira virði er, að við
séum taldir meðal réttarríkja.
Þar í eru fólgnir lifshagsmunir
okkar. Án viðurkenningar laga
og réttar fær ekkert smáríki
staðizt til lengdar.
Valdajafnvægið
raskist ekki
Á sama veg verðum við að
tryggja sjálfstæði okkar með því
að gæta þess, að hér skapist
ekki valdatómrúm, svo að lánd-
ið hirði sá, sem fljótastur verð-
ur til. Gangur heimsatburðanna
er um þessar mundir svo ískyggi
legur, að sízt er ofmælt það, sem
rússneski sendiherrann hér
sagði nýlega, að spurningin um
stríð eða frið hlyti að halda vöku
fyrir mönnum. í bili a.m.k. er
bráðasta stríðshættan horfin úr
þeim hluta heims, er við byggj-
um. Þar um veldur mestu jafn-
vægið, sem Atlantshafsbandalag
ið hefur skapað. Þó að veikir sé-
Frelsi fremur en ófrelsi
Eins hefur tekizt með því ein-
falda ráði að velja ætið frelsi
fremur en ófrelsi, þar sem um
þessa tvo kosti var að ræða, að
afmá merki ofstjórnar og hafta og
láta frelsi og framfarir koma í
þeirra stað.
Ef þeir, sem gagnstætt okkur
trúa fremur á ófrelsi en frelsi,
fá völdin á ný, er jafneinfalt að
breyta til aftur. Því skyldi eng-
inn gleyma.
Það eru mörg ólík öfl, sem sam
einast í og valda straumi tímans.
Lengstan hluta ævi sinnar mið-
aði íslenzku þjóðinni fremur
aftur á bak en fram á leið. Lé-
legir stjórnarhættir áttu sinn
hlut þar að, en ýmislegt fleira,
svo sem einangrun, erfiðir lands-
hættir og drepsóttir réðu einnig
Ólafsvík, 23. apríl: —
AFLI Ólafsvíkurbáta fyrri helm
ing aprílmánaðar var mjög mis-
jafn. Sumir bátarnir höfðu ágæt-
an afla, en hjá öðrum var hann
sáralítill. Aflinn frá 1. til 15.
apríl var samtals 1889 tonn í 211
sjóferðum á 18 bátum. Aflahæsti
báturinn á tímabilinu var Vala-
fell með 250 tonn 1 15 róðrum,
en mestan afla í róðri hafði Stapa
fell 43 tonn.
Heildaraflinn á vertíðinni «r
nú orðinn 7065 tonn. Hæstir eru
nú Stapafell með 887 tonn, Stein
unn 790, Jón Jónsson 788, Vala-
fell 747 og Sveinbjörn Jakobs-
son með 742 tonn.
— Hinrik.
Sjálfstæðisfélögin í Kjósarsýslu
efna til skemmtunar í Hlégarði í kvöld kl. 9.
Til skemmtunar verður BINGÓ (6 góðir vinningar, aðalvinningur
ísskápur.)
Hljómsveitin Kátir félagar leika fyrir dansi til kl. 2.
Öllum er heimill aðgangur meðan húsrúm leyfir.